فراتاب – گروه بین الملل: در آغازین روزهای سال ۱۳۹۴ عربستان سعودی با مشارکت چند کشور عربی و حمایت دول غربی تحت عنوان عملیات طوفان قاطعیت، حملات هوایی خود را به یمن آغاز کرد و علی‌ رغم اعلام آتش‌ بس از سوی مقامات سعودی، این حملات تاکنون کما بیش ادامه یافته است. به ادعای مقامات سعودی این حملات در پاسخ به پیشروی نیروهای کمیته مردمی انصارالله به سمت مناطق جنوبی یمن، حمایت از عبدربه منصور هادی رییس جمهوری مستعفی یمن و همچنین خنثی‌ سازی فعالیت‌های ایران در مناطق عربی صورت پذیرفته است.

در این میان موضوعی که در نگاه مقامات و رسانه‌های عربی و غربی پررنگ‌تر از بقیه به آن پرداخته شده است نفوذ ایران بر فعالیت‌های انصارالله و حمایت مالی، تسلیحاتی و نظامی جمهوری اسلامی ایران از نیروهای انصارالله و بر هم زدن ثبات در یمن و منطقه است. این در حالی است که رهبر معظم انقلاب در پاسخ به ادعاهای واهی مقامات دول عربی و غربی‌ها بالاخص آمریکا، در روز چهارشنبه مورخ ۱۶/۲/۱۳۹۴ طی دیدار با هزاران نفر از معلمان کشور بیان داشتند: «آمریکایی‌ها بدون آنکه خجالت بکشند، از کشتار مردم یمن حمایت می‌کنند اما ایران را که به دنبال کمک دارویی و مواد غذایی به مردم یمن است، متهم به دخالت در این کشور و ارسال سلاح می‌کنند ... ملت مبارز و انقلابی یمن نیازی به سلاح ندارد زیرا همه مراکز نظامی و پادگان‌ها را در اختیار دارد، آن‌ها به دلیل محاصره دارویی و غذایی و انرژی که شما ایجاد کردید نیازمند کمک‌های انسانی هستند ولی شما حتی اجازه ورود هلال‌احمر را نیز نمی‌دهید.»

با نگاهی به تحولات یمن بر مبنای مقوله «جنگ تمام ‌عیار» درمی ‌یابیم که عربستان سعودی و متحدین آن در هم شکستن اراده ‌های پشت جبهه جنگ و یاس و ناامیدی مردم یمن و روی گرداندن از انصارالله را به ‌صورت مدون و عملیاتی پیگیری می‌نمایند تا از این طریق به خیال خام خود معادلات میدانی یمن را به نفع خود تغییر داده و شکست انصارالله را رقم بزنند.
عربستان در رویکرد تبلیغاتی خود اعلام می‌کند که ذخایر سلاح ارتش و انصارالله یا مراکز استقرار آن‌ها را مورد هدف قرار می‌دهد، اما آمار تلفات غیرنظامیان نشان می‌دهد که در این حملات عمدتاً اهداف غیرنظامی مورد حمله قرار گرفته است. آل سعود از طریق بمباران هوایی گسترده و با هدف قرار دادن مراکز حساس و راهبردی، زیرساخت‌های حیاتی، تأسیسات برق، کامیون‌ها و انبارهای مواد غذایی و سوخت، مراکز درمانی و آموزشی، زنان، کودکان و غیرنظامیان، مناطق پرجمعیت، و ...، به دنبال آن است تا اراده مردم یمن در حمایت از انقلاب و جنبش انصارالله، را در هم بشکند.

در سطور بالا به مرحله‌ ای بودن انقلاب در یمن اشاره شد. هرچند که جنبش انصارالله، جنبشی نوپا و نوظهور در یمن به شمار نمی ‌آید و مردم یمن نیز ملتی رفاه‌ زده و غیر مقاوم نشان نداده‌اند اما با این وجود وضعیت انسانی اسفناک و بحرانی در یمن که مورد تائید کمیته بین‌المللی صلیب سرخ نیز قرار گرفته است، می‌تواند در صورت عدم ارسال کمک‌های دارویی، بهداشتی، غذایی و بشردوستانه مراحل استقرار، دولت سازی و تثبیت را برای جنبش انصارالله در یمن با مشکل مواجه نماید. اهمیت این مسئله زمانی قابل درک است که بدانیم یمن یکی از فقیرترین کشورهای جهان بوده و وابستگی شدیدی به تأمین مایحتاج غذایی خود از خارج از کشور دارد و آل سعود با در نظر داشت این موضوع و در عملی مغایر با اصول اولیه انسانی و حقوق بین‌الملل به محاصره شدید دریایی، زمینی و هوایی یمن برای جلوگیری از ورود هرگونه کمک بشردوستانه مبادرت کرده است.

از آغاز حمله نظامی به شهرهای مختلف کشور یمن از سوی عربستان سعودی، تلاش های فراوانی به منظور ارسال کمک های بشردوستانه به مردم مظلوم یمن از سوی جمهوری اسلامی ایران صورت گرفته، ولیکن در روزهای اخیر عربستان سعودی به انحاء مختلف مانع رسیدن این کمک های بشر دوستانه به مردم زجر کشیده یمن شده است، که از جمله می توان به جلوگیری از فرود هواپیمای حامل کمک های بشر دوستانه جمهوری اسلامی ایران به مردم یمن یاد نمود. هرچند در ابتدا جنگنده های دولت عربستان سعودی سعی داشتند با تهدید هواپیمای حامل کمک های انسان دوستانه، آن هواپیما را از نشستن در فرودگاه صنعا منصرف نمایند، اما به دلیل پافشاری خلبان شجاع آن هواپیما، آن تهدیدات کارساز واقع نشد. 

بدین لحاظ هواپیماهای جنگی عربستان سعودی در اقدامی تأسف بار، برای جلوگیری از تحقق اهداف انسان دوستانه با بمباران فرودگاه صنعا مانع نشستن هواپیمای حامل کمک های بشروستانه در فرودگاه مزبور شدند.

پس از 50 روز حملات گسترده نظامی، با توجه به شروع آتش بس شکننده در چند روز اخیر نظاره گر ارسال محموله 2500 تنی کمک های بشردوستانه شامل حامل اقلام امدادی و غذایی از سوی جمهوری اسلامی ایران بوسیله کشتی "ایران شاهد" تحت عنوان "کشتی نجات" برای مردم آسیب دیده و زجرکشیده یمن هستیم. پس از اعلام حرکت کشتی مزبور، زمزمه هایی از سوی کشور عربستان سعودی مبنی بر ممانعت از پهلو گرفتن این کشتی در بندر حدیده (به بهانه لزوم بازرسی از کشتی) به گوش می رسد.

حال آنکه به نظرمی رسد عربستان سعودی با طرح ادعای واهی مشکوک بودن کشتی حامل کمک های بشردوستانه به ارسال سلاح به یمن بدنبال ممانعت از رسیدن این کمک های انساندوستانه به مردم یمن است و تلاش می نماید با تبلیغاتی نمودن ادعای واهی خویش، افکار عمومی جهانیان را از آگاهی یافتن نسبت به حقیقت ماجرا منحرف سازد.

زیرا واقعیت امر "توسل به زور و تجاوز ارضی عربستان سعودی علیه حق حاکمیت، تمامیت ارضی، استقلال سیاسی کشور یمن" است. در حالیکه حقوق بین الملل توسل به زور را برای حل و فصل اختلافات، به موجب مقررات کنوانسیون لاهه (1907)، پیمان لوکارنو (1925)، پیمان بریان ـ کلوک (1928)، منشور سازمان ملل متحد(1945) و همچنین برخی دیگر از معاهدات بین المللی منع نموده است. علاوه بر این تجاوز عربستان سعودی موجب کشته و زخمی شدن تعدادی زیادی از غیرنظامیان بالاخص کودکان، زنان و سالخوردگان در یمن شده است. 

بدین لحاظ مقامات دولت عربستان سعودی به واسطه این فجایع هولناک انسانی مرتکب جنایت جنگی در یمن، از طریق نقض فاحش حقوق مخاصمات مسلحانه شده اند. چرا که رعایت حقوق مخاصمات مسلحانه بین دولت های درگیر در مخاصمه لازم اجراء است. از آنجا که متأسفانه در این ایام شاهد نقض گسترده برخی قواعد و اصول حقوق بین الملل بشردوستانه از سوی عربستان سعودی در یمن هستیم.

بدین جهت در ادامه به برخی از این اصول و قواعد بین المللی که توسط دولت عربستان سعودی در قضیه یمن نقض شده، اشاره می گردد:

اولاً) عربستان سعودی و هم پیمانانش در حمله نظامی به یمن، اصول قواعد آمره بین المللی که مورد پذیرش جامعه بین المللی است؛ همچون اصل منع توسل به زور، اصل حق ملت‌ها بر تعيين سرنوشت خود و اصل احترام به حاكميت، استقلال و تماميّت سرزميني كشورها را نقض نموده اند.

ثانیاً) رعایت قواعد مندرج در معاهدات و کنوانسیون های حقوق بشردوستانه از سوی کشورهای عضو اینگونه معاهدات الزامی است. علاوه بر این براساس یک اصل کلی پذیرفته شده، حتی اگر دولت طرف مخاصمه عضو این کنوانسیون ها نباشد، باید این مقررات را رعایت نماید. لزوم رعایت حقوق بشردوستانه توسط دولت ها دارای چنان اهمیتی است که شورای امنیت سازمان ملل نقض حقوق بشردوستانه بین المللی را از سوی یک دولت، از جمله مصادیقی به شمار می آورد که می توان در مورد آن برمبنای فصل هفتم منشور ملل متحد برخورد نمود. حال آنکه در این مدت شاهد نقض گسترده این قواعد از سوی عربستان سعودی هستیم و با کمال تأسف، در این مدت شورای امنیت سازمان ملل نیز موضعی در قبال این نقض فاحش اتخاذ نکرده است. 

ثالثاً) براساس ماده 23 کنوانسیون چهارم ژنو (1949)، دولت های عضو کنوانسیون موظفند زمینه عبور آزادانه كليه ی محصولات دارویی و لوازم بهداري که برای ساکنان غیرنظامی حمل می شوند، فراهم نمایند. مضافاً اینکه تعهد مزبور در ارتباط با هرگونه محمولات خواروبار ضروري و البسه و مواد غذایی تقویتی مخصوص اطفال كمتر از 15 سال و زنان باردار ... نیز ساری و جاری است. بدین لحاظ متعاهدین به کنوانسیون های چهارگانه ژنو باید به تعهدات خویش بدون  هیچ کم و کاست عمل نمایند. بر این اساس به نظر می رسد فعل دولت عربستان مبنی بر ممانعت از رسیدن کمک های بشردوستانه نقض صریح قواعد حقوق بین الملل بشردوستانه به شمار می آید و از این لحاظ دولت آن کشور دارای مسئولیت بین المللی است.

رابعاً) پرواضح است برمبنای کنوانسیون چهارم ژنو(1949)، هدف از تعهد به تضمین دسترسی به دارو و مواد غذایی برای افراد غیرنظامی که از مخاصمه مسلحانه دچار صدمه شده اند ، تداوم حیات ساکنان غیرنظامی است که بر این مهم در ماده 3 اعلامیه جهانی حقوق بشر نیز تأکید شده است. علاوه بر این ماده 6 میثاق بین المللی حقوق مدنی ـ سیاسی نیز به صراحت از حق حیات به عنوان حق ذاتی بشر یاد نموده است. مضافاً اینکه بند 2 ماده 1 میثاق بین المللی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نیز ابراز داشته که "در هیچ موردی نمی توان ملتی را از وسایل امرار معاش خویش محروم ساخت". دلیل این همه تأکید نیز ناشی از این موضوع است که محرومیت از وسایل امرار معاش موجبات سلب حق حیات را فراهم خواهد آورد.

بدین خاطر هدف اینگونه معاهدات، حمایت از حق حیات به عنوان  بنیادی ترین حقوق بشر است تا جایی که اسناد  بین المللی حقوق بشری تحقق دیگر حقوق را متوقف بر این حق دانسته اند. بدین لحاظ نمی توان در  شرایط اضطراری نیز این حق را نادیده گرفت. در حالی که عربستان سعودی علاوه بر کشتار شهروندان غیرنظامی با بمباران گسترده شهرهای مختلف یمن، با ممانعت از رساندن کمک های بشردوستانه این حق بنیادین مردم مظلوم از جمله کودکان، زنان، مجروحین و آسیب دیدگان یمنی را سلب می نماید. در خصوص نیت جمهوری اسلامی ایران در ارسال کمک های بشردوستانه به مردم یمن، علاوه بر اینکه باید ابراز داشت که این رویکرد انسان دوستانه جمهوری اسلامی ایران، نشأت گرفته از بند 16 اصل 3 قانون اساسی است که دولت را موظف نموده تا امکانات خویش را در راستای "تعهد برادرانه نسبت به همه مسلمانان و حمايت بي دريغ ازمستضعفان جهان" بکار بندد، می توان در این ارتباط شواهد تاریخی موجود را یادآوری نمود. زیرا عملکرد جمهوری اسلامی ایران، گواه این حقیقت است که کمک رسانی ملت و دولت ایران به آسیب دیدگان در دیگر کشورها گزینشی نبوده، به نحوی که در این سال ها، کمک های مزبور قربانیان حوادث طبیعی یا جنگ در اقصی نقاط جهان، همچون مردم کشورهای فلسطین، عراق، نپال، سومالی، افغانستان، سودان، پاکستان و.... را در بر گرفته است. شایان ذکر است: کمک های بشردوستانه جمهوری اسلامی ایران فارغ از دین، رنگ، نژاد، نگرش سیاسی و... آسیب دیدگان ارائه شده، که این مسئله نیز ناشی از احساسات عمیق انسان دوستانه و رویکرد اخلاق مدارانه ملت و دولت بزرگ ایران است.

عارف بیژن کارشناس مسائل منطقه ای

بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است