فراتاب – گروه بین الملل: پروفسور دیوید رومانو، استاد علوم سیاسی در دانشگاه ایالتی میسوری در ایالات متحده آمریکا، متخصص سیاست و حکومت در خاورمیانه، سیاست خارجی دولت های خاورمیانه، و همچنین خشونت سیاسی و تروریسم می باشد. با توجه به علاقه حرفه ای که ایشان به بحث بازیگران غیردولتی و حوزه مطالعات کردی بویژه مسائل کردی در کشورهای ترکیه و عراق دارد، فراتاب تصمیم گرفت در مورد سیاست داخلی و خارجی چند ماه اخیر ترکیه، و سیر وقایع جاری در خاورمیانه با ایشان مصاحبه ای داشته باشد که شرح آن را در ادامه می خوانید.

مهمترین بخش های این گفت و گو:

• پ.ک.ک در تله حزب عدالت و توسعه افتاد
• اگر کردها روی ماه هم اعلام خودمختاری بکنند، ترکیه با آن مخالفت خواهد کرد
• مبارزه با داعش نمایشی است که ترکیه از آن استفاده می کند تا مداخله اش را توجیه نماید.
• آنکارا در داخل کاملاً درگیر جنگ با کردهاست.
• حمله فراگیر خارجی به روژئاوا (شمال سوریه) اوضاع را بدتر خواهد کرد.
• داعش، ترکیه، نیروهای تحت حمایت ترکیه و اسد مهمترین تهدیداتی هستند که دستاوردهای کردهای سوری را به مخاطره می اندازند.

مشروح گفت و گو:

فراتاب: جناب پروفسور رومانو از اینکه مصاحبه با ما را پذیرفتید بسیار متشکریم. با توجه به حوزه تخصصی شما، مایلیم دیدگاهتان را در مورد تحولاتی که اخیراً در حوزه سیاست داخلی و خارجی ترکیه روی داده است بدانیم و به عنوان نخستین سئوال بفرمایید که دلایل اصلی جنگ کنونی بین حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) و دولت ترکیه چه هستند؟

د. رومانو: فکر می کنم از سرگیری جنگ بین آنکارا و پ.ک.ک را می توان به دو عامل اصلی نسبت داد:

 اول اینکه، حکومت ترکیه هرگز جامعه ترکیه را آماده نکرده تا نقطه نظر کردهای حامی و هوادار پ.ک.ک، یا عواملی که باعث شده اند پ.ک.ک شورش را در اولویت قرار دهد، درک کنند. در عوض، حکومت ترکیه همچون گذشته به اهریمنی نمایاندن جنبش ادامه داده است. چه کسی می خواهد با یک اهریمن صلح کند؟ البته واضح است که اکثریت رای دهندگان ترک تمایلی به این کار نخواهند داشت و این بدان معناست، تا زمانی که حکومت ترکیه به رای دهندگان کمک نکند تا مسئله را بهتر درک کنند، نخواهد توانست نوعی مصالحه لازمه صلح ایجاد کند. اینکه پ.ک.ک را با عنوان "تروریست ها" مورد خطاب بدهند برای درک مسئله هیچ کمکی به رای دهندگان ترک نمی کند.

دومین عامل، به وقایع پیرامون کوبانی در اواخر 2014 و پشت کردن بسیاری از رای دهندگان کرد طرفدار حزب عدالت و توسعه (AKP) و روی گردانی از این حزب بود. اگر چه شاید این رای دهندگان تمایلی به پ.ک.ک نداشته باشند، اما به هر حال دیگر نمی توانستند به حکومتی که اجازه می داد داعش کوبانی را تصرف و کردها را قتل عام کند، اشتیاق نشان دهند. وقتی که اردوغان اجازه داد 150 نیروی پیشمرگه برای تقویت جبهه کوبانی عازم شوند، دیگر خیلی دیر شده بود و او در هر حال رای کردها را از دست داده بود. او این قضیه را بطور کامل در انتخابات ژوئن 2015 درک کرد که حمایت از آکپارتی در آن به 40% آرا سقوط کرد.  از این رو، او این گونه استدلال کرد که "اگر آنها دیگر به من رای نمی دهند، پس من جنگ را از سر می گیرم و آرای ناسیونالیست های افراطی م.ه.پ را جذب می کنم." این رویکرد مؤثر واقع شد و در انتخابات بعدی که به احتمال زیاد دستکاری نشده بود، آرای آکپارتی در انتخابات نوامبر 2015 به حدود 50% رسید.

فراتاب: چه مسائلی بین ه.د.پ و آکپارتی مانع از دستیابی به توافقی سیاسی شده اند؟

د. رومانو: این مسائل نیز واقعاً مشابه مسائل مابین پ.ک.ک و آکپارتی است. ه.د.پ نمی تواند پروسه صلحی را بپذیرد که در آن پ.ک.ک به عنوان اهریمن نشان داده شده، مسئولیت تمام اشتباهات گذشته را به گردنش انداخته، و عفو عمومی برای جنگجویان پ.ک.ک به همراه نداشته باشد؛ و این در حالی است که حکومت ترکیه هیچ کاری برای آماده سازی جامعه ترکیه برای صلح واقعی انجام نداده است.

فراتاب: اثر درگیری های کنونی را بر مسئله کردی در ترکیه چگونه می بینید؟ آیا به افزایش درگیری ها می انجامد یا می توان امیدوار بود که دور جدیدی از مذاکرات از سرگرفته شود؟

د. رومانو: درگیری ها ادامه داشته و بدتر هم خواهند شد. به نظر می رسد که رئیس جمهور اردوغان و اطرافیانش، توانایی تقسیم قدرت یا سازشی واقعی با هیچ کسی را ندارند و به همین دلیل حکومت قانون و دموکراسی در ترکیه صدمات بزرگی متحمل شده اند. هیچ راه حل غیردموکراتیکی برای منازعه وجود ندارد، و با حکومت فعلی نیز دموکراسی کمتر و کمتر می شود.

فراتاب: همان طور که مطلع هستید پس از قریب به یک سال از بی خبری از آقای اوجالان، رهبر دربند کردها، اخیراً دولت ترکیه اجازه ملاقات خانواده با وی را صادر کرد و برادرش برای ملاقات به زندان ایمرالی رفت. آقای اوجالان از طریق برادرش اعلام کرده بود که برنامه ای برای ایجاد صلح در ترکیه دارد و اگر حزب حاکم همکاری کند، قضیه دیرپای کردی را می توان طی تنها شش ماه حل کرد. پ.ک.ک و آکپارتی چه واکنشی به این درخواست وی نشان داده اند؟ چرا تاکنون این ایده با استقبال جدی مواجه نشده است؟

د. رومانو: پ.ک.ک اعلام کرده که مایل است به مذاکرات بازگردد. این ابراز تمایل حتی پیش از اظهارات اوجالان بوده است. اما آکپارتی داستان متفاوتی دارد. رهبرانی چون احمد داوود اوغلو بودند که مذاکره را ترجیح می دادند، اما ما واقعاً می دانیم که چه کسی در آنکارا دستور شلیک را صادر کرد و می دانیم که چه بر سر داوود اوغلو آمد.

فراتاب: هم اکنون و با توجه به شرایط فعلی، کدام یک از طرفین در ترکیه مایل به ادامه جنگ است؟ چرا؟

د. رومانو: من فکر می کنم جواب این سوال در پاسخ قبلی روشن است. البته پ.ک.ک بی تقصیر نیست؛ کشتن دو پلیس در بمبگذاری سوروچ که تا حدودی مسئول آن بودند، نقش مؤثری در به تله آکپاتی افتادن شان داشت و فرصتی را که آقای اردوغان برای از سرگیری جنگ لازم داشت به وی داد. حتی قبل از آن نیز، پ.ک.ک بیانیه هایی صادر کرده بود که به دلیل سدسازی و بازداشت های دسته جمعی یا مسائل دیگر، آتش بس به پایان رسیده است. این کار آنها نیز کمکی به مذاکرات نکرد.

فراتاب: طی دو سال اخیر، ترکیه حساسیت زیادی به فعالیت کردها در سوریه و افزایش قدرت آنها نشان داده است، چرا ترکیه اینقدر به کردهای سوری حساس است؟ چرا دیدگاه ترکیه اینقدر با دیدگاه ایالات متحده و روسیه و دیگر کشورها متفاوت است؟

د. رومانو: کاملاً واضح است که ترکیه از دستاوردهای کردها در همه جا می ترسد. اگر کردها روی ماه هم اعلام خودمختاری بکنند، ترکیه با آن مخالفت خواهد کرد. به طور قابل ملاحظه ای، آنکارا از حدود 6 سال پیش، استثنایی بر این قاعده در سیاست خود اعمال کرد و آن رابطه با حکومت منطقه ای کردستان (KRG) بود. این تغییر مشی در قبال حکومت منطقه ای کردستان احتمالاً بخاطر سرمایه­گذاری هایش، و همچنین تنش کردهای عراق با نوری المالکی بود تضمین کننده وابستگی شان به آنکارا بود. اما هر دستاورد کردها در هر جای دیگر- بخصوص دستاورد احزابی که با پ.ک.ک در ارتباط هستند- برای آنکارا تهدیدی حیاتی به شمار آمده و به عنوان اولین گامها در فرایندی دیده می شوند که به درخواست جدایی کردها از ترکیه می انجامد.

فراتاب: جناب دکتر رومانو، همان گونه که می دانید ارتش ترکیه و نیروهای مورد حمایتش وارد شمال سوریه شده اند، آیا فکر می کنید هدف اصلی آنها جنگ با داعش است یا کردهای سوری؟

د. رومانو: هدف آنها آشکارا سد کردن راه کردهای سوری از پیشروی بیشتر در جهتی است که به اتصال کانتون عفرین می انجامد. مبارزه با داعش نمایشی است که ترکیه از آن در برابر آمریکایی ها و بقیه جامعه بین الملل استفاده می کند تا مداخله اش را توجیه نماید.

فراتاب: فکر می کنید ارتش ترکیه علیه کانتون هایی که به نام روژئاوا خوانده می شوند عملیاتی گسترده انجام بدهد؟

د. رومانو: نه چنین کاری نمی کند. فکر می کنم آمریکایی ها فشار زیادی بر ترکیه وارد می کنند تا چنین کاری نکند. حتی اگر آمریکایی ها هم ترکیه را از چنین حمله ای منصرف نکنند، باز هم چنین حرکتی بسیار خطرناک خواهد بود. آنکارا در داخل کاملاً درگیر جنگ با کردهاست. حمله فراگیر خارجی به روژئاوا (شمال سوریه) اوضاع را بدتر خواهد کرد. در عوض، فکر می کنم ترکیه با عدم اتصال کانتون عفرین به کانتون های کوبانی و جزیره راضی می شود، و به پشتیبانی از اسلامگرایان سوری و نیروهای نیابتی ترکمن، جهت تضعیف حزب اتحاد دموکراتیک (PYD) و متحدانش ادامه خواهد داد.

فراتاب: به نظر می رسد هم ایالات متحده و هم روسیه، از یک طرف از نیروهای کرد سوری حمایت می کنند، و از طرف دیگر با ترکیه دارای روابط هستند، آیا ممکن است تحت فشار ترکیه این دو قدرت بزرگ در نهایت موضع گیری و سیاست خود را در مقابل کوردهای سوری تغییر دهند؟

د. رومانو: مسئله این است که ترکیه، روسیه و ایالات متحده، همگی منافع متفاوتی در سوریه دارند. چالشی که کردهای سوری با آن مواجه هستند حرکت موفقیت آمیز لا به لای منافع این قدرت های بسیار بزرگتر، و حتی اگر لازم بشود قرار دادن آنها در برابر یکدیگر است.

فراتاب: در حال حاضر، مهمترین تهدیداتی که کردهای سوری را به مخاطره می اندازند کدامند؟

د. رومانو: به ترتیب داعش، ترکیه، نیروهای تحت حمایت ترکیه و اسد مهمترین تهدیداتی هستند که دستاوردهای کردهای سوری را به مخاطره می اندازند.

فراتاب: وضعیت کردهای سوری را پس از جنگ سوریه چگونه پیش بینی می کنید؟

د. رومانو: پاسخ به این سوال به هیچ وجه آسان نیست. تنها می توانم بگویم که امیدوارم اوضاع کردهای سوری پس از اتمام جنگ سوریه، بهتر از زمان قبل از شروع جنگ باشد.

فراتاب: جناب پروفسور رومانو از وقتی که در اختیارمان گذاشتید بسیار متشکریم. از پاسخ های روشن و خوبتان هم سپاسگزاریم.

د. رومانو: خواهش می کنم. با کمال میل.

گفت و گو از هاشم کرمی عضو هیات تحریریه فراتاب و استاد علوم سیاسی دانشگاه گرمیان در اقلیم کردستان عراق

بازنشر این گفت و گو با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است