فراتاب‌ـ سرویس بین‌الملل/ لاله سنگتراش*: بسیار شنیده شده است که سازمان ملل متحد نقشی تشریفاتی دارد و دبیرکل این سازمان قدرتی برای اداره عادلانه دنیا ندارد. می گویند این سازمان زیر سنگینی چکمه های 5 عضو دائم شورای امنیت تصمیم می گیرد. با این حال با وجود تمام انتقاداتی که متوجه سازمان ملل و جایگاه آن شده، هرگز نمی توان نقش مثبت این سازمان را درتلاش برای فراهم آوردن فرهنگی انسان دوستانه و کمک به بشریت نادیده گرفت. نمی توان نگاه عمیق، موشکافانه و تأثیرگذار این سازمان نسبت به مصائب و مشکلات بشری را انکارکرد. بی شک فعالیت های این سازمان آنگاه جلوه ای دیگر خواهد گرفت که نه فقط برخاطره قربانیان این مصائب و نیازمندان کمک های این سازمان حک شود بلکه رهبری این سازمان نیز از قدرتی کاریزماتیک برخوردار باشد، بیشتر از آنکه نقش فرشته ای یاریگر را ایفاء نماید. اکنون که دبیرکل این سازمان آخرین سال مسئولیت خود را پشت می گذارد، تمام نگاه ها بسوی کاندیداهای این سمت است. اما شخص دبیرکل چگونه براین مسند تکیه خواهد زد؟
تا پیش از سپتامبر 2015م شیوه انتخاب چنین بود: شخص دبيركل از میان 5 گروه یا منطقه جغرافیایی؛ شامل آسیا پاسیفیک، آفریقا، اروپای شرقی، اروپای غربی و دیگر بخش‌ها و آمریکای لاتین و کارائیب بر حسب قوانین عرفی (غیرکتبی) سازمان به طور نوبتی انتخاب می‌شد. با این توضیح که نمايندگان پنج عضو اصلی شورای امنیت سازمان ملل متحد نمی توانستند و نمی‌توانند خود را به عنوان نامزد این سمت معرفی کنند. همچنین برگزیدن دبیرکل بصورت انتخاباتی میان کاندیداهای این سمت نبود و تنها فردی که صلاحیت او مورد تایید اعضای دایم شورای امنیت بود برای تصویب به سایر اعضای سازمان ملل متحد معرفی می‌شد. در نهایت، تصدی سمت دبیرکلی منوط به توافقی بود که میان اعضا شورای امنیت در پشت درهای بسته اتفاق می افتاد. لیکن با تحولی چشمگیر در سالهای اخیر و انتقاد نسبت به نقش و اختیارات خاص شورای امنیت و عدم وجود شفافیت در برگزیدن دبیرکل، مجمع عمومی تصمیم گرفت در انتخاب دبیرکل بعدی، اصلاحاتی صورت دهد.
تحولی که در ماه سپتامبر2015 م مهر تأیید خورد چنین بود: مجمع عمومی خواستار آن شد تا برای انتخاب دبیرکل، روسای شورای امنیت و مجمع عمومی نامه مشترکی را برای کشورهای عضو سازمان ارسال داشته و از آنان دعوت کنند به طور فعال از جمله با معرفی نامزدهای مورد نظر خود، در روند انتخابات شرکت داشته باشند.
رئیسان مجمع عمومی و شورای امنیت سازمان ملل در نامه مشترک خود به کشورهای عضو چنین نوشتند: "ما از افرادی با توانایی اثبات شده در رهبری و مدیریت، تجربه وسیع در زمینه روابط بین‌الملل و مهارت و توانمندی لازم در زمینه اقدامات دیپلماتیک، ارتباط و تسلط بر چند زبان دعوت می‌کنیم خود را برای نامزدی این سمت معرفی کنند."
امر مهم و قابل توجه ای نیز در این نامه بچشم می خورد؛ در این نامه بر لزوم تساوی حقوق زن و مرد تاکید شده و آمده است "با اعتقاد به نیاز به تضمین فرصت‌های یکسان برای زنان و مردان در دسترسی به موقعیت‌های ارشد تصمیم‌گیری، کشورهای عضو را تشویق می‌کنیم که زنان را هم مانند مردان به عنوان نامزدهای این سمت معرفی کنند."
پایبندی به این اعتقاد و تأکید بر روی آن آنجا آنجا بیشتر جلو نمایی می کند که درمقابل امیدواری اروپای شرقی مبنی بر اینکه دبیرکل بعدی از این منطقه باشد و تاکنون کاندیداهایی از بلغارستان، کرواسی ، مقدونیه، مولداوی، مونته نگرو و اسلووانیا را در روی میز خود دارد اما سخنگوی رئیس مجمع عمومی گفت "سندی وجود ندارد که بگوید کاندیدای بعدی دبیر کلی باید از منطقه مشخصی باشد."
این بار نامزدها از برنامه ها و تواناییهای خود صحبت خواهند کرد. آنان همچنین از نقشی که برای سازمان ملل قائل اند و نقشی که درآینده برای آن متصور هستند نیز صحبت خواهند کرد. گفت وگوهای غیررسمی برای انتخاب دبیر کل بعدی سازمان ملل در مجمع عمومی به کشورهای عضو فرصت خواهد داد نقطه نظرهای کاندیداها را بشنوند، اما تصمیم واقعی در شورای امنیت گرفته خواهد شد.
شورا اعتبارنامه های کاندیداها را بررسی خواهد کرد و پس از یک سلسله نظرخواهی های غیررسمی محرمانه، با حذف رقیبان یک نام باقی می ماند که جهت تصویب به مجمع عمومی فرستاده خواهد شد.
رقابت چند ماه طول خواهد کشید و احتمالاً پیروز این میدان اواخر نوامبر تایید شود. سپس او می باید خود را برای تحویل گرفتن پست از بان کی مون دبیرکل کنونی برای اول ژانویه ۲۰۱۷ م آماده سازد. با توجه به اصلاحات اكنون افراد مختلفی برای تصدی این سمت اعلام آمادگی كرده اند . ما دراین یادداشت تنها به کاندیداهای زن اشاره خواهیم کرد.
هلن كلارك نخست وزیر سابق نیوزیلند كه هم اكنون رئیس برنامه توسعه ای سازمان ملل است. به گزارش آسوشیتدپرس، كلارك اعلام كرد كه به نامزدی از طرف نیوزیلند برای دبیر كلی سازمان ملل مفتخر است و بر این باور است كه صلاحیت این كار را دارد.
وی گفت: خودم را بر اساس تجربه ثابت شده رهبری در مدت حدود سه دهه در كشورم و در سازمان ملل، نامزد دبیر كلی این سازمان می كنم و تجربه و ویژگی های لازم برای انجام این كار را دارم.
ارینا بوكوا دبیركل كنونی یونسكو (سازمان علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحد) از بلغارستان، از سوی بسیاری به عنوان جانشین بان كی مون در نظر گرفته شده است.
بوكووا 62 ساله در مصاحبه‌ای با آسوشیتدپرس گفت كه از سوی بلغارستان برای جانشینی بان كی مون، نامزد شده است.
وی اخیرا به مناطق درگیر در عراق رفته است و خودش را برای میانجیگری دربحران سوریه آماده می‌كند. او در پاریس چنین اظهارنظر كرد: زمان موعود برای دبیركلی یك زن فرا رسیده است. وی كه سابقه‌ای طولانی در مبارزه و دفاع در عرصه برابری زنان دارد، با تاكید بر اینكه این برابری جنسیتی باید از داخل سازمان ملل آغاز شود ادامه داد: به عقیده من این درك دولت‌ها و سازمان‌های غیردولتی را می‌رساند كه یك زن را به عنوان دبیركل سازمان ملل برگزینند و در این باره مانعی پیش رو نمی‌بینم.
زن دیگر این کارزار ناتالیا گرمان وزیرخارجه سابق مولداوی است كه به جمع نامزدهای دبیركلی سازمان ملل متحد پیوسته است.
نامزدی او با انتشار نامه ای بر روی وب سایت رسمی موگنس لیكتوفت رئیس هفتادمین مجمع عمومی سازمان ملل، اعلام شد.
دیگر زن نامزد دبیر كلی سازمان ملل متحد، وسنا پوزیك وزیر خارجه كروواسی است. وسنا پوزیک یک جامعه شناس کرواسی و سیاستمداری از جناح چپ میانه کابینه زوران میلانوویچ بود که به عنوان معاون اول نخست وزیر و وزیر امور خارجه و اروپا انتخاب شده بود. او مدافع پیوستن به اتحادیه اروپا ، برابری جنسیتی و حقوق دگرباشان جنسی بوده است.
زنان دیگر كریستینا جورجیوا از سیاستمداران معروف بلغارستان، كریستینا فیگویررز دیپلمات كاستاریكایی، ربكا گرین اسپن معاون سابق رئیس جمهوری كاستاریكا، آلیسیا بارسنا ایبارا مكزیكی می باشند که برای تصدی سمت دبیركل سازمان ملل متحدکه آنها نیز گزینه های جدید این پست می باشند.
از طرفی نیز زمزمه هایی شنیده می شود که برخی سران پیشین یا درحال حاضر زن جهان چون آلن جانسون سرلیف رئیس جمهور لیبریا، میشل باچلت رئیس جمهور شیلی، ماری رابینسون رئیس جمهور پیشین ایرلند و حتی آنگلا مركل صدراعظم آلمان احتمالا به این فراخوان توجه دارند. این درحالیست که گزارشهایی منتشر شده است مبنی براینکه 53كشور دنیا اعلام كرده اند، تمایل دارند دبیركل بعدی سازمان ملل متحد یك زن باشد.
در حالی كه از سال 1945 م دبیركل سازمان ملل متحد مرد بوده است و سازمان ملل در سال 1946 م با صدور قطعنامه ای تصویب كرد كه «یك مرد صاحب مقام و عالی منصب الزاما باید مقام دبیركلی سازمان ملل را در اختیار بگیرد»؛ اما بنظر میرسد این موضوع در حال حاضر اعتبار خودرا از دست داده است. از سوی دیگر از آنجا که سازمان ملل متحد خود پیشتاز فعالیت و برنامه ریزی برای برابری جنسیتی زن و مرد است و خود در راه رفع هرگونه تبعیض علیه زنان پیشگام است انتظار میرود خود نیز الگوی چنین اعتقاد و باوری باشد. انتخاب یك زن به عنوان سکاندارسازمان ملل متحد با 70 قدمت و اعتبار حركتی ارزشمند و نمادین خواهد بود. این درحالیست که تاکنون رهبران این سازمان مرد بوده و همیشه انگشت اتهام بسوی آنان نشانه رفته بود که تحت اوامر اعضا دایم شورای امنیت هستند و با توجه به تغییراتی که در دنیا و همچنین در خود سازمان ملل شاهدیم انتظار میرود رهبری جدید براساس توانایی، شایستگی و کارآمدی برگزیده شود. امر مهمتر به نظر نویسنده با توجه به وسعت اختیارات رهبری این سازمان و اینکه این رهبری نقشی انساندوستانه دارد و درتلاش برای کم کردن از آلام مردم دنیاست و با توجه به چالشهای جدید پیش رو از جمله بزرگترین موج آوارگان از زمان جنگ جهانی دوم، بیگانه هراسی، تعصبات نژادی و خشونتهای قومی و جنسی بیسابقه در دنیا ، نه تنها این مسئولیت نیازمند رهبری توانا و شایسته است که می باید قدرت و توانایی الهام بخشی را نیز داشته باشد و از شخصیتی کاریزماتیک هم برخوردار باشد و این امری نیست که تنها مردان برآن دست داشته باشند. از آنجا که مصائب دنیای امروز زنان را به طرز مضاعفی به کام شکنجه، آزار، خشونت و مرگ برده است، شاید مشارکت آنان در رهبری دنیا برای حرکت به سوی جهانی عاری ازخشونت و جنگ بیشتر باشد.
* کارشناس ارشد علوم سیاسی و پژوهشگر مسائل زنان
