کد خبر: 1412
تاریخ انتشار: 13 اردیبهشت 1395 - 20:14
اردشیر پشنگ در گفتگو با ایرنا:
اگر توافقی عاجل و معقول بین کردها و دولت مرکزی (شیعیان) بر سر مناطق موردمناقشه روی ندهد بدیهی خواهد بود که درگیریهای اخیر در طوزخورماتو به دیگر مناطق نظیر دیالی، کرکوک و موصل سرایت پیدا کند

 فراتاب: «اردشير پشنگ» كارشناس مسايل خاورميانه در گفت وگو با ايرنا در زمينه تحولات اخير عراق به ويژه اشغال پارلمان اين كشور به دست هواداران جريان صدر تصريح كرد اين جريان با توجه به وزن و جايگاهي كه در عرصه سياسي عراق دارد، در راستاي افزايش قدرت به دنبال اعمال فشار بر دولت عبادي است.

عراق اين روزها شرايط دشواري را پشت سر مي گذارد. خطر داعش اگر چه در پي تلاش هاي ارتش و نيروهاي مردمي نسبت به سال گذشته كمتر و بخش مهمي از مناطق زير كنترل اين گروه تروريستي آزاد شده است اما اكنون بحران سياسي بر اين كشور سايه افكنده است؛ بحراني كه در پي اعتراض ها به فساد دستگاه اداري و سياسي در اين كشور ايجاد شده و شرايط را براي دولت «حيدر العبادي» نخست وزير عراق دشوار كرده است. در اين ميان، تلاش عبادي براي شكل دهي به يك كابينه تكنوكرات بر چالش هاي وي افزوده است.
فشارهاي برخي جريان ها از جمله جريان صدر براي اصلاح كابينه و حمله 2 روز پيش پشتيبانان اين جريان به ساختمان مجلس ملي و اشغال آن، دولت عراق را با مشكلات بيشتري مواجه كرده است. همزمان درگيري ها ميان نيروهاي پيشمرگه و تركمن ها در منطقه «طوزخورماتو» نگراني ها در مورد رويارويي طايفه هاي گوناگون را افزايش داده است.
به منظور واكاوي آخرين تحولات داخلي عراق، گروه پژوهش وتحليل خبري ايرنا، با پشنگ كارشناس مسايل خاورميانه به بحث و گفت وگو نشست.
به باور پشنگ، در عراق يك مجموعه گسترده و به هم پيچيده و كلافي سردرگم از انواع بحران هاي گوناگون وجود دارد كه ريشه بسياري از آن ها تاريخي و ساختاري است. طي سال هاي گذشته اما بحران هايي تازه ايجاد و نيز بسياري از بحران هاي پيشين جدي تر و عميق تر شده اند. در اين ميان، اختلاف و رقابت ميان سه ائتلاف اصلي شيعي حاضر در حكومت عراق منجر به تشديد بحران شده است.
وي در ارتباط با جايگاه جريان صدر در معادله هاي سياسي عراق تاكيد كرد كه اين جريان داراي وزن و پايگاه خاصي در تحولات سياسي عراق بوده و هست. همچنين حضور اين جريان براي ايجاد 2 دولت پيشين و اخير عراق ضروري بوده است.
به باور پشنگ، نظر كردها مبني بر ناديده گرفتن سهمشان از قدرت از جمله مسايلي است كه نارضايتي آنان را رقم زده و باعث شده تا كردها از ابتدا با تغييرهاي مورد نظر عبادي در كابينه ائتلافي مخالفت كنند.
در ادامه مشروح گفت وگوي ايرنا با پشنگ آمده است؛

ايرنا: اگر بخواهيم نگاهي كلي به تحولات سياسي اخير عراق به ويژه بحث تغيير كابينه عبادي داشته باشيم، مهم ترين علت هاي شكل گيري تنش هاي سياسي كنوني كدام اند؟
**پشنگ: در عراق يك مجموعه گسترده و به هم پيچيده و كلافي سردرگم از انواع بحران هاي گوناگون وجود دارد كه ريشه بسياري از آن ها تاريخي و ساختاري است. طي سال هاي گذشته اما بحران هايي تازه ايجاد و نيز بسياري از بحران هاي پيشين جدي تر و عميق تر شده اند. در ماه هاي اخير تداوم بحران ها، كاهش اميدها به دولت عبادي و افزايش تنش بين جريان هاي سياسي باعث شده است تا پايتخت اين كشور مدت ها نظاره گر تحصن طولاني معترضان باشد.

نوعي رقابت جدي درون حزبي در ائتلاف «دولت قانون» بين عبادي و «نوري المالكي» نخست وزير پيشين وجود دارد. مالكي زير فشارهاي گسترده خارجي و داخلي مجبور شد از روي ناچاري سمت نخست وزيري را به معاونش تحويل دهد. در عمل اما از همان زمان گفته مي شود نوعي دولت در سايه نيز تشكيل داده است.
ايرنا: در شرايط كنوني يكپارچگي عراق با خطرهاي بسياري رو به رو است. از طرفي، براي مبارزه با داعش نياز به آرامش سياسي بيش از هر زمان ديگري احساس مي شود. با اين حال چرا جريان هاي سياسي عراق تا به اين حد دچار واگرايي و ستيزش شده اند؟
**پشنگ: برخي جريان هاي سياسي عراق به منافع ملي اين كشور به عنوان خط قرمز و راهبرد كلان نمي نگرند و عمده اولويت آنان مسايل درون گروهي، درون قومي، درون مذهبي و حزبي است. برخي از آنان اگر هم از عراق دَم مي زنند، كشورشان را از منظر منافع شخصي و گروهي شان مي بينند. اين از عواملي است كه مانع شكل گيري گفتماني فراگير و در نتيجه راهكاري فراگير در عراق مي شود.

ايرنا: مهم ترين جريان هاي سياسي كه در تحولات اخير عراق نقش دارند، شامل چه گروه هايي مي شوند؟
**پشنگ: به طور عمومي سه جريان كلي متاثر از هويت هاي ملي و مذهبي در عراق وجود دارد كه عبارتند از كُردها در شمال، اعراب سني در مركز و شمال غرب و شيعيان در مركز و جنوب عراق. البته در اين بين اقليت هاي ديگري مانند تركمن ها و آشوري ها و ... حضور دارند. اين اقليت ها اما از اهميتي هم طراز با سه گروه اصلي برخوردار نيستند. آنان بيشتر به خاطر مذهبشان به يكي از جريان هاي اصلي گرايش دارند و تابع آن ها محسوب مي شوند.

ايرنا: سهم خواهي ها و رقابت هاي سياسي جريان هاي شيعي تا چه ميزان در شكل گيري و شدت يابي تحولات پيش آمده در بغداد نقش دارد؟
**پشنگ: در وضعيت فعلي و بحران اخير، دعوا و رقابت ميان سه ائتلاف اصلي شيعي حاضر در حكومت، منجر به تشديد بحران شده است. در يك سطح، نوعي رقابت جدي درون حزبي در ائتلاف «دولت قانون» به ويژه «حزب الدعوه اسلامي» بين عبادي و «نوري المالكي» نخست وزير پيشين وجود دارد.
مالكي زير فشارهاي گسترده خارجي و داخلي مجبور شد از روي ناچاري سمت نخست وزيري را به معاونش تحويل دهد. در عمل اما از همان زمان گفته مي شود نوعي دولت در سايه نيز تشكيل داده و همچنان يكي از قدرتمندترين افراد حاضر در بغداد است كه داراي تمايزهاي روشي و برنامه اي با عبادي است.
در سطحي بالاتر، ميان جريان صدر و دولت قانون هم رقابت شديدي وجود دارد. در اين ميان، «مجلس اعلاي اسلامي» به رهبري «عمارحكيم» مي كوشد روابطش با 2 طرف را به صورت موازنه وار تنظيم كند. اين جريان از مالكي دور و تا حدي به عبادي نزديك است و روابط دوستانه اي با مقتدا صدر دارد.
در سطحي بالاتر از آن، دعواي ميان كردها، اعراب سني و اعراب شيعي همچنان ادامه دارد. همه اين ها بازتوليدكننده بحران و افزايش دهنده تنش در روزهاي اخير هستند. در اين بين، متغيرهاي خارجي يعني منطقه اي و بين المللي هم از ديگر عوامل تشديدكننده و انشقاق دهنده جامعه و احزاب سياسي عراق هستند.

اعراب سني حاضر در پارلمان مخالف جبوري هستند زيرا به اعتقاد آنها، جبوري با همراهي حيدر العبادي با دور زدن قانون اساسي و توافق گروه هاي متعدد سياسي در عمل باعث كاهش حوزه نفوذ و قدرت سني ها در دولت شده است. ايرنا: دليل اصلي مخالفت هاي جريان صدر با دولت عبادي چيست؟
**پشنگ: از زمان قدرت گيري نوري مالكي در سال 2006، تنش ميان جريان صدر با هسته اصلي قدرت افزايش يافت. اين جريان از همان ابتدا مخالف همكاري عراق و شيعيان با آمريكا بود و حتي وارد يك رشته درگيري هايي با نيروهاي آمريكايي و دولت شد. در آن زمان، مالكي با پشتيباني آمريكا موفق به خلع سلاح جريان صدر شد. در نتيجه، پرونده هاي سياسي و جنايي عليه «مقتدا صدر» به جريان افتاد كه در نهايت با توجه به وزن صدري ها و پادرمياني ايران نوعي صلح سرد و همكاري اجباري بين 2 طرف ايجاد شد.
با ظهور داعش به دليل ناتواني مالكي در دفع اين گروه و افزايش فساد و ناكارآمدي در سيستم سياسي- اداري، بي ثباتي در عراق افزايش يافت. همچنين آمريكايي ها نيز كه زماني اهرم فشار و كنترل كننده جريان صدر بودند، در اين مدت ديگر از حضور پرتعدادشان خبري نيست. افزون بر آن، امروز به بهانه جنگ با داعش كل عراق مسلح شده اند. در چنين فضايي طبيعي است گروه صدر بخواهد از ناتواني دولت در راستاي افزايش قدرت و جذب حامي استفاده كند و با شيوه هاي گوناگون براي كسب امتياز بيشتر به دولت فشار آورد.

ايرنا: جريان صدر با هدف فشار بر دولت عبادي، موفق به بسيج هزاران نفر، ايجاد تحصن در منطقه سبز بغداد و اشغال ساختمان مجلس ملي شد. اين پرسش مطرح مي شود كه جريان صدر در عراق از چه جايگاهي برخوردار است و چه نقشي در ساحت سياسي اين كشور دارد؟
**پشنگ: جريان صدر داراي وزن و پايگاه خاصي در تحولات سياسي عراق بوده و هست. حضور اين جريان را مي توان در ايجاد 2 دولت پيشين و اخير عراق مشاهده كرد. جريان صدر هم در مجلس از وزن قابل توجهي برخوردار است و هم در خيابان هاي شهرهاي شيعه نشين عراقي طرفداران پر جنب و جوشي دارد. خروج احتمالي جريان صدر از دولت و ائتلاف اين طيف با برخي جريان هاي منتقد ديگر مي تواند باعث سرنگوني دولت عبادي شود.

ايرنا: علت مخالفت نمايندگان متحصن با رياست «سليم الجبوري» بر مجلس چيست؟
**پشنگ: اعراب سني حاضر در پارلمان مخالف جبوري هستند زيرا به اعتقاد آنها، جبوري با همراهي حيدر العبادي با دور زدن قانون اساسي و توافق گروه هاي متعدد سياسي در عمل باعث كاهش حوزه نفوذ و قدرت سني ها در دولت شده است.
به باور آنان، عبادي خود محصول توافق گروه هاي سياسي است. او اكنون قصد كنار گذاشتن ساير گروه هاي سياسي را دارد. اين در حالي است كه از نظر قانوني اختيارهاي لازم و از لحاظ عملي توان آن را ندارد. تلاش عبادي رفتاري طبق الگوي حكومت «رياستي» است در حالي كه سيستم سياسي حاكم بر عراق «پارلمانتاريستي» است.

ايرنا: اقليم كردستان چه نگاهي به تحولات سياسي بغداد و تنش هاي پيش آمده ميان جريان هاي سياسي دارد؟
**پشنگ: كردها از ابتدا با تغييرهاي اعلام شده از سوي عبادي براي جايگزيني اعضاي كنوني دولت با نيروهاي تكنوكرات مخالفت كردند چون مانند ديگر گروه ها اين تغييرها بدون در نظر گرفتن ديدگاه هاي آنان انجام شده بود. همچنين در اين تصميم سازي ها سهم كردها از قدرت لحاظ نشده بود. همين مسايل دليلي بر مخالفت آنان با عبادي شد. در نتيجه عبادي عقب نشيني و از خودِ كردها درخواست تهيه فهرست تازه را كرد.
كردها اما از منظري ديگر هم سعي دارند خود را از درگيري هاي غيرضروري بغداد دور نگه دارند. آن ها بيشتر درگير تحولات داخلي اقليم، مساله رفراندوم (همه پرسي)، اختلاف هاي داخلي و جنگ با داعش هستند. با اين حال در پارلمان براي نخستين بار تنشي فيزيكي هم بين برخي از نمايندگان اقليم و اعضاي دولت قانون روي داد.

 


ايرنا: در روزهاي گذشته شاهد درگيري نظامي ميان پيشمرگه هاي كرد و شيعيان تركمن در طوزخورماتو بوديم. به نظر شما علت اين درگيري ها چيست و در شرايط كنوني چه تاثيري بر تحولات داخلي عراق مي گذارد؟
**پشنگ: جنگي آشكار ميان شيعيان با داعش و كردها با داعش در 2 سال گذشته شكل گرفته است اما جنگي پنهان نيز ميان هر سه گروه اصلي در عراق وجود دارد. منطق اين جنگ تعيين حدودهاي تازه در عراقِ يكپارچه يا عراق تجزيه شده است. گروه هاي گوناگون تلاش دارند بر اساس استنباط، توان و قدرتشان مناطق بيشتري را ضميمه بخش هاي زير نفوذ خود كنند. در جاهايي لبه هاي اين مناطق به يكديگر برخورد مي كند. از اين مناطق در ماده 140 قانون اساسي با نام «محل هاي مورد مناقشه» ياد شده است كه دولت عراق مي بايست در سال 2007 آن ها را از راه رفراندوم تعيين تكليف مي كرد؛ امري كه به هر دليلي اتفاق نيافتاد. حال وقتي ادعاها، مجالي براي حل شدن از راه هاي قانوني و صندوق راي پيدا نمي كنند در شكل و ماهيتي ديگر دنبال مي شوند. درگيري در طوزخورماتو هم متاثر از اين وضعيت است.
منطقه طوزخورماتو را كردها جزو مناطق كردنشين مي دانند كه در زمان حزب بعث، عربي سازي شده است. با وجود اين، همچنان جمعيت قابل توجهي كرد -كه به ادعاي كردها اكثريت شهر را تشكيل مي دهند- در آن باقي مانده اند. دولت عراق و تركمن ها اما خواهان تداوم نظم پيشين باقي مانده از زمان حكومت بعث هستند.
درگيري ها اخير بر پايه اين ادعاهاي متضاد روي داده است. قابل پيش بيني است كه در آينده نيز اين درگيري ها اتفاق افتد. اگر در اين راستا راهكاري سياسي انديشيده و اجرا نشود، درگيري ها در اين منطقه و ديگر مناطق مثل كركوك، ديالي و موصل ميان كردها و شيعيان تشديد خواهد شد.


ايرنا: با توجه به تلاش هاي عبادي براي پايان دادن به بحران عراق، شما آينده اين بحران را چگونه ارزيابي مي كنيد؟
**پشنگ: همانگونه كه اشاره شد، از نظر بسياري از گروه ها، اقدام عبادي براي جايگزيني نيروهاي قومي با تكنوكرات ها به نوعي خلاف قانون اساسي و به معناي دور زدن توافق هاي سياسي تشكيل دهنده دولت بود. طبيعي است اين اقدام با مخالفت ساير احزاب و جريان هاي سياسي رو به رو شود.
اين راهكار عبادي كه براي رهايي از چالش هايي نظير فساد در دستگاه سياسي- اداري طراحي شده چندان موثر و عملي به نظر نمي رسد. البته مي توان خوشبين بود كه شايد اين راهكار با اقبالي عمومي مواجه شود و از اين راه عبادي بتواند رقيبان درون حزبي (نوري مالكي) و برون حزبي خود را كنار بگذارد. در مجموع، طرح كابينه تكنوكرات با توجه به واقعيت هاي امروز عراق، تنها باعث تشديد بحران در اين كشور و دورتر شدن گروه هايي مانند كردها و سني ها از دولت مركزي شد.
**گروه پژوهش و تحليل خبري

لینک مصاحبه در ایرنا: http://www.irna.ir/fa/News/82058286/

نظرات
آخرین اخبار