در این گفت‌وگو با جناب آقای دکتر ارشاد رشیدی، کارشناس مسائل سیاسی و از پژوهشگران حوزه مطالعات کُردی، به رمزگشایی از آینده کُردها در سوریه خواهیم پرداخت. با توجه به تحولات سیاسی و نظامی اخیر در منطقه، این مصاحبه به بررسی چالش‌ها و فرصت‌های پیش‌روی کُردها می‌پردازد. دکتر رشیدی با تحلیل‌های عمیق خود، نگاهی دقیق به وضعیت کنونی و چشم‌اندازهای آینده کُردها در سوریه خواهد داشت.
فراتاب: به نظر شما وضعیت کنونی کُردها چگونه است؟
دکتر رشیدی: در پاسخ به این سوال باید گفت از فردای بعد از تصرف کرکوک توسط دولت مرکزی عراق بعد از رفراندوم سال ۲۰۱۷ می‌توان گفت موضع و جایگاه سیاسی کردها در کلیت خاورمیانه در وضعیت ضعیف‌تری قرار داشته است اما به ویژه از یک سال پیش، کردها توانسته‌اند با توجه به جنگ اسرائیل و حماس و حزب الله و همچنین تداوم جنگ اوکراین و روسیه که تمرکز را بر بخش‌های کُردی منطقه خاورمیانه کاهش داده است، هرچند در موضع بازیگری ضعیف‌تری قرار گرفته اند اما وضعیت حکومت‌ها و کیان‌های سیاسی آنها بویژه در عراق و سوریه با ثبات بیشتری همراه بوده است.
فراتاب: چه چالش‌هایی را کُردها در حال حاضر با آن مواجه هستند؟
دکتر رشیدی: در پاسخ به این سوال باید گفت چالش اساسی که هم اکنون کردها و به ویژه در سوریه با آن مواجه هستند مسئله تهدید ترکیه می‌باشد یعنی به نوعی این کشور تهدید دست اول برای ثبات سیاسی این منطقه می‌باشند و در دسته دوم دمشق به عنوان تهدید دوم این منطقه قابل تعریف است در دسته سوم تهدیدها برای کردها جریان‌های تکفیری و تروریستی داعش القاعده و غیره قرار می‌گیرند که می‌توانند واقعیت ثبات سیاسی آنها را با خطر مواجه کنند. دیگر چالشی که کردها به آن مواجه هستند مسئله رقابت‌های داخلی و عدم وحدت داخلی احزاب و جریانات کردی در این مناطق می‌باشد.
فراتاب: به نظر شما آینده سیاسی کُردها در سوریه چگونه خواهد بود؟
دکتر رشیدی: در پاسخ به این سوال باید گفت وضعیت کردهای سوریه دارای شرایط خاصی است یعنی مولفه‌هایی مانند تداوم حکومت رجب طیب اردوغان در ترکیه، در صورت پیروزی در انتخابات آتی می‌تواند مولفه اساسی در ثبات یا بی‌ثباتی این منطقه می‌باشد. دولت آینده در ترکیه هر دولتی به جز دولت آقای اردوغان باشد احتمالاً نیروهای خود را از شمال سوریه فرا میخواند و با دولت مرکزی سوریه به توافق خواهد رسید. دیگر مسئله تداوم حضور نیروهای ناتو به ویژه آمریکا و فرانسه است همچنین بعضی کشورهای دیگر ناتو که کمک‌های تسلیحاتی به کردها سوریه انجام می‌دهند. موضع روسیه و ایران در خصوص سیاست آینده دمشق و نوع مواجه با کیان سیاسی کردی در شمال آن کشور حایز اهمیت خواهد بود.
فراتاب: آیا فکر می‌کنید که کُردها قادر به حفظ خودمختاری خود خواهند بود؟
دکتر رشیدی: مسئله تداوم حکومت کنفدرال کُردها در سوریه احتمال تداوم این کیان سیاسی بیشتر از عدم تداوم و یا از بین رفتن آن است زیرا واقعیت آن است بعد از ۱۰ سال تداوم یک حکومت نیمه خودمختار که توانسته است با همکاری و هم‌پیمانی با نیروهای غربی و به ویژه ناتو و آمریکایی‌ها با دشمنان اصلی غرب یعنی نیروهای تروریستی و ارهابی حاضر در سوریه بجنگند، نوعی اعتماد دو طرفه ایجاد کرده است و این منطقه به سان منطقه امن و با ثبات در حال و آینده برای کنترل و مبارزه با نیروهای جهادی تبدیل شده است، فلذا می‌توان گفت همین قدرت‌های غربی که بازیگران اصلی در آینده سوریه خواهند بود از تداوم این خودمختاری حمایت خواهند کرد هرچند تهدیدهای پیش روی آن نیز زیاد می‌باشد به ویژه مسله خروج نیروهای غربی و آمریکا که می‌تواند تهدید ماهیتی برای تداوم این کیان سیاسی باشد.
فراتاب: چه نقشی برای کُردها در آینده سوریه متصور هستید؟
دکتر رشیدی: آینده سیاسی سوریه به حد زیادی به ماندن و یا نماندن بشار اسد و حکومت بعث مرتبط است یعنی اگر حکومت بشار اسد همچنان در قدرت باقی بماند و تحول خاصی در حکومت مرکزی دمشق رخ ندهد شمال سوریه و چه بخش‌های که در دست اسلام‌گرایان تندرو است و چه بخش‌هایی که در دست ترکمن‌ها و عرب‌های پیرو ترکیه قرار دارد و همچنین بخش‌هایی که در اختیار کردها قرار گرفته است به همین شکل و نسبتاً نیمه خودمختار تداوم می یابند. زیرا امید به هیچ گونه ادغام مسالمت‌آمیز وجود ندارد مگر اینکه دولت مرکزی دوباره وارد نزاع و جنگ مستقیم شود که منطقه پتانسیل چنین تحولی را نخواهد داشت. فلذا نقش کردها در دولت مرکزی دمشق نیز مانند دیگر بازیگران فقط نقش آفرینی و بازیگری در کیان‌های خودمختار خود می‌باشد زیرا دولت مرکزی دمشق توانایی ادغام دموکراتیک مسالمت آمیز این مناطق را نخواهد داشت.
فراتاب: به نظر شما نقش کشورهای خارجی در آینده کُردها چه خواهد بود؟
دکتر رشیدی: در پاسخ به این سوال باید گفت نقش کشورهای خارجی در مسئله کردها بسیار حائز اهمیت است. به ویژه قدرت‌های بزرگ و صاحب حق وتو در شورای امنیت که توانایی گسترده‌ای در حمایت و یا دشمنی خواهند داشت. ایالات متحده آمریکا با داشتن هزاران نیروی نظامی در منطقه و در شمال سوریه بازیگر اصلی می‌باشد. همچنین تداوم اینکه سیاسی تاکنون به ویژه مقابله با حمله مستقیم ترکیه به آنها و یا حتی دولت مرکزی دمشق به این مناطق به دلیل حضور نیروهای نظامی آمریکا بوده است کردها هرچند مبارزین خوب بوده‌اند و تعداد زیادی قربانی داده اند اما واقعیت آن است که تحولات ژئوپلیتیک به وسیله قدرت‌های بزرگ و صاحب حق وتو است و هم اکنون نیز آمریکا و فرانسه و روسیه می‌توان گفت سه کشور اصلی متداخل در مسئله کردها در سوریه می‌باشند.
فراتاب: آیا فکر می‌کنید که حمایت بین‌المللی از کُردها افزایش خواهد یافت؟
دکتر رشیدی: در پاسخ به این سوال باید گفت در آینده در صورتی که حمله مستقیم نظامی از سوی ترکیه و یا دمشق به کردها در سوریه صورت بگیرد می‌توان انتظار حمایت بیشتر بین‌المللی و حتی مصوبه شورای امنیت سازمان ملل نیز داشته باشیم واقعیت آن است قربانی زیادی که جنگاوران کُرد در سوریه در مقابله با نیروهای تروریستی داده‌اند، مورد تحسین کشورهای غربی به قدرت‌های بزرگ بوده است نتیجتاً می‌توان به ضرس قاطع گفت در آینده حمایت‌های بین المللی از کردها نه تنها کاهش نمی‌یابد بلکه می‌توان انتظار افزایش بازیگری کردها و حمایت‌های بین‌المللی را داشت.
فراتاب: روسیه با توجه به تحولات اخیر در سوریه و نقش کُردها در این کشور، چه استراتژی‌هایی را برای مدیریت روابط خود با این اقلیت قومی در نظر دارد و چگونه ممکن است این روابط بر آینده سیاسی و امنیتی سوریه تأثیر بگذارد؟
دکتر رشیدی: روسیه همواره نوع حامی مبارزات کردها در خاورمیانه بوده است و هرچند هم در تحولات منطقه معاملات و توافقات مخفی نیز داشته است و در موارد بسیاری کردها از آن متضرر بوده‌اند، اما در سوریه در صورت خروج حتی نیروهای آمریکایی، می‌توان گفت روسیه می‌تواند حامی بعدی کردهای سوریه باشد به دلیل گرایشات چپ نیروهای حاکم بر کردستان سوریه و همچنین مسئله نفت در این مناطق زیرا تجربه همکاری روسیه با اقلیم کردستان عراق نشان داده که بازیگری کردها در آینده خاورمیانه نه تنها به منافع روسیه ضربه نخواهدزد بلکه می تواند توافقات مالی و اقتصادی برای آن کشور به بار آورد.
فراتاب: انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا چگونه می‌تواند بر وضعیت کُردهای سوریه تأثیر بگذارد و چه تغییراتی در سیاست‌های آمریکا نسبت به این اقلیت قومی ممکن است به دنبال داشته باشد؟
دکتر رشیدی: مسئله اصلی حضور یا عدم‌حضور نیروهای نظامی در شمال سوریه است یعنی یعنی دولت آتی جمهوری‌خواه یا دموکرات‌ها حامی تداوم حضور در شمال سوریه خواهد بود یا نخواهد بود این مهمترین واقعه و حادثه ممکن در آینده این کیان سیاسی خواهد بود، ولی آنچه به نظر می‌رسد حداقل برای چند سال آینده حضور نظامی خود در این منطقه را تداوم خواهد داد.
فراتاب: مواضع آینده دونالد ترامپ و کاملا هریس نسبت به کُردهای سوریه چگونه پیش‌بینی می‌شود و این مواضع چه تأثیری بر وضعیت سیاسی و امنیتی کُردها در منطقه خواهد داشت؟
دکتر رشیدی: ترامپ خواهان کاهش هزینه‌های نظامی و همچنین بازگرداندن سربازان به آمریکا می‌باشد و نیز کاملا هریس نیز تا حدی خواهان بازگشت نیروهای نظامی آمریکا شده است اما واقعیت آن است مسئله سیاست‌های امنیتی و دفاعی ایالات متحده آمریکا بسیار پیچیده‌تر و منضبط‌تر از وعده‌های این کاندیداهای ریاست جمهوری می‌باشد و واقعیت خاورمیانه تحولات عظیم جنگ‌های پی در پی حضور نیروهای تروریستی گسترده و نیز بی‌ثباتی پایتخت‌ها در خاورمیانه ضعیتی را نشان نمی‌دهد که ایالات متحده آمریکا بتواند به آسانی از این منطقه خارج شود زیرا هزینه حضور و کنترل برخی از تحولات بسیار کمتر از هزینه خروج و عدم کنترل داشتن بر تحولات آینده منطقه خواهد بود.
گفت‌وگو از خشایار بوربوری - دکترای علوم سیاسی و پژوهشگر حوزه مسائل سوریه
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است
