فراتاب: اینجا پنسیلوانیا است. جایی که در آن مردی 82 ساله اندیشههای محمد نورسی را با دموکراسی غربی در هم آمیخته است و سودای چیزی فراتر از ترکیه امروزی را در سر دارد. کسی که در رد پای نگاههایش میتوان هم امید دید هم خستگی و در عین حال پایان کار یک مبارزه طولانی با دوستی نفرین شده. چشمهایش که میگویند من شاید خسته و پیر شده باشم اما پشیمان نه ... پنجرهای که او طی این سالها ساخته افق جدیدی به روی نسلی گشود که اکنون در بسیاری از کشورهای جهان برایش نقش مرید دارند. این پنجره اما از نگاه دیگران بخصوص اردوغان، همان باروتی است که هر آن ممکن است در ترکیه تلفات بدهد. تلفاتی از جنس کودتای 2016. سیاست از این واعظ فرتوت شخصیتی ساخت که از متحد اردوغان مبدل به یک رقیب و شاید دشمن خونین شد. پیام گولن در آستانه فرسودگی و خستگی به اردوغان شاید این باشد: «این پنجره که گشوده شده و نوری که در چشم و دل میلیونها مرید من هویدا گشته است به این آسانی بسته و خاموش نمی شود.»
گولن کیست؟
نام فتح الله گولن در دل تاریخ معاصر ترکیه یک تنش را به تصویر میکشد. وی که در 27 آوریل 1941 در یک روستای کوچک در استان ایرزوروم به دنیا آمد، به یکی از تأثیرگذارترین شخصیتهای سیاسی و اجتماعی ترکیه و شاید جهان تبدیل شد. گولن را جزء صد شخصیت تاثیرگذار جهان قلمداد کردهاند. او از یک روحانی محلی به یکی از بزرگترین معماران جریان فکری و اجتماعی در ترکیه تبدیل شد. به گونه ای که اکنون در150 کشور جهان دارای موسسات آموزشی و... است. موسساتی که در پشت آن حمایتهای وسیع مالی بنیاد گولن قرار دارد.
شبکههای فتحالله گولن: تلاقی آموزش و سیاست
گولن در نوجوانی به تحصیل علوم دینی پرداخت و از همان اوان خوراک فکری خاصی را به خوردی خود داد. اندیشههای او که حول محور تحصیلات، مدرنیته و ترویج ارزشهای دینی میچرخید، به زودی توجهاتی را جلب کرد. او با تأسیس مدارس و نهادهای آموزشی در ترکیه و خارج از آن، سعی در بسط اندیشههای خود داشت.
پرسشی که مطرح میشود این است که آیا گولن صرفا یک روحانی و یک معلم است و یا گسترش وسیع شبکههای وی در جهان خبر از نقشی فراتر و فراخ تر میدهد؟
در اواخر دهه 1970 و 1980، او به نظم و انضباط و ترویج علم و دانش از طریق نهادهای آموزشی متمایل شد و شبکهای وسیع از مدارس را تاسیس کرد. این مدارس نه تنها در ترکیه بلکه در نقاط مختلف جهان تأسیس شدند و تأثیر بسزایی بر روی نسل جوان گذاشتند. مدارسی که با شیوههای نوین به تدریس دانش آموزان میپردازد و نسلی را تربیت میکند که رویکرد و رفتارشان حتی بعد از مرگ گولن، یاداور اندیشههای وی باشد.
با این حال، سالهای اخیر برای گولن و پیروانش بهمراتب تاریکتر و سخت تر شده است. بحرانها و تنشهای سیاسی در ترکیه در نهایت به یکی از بزرگترین درگیریهای تاریخ معاصر تبدیل شد: تقابل او با رجب طیب اردوغان. روزی دو متحد، حالا به دشمنانی برای یکدیگر تبدیل شدهاند. رویارویی گولن با اردوغان در امریکا و برای ترکیه... گولن در سال 1999 به ایالات متحده مهاجرت کرد و از آن زمان با اتهامات مختلفی از جمله برنامهریزی کودتا در سال 2016 روبرو شد.
حالا، او در تبعید زندگی میکند، اما ایدئولوژیاش همچنان در دل بسیاری از پیروانش زنده است. آیا او رهبری است که میخواهد به یک ابرقدرت فکری تبدیل شود یا فقط یک روحانی ساده است که توسط سیاست به دام افتاده است؟ این پرسشها همچنان در ذهن دوستداران و منتقدان او باقی مانده است.
زندگی فتح الله گولن، داستانی از جستجوی علم و سیاست، خصومت و تسامح، و تلاش برای شکلدهی به سرنوشت یک ملت است. این داستان هنوز در حال نوشته شدن است و هیچکس نمیداند فصلهای بعدی آن چه خواهد بود؟ آیا گولن در نهایت موفق خواهد شد ایدههای خود را تحقق بخشد یا تاریخ او را به عنوان یک چهره جنجالی به یاد خواهد آورد؟
نویسنده: راحله چترسفید – دانشجوی دکترای روابط بینالملل
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است
