فراتاب: این متن در نشست «نگاهی از بیرون به درون انتخابات ترکیه» که توسط انجمن ایرانی مطالعات غرب آسیا و خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد، ارائه شده است.
مقدمع
انتخابات 14می در پس زمینه‌یِ یک تورم افسارگسیخته، فاجعه‌ای طبیعی، نزدیک به دو دهه سرکوب مخالفان، کنترل رسانه و قوه‌ی قضاییه برگزار خواهد شد، کارزاری که در خلال آن قرار است رئیس جمهور این کشور به همراه 600 نماینده‌ی پارلمان انتخاب شود. بسیاری از کارشناسان این انتخابات را نقطه‌ی عطفی تاریخی برای ترکیه می‌دانند، زیرا علاوه بر اهمیت این کشور در مبادلات منطقه‌‌ای و بین‌المللی، پیروزی اردوغان و حزب او از یک سو نشانه‌ی تحکیم بیش از پیش قدرت وی و گسترش انحصار طلبی بیشتر خواهد بود و از سوی دیگر با تحت کنترل درآمدن تمام نهادهای مستقل مانده توسط قدرت حاکم، امید هرگونه تغییر در آینده به شدت کاهش می‌‌یابد. در مقابل شکست او امیدی خواهد بود برای مخالفان و دگراندیشان ترک و سایر اقلیت‌های قومی، جهت بازگشت به نظام پارلمانی، احیای دموکراسی و تکثرگرایی در این کشور.
همبستگی گروه‌های مخالف برای پیروزی
64 میلیون نفر رای دهنده‌ی واجدالشرایط در این روز به پای صندوق‌های رای خواهند رفت که تخمین زده شده 3 میلیون نفر از آن‌ها در خارج کشور هستند و احتمالا پیشاپیش رای خود را بین 27آوریل تا 9 می به صندوق می‌اندازند. نماینده‌ی پیروز نیاز به کسب حداقل 50% آرا دارد که در غیر این صورت دور دوم انتخابات در 28 می بین دو نامزد برتر برگزار خواهد شد.
بنابراین جای تعجب نیست اگر اکثر گروه‌های مخالف طی توافقاتی بین حزبی، توان جمعی خود را برای غلبه بر رژیم تک نفره‌ی اردوغان متمرکز کرده و تنها یک نماینده را به این رقابت فرستاده‌اند. این اتحاد شامل ائتلافی شش حزبی به نام "ائتلاف ملت"، به رهبری کمال قلیچداراوغلو، رهبر دومین حزب بزرگ پارلمان(حزب جمهوری خواه خلق)، و همچنین ائتلاف احزاب کرد چپگرا به نام "ائتلاف کار و آزادی" است. آن‌ها متعهد شده‌اند در صورت پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری و کسب اکثریت پارلمانی، به سیستم ریاستی که اردوغان در سال 2017 روی‌کار آورده است و قوانینی مانند حق وتوی مؤثر رئیس جمهور پایان داده و در عوض قوانینی مانند تضمین ریاست جمهوری غیر حزبی و ایجاد محدودیت یک دوره ای برای رئیس جمهور را اعمال کنند به نوع جدیدی از دموکراسی پارلمانی کثرت‌گرا روی آوردند.
از پیروزی در انتخابات شهرداری تا ائتلاف ملت
شاید بتوان گفت موفقیت در انتخابات 2019 شهرداری‌ها، نخستین و مهمترین موفقیت حزب جمهوری خواه خلق (CHP) و متحدانش در مقابل حزب عدالت توسعه به رهبری اردوغان بود. این دستاورد علاوه بر اینکه پس از سال‌ها امید تازه‌ای به اپوزیسیون داخلی بخشید، قلیچداراوغلو رهبر حزب جمهوری‌خواه خلق(CHP) را به این نتیجه رساند که پیروزی نماینده‌هایش، اکرم امام اوغلو و منصور یاواش، به عنوان شهردار آنکارا و استانبول و بدست آوردن شهرداری5 استان بزرگ ترکیه از 6 استان، عملا بدون حمایت جریان‌های سوسیالیستی، کردگرا و حزب کارگر بسیار نامحتمل بود.
لذا تجربه‌ی انتخابات شهرداری‌ها باعث شد 5 حزب مخالف حول کمال قلیچداراوغلو، سیاستمدار، اقتصاددان و رهبر حزب چپ میانه متحد شوند و ائتلاف ملت را تشکیل دهند. این ائتلاف شامل 6 حزب :
1.سوسیال دموکرات‌های حزب جمهوری‌خواه(CHP) به رهبری کمال قلیچداراوغلو.
وی در سال2002 و درست زمان به قدرت رسیدن اردوغان، از استانبول به عنوان نماینده‌ی حزب‌اش وارد پارلمان شد، سال 2007مجددا انتخاب و این بار به سمت نایب رئیس مجلس درآمد. او از سال 2010با استعفای دنیز بایکال، تا کنون رهبر حزب چپ میانه (CHP) است.قلیچداراوغلو، با اعلام علنی خود به عنوان فردی علوی، یکی از اقلیت‌های اصلی مذهبی ترکیه که مدت‌ها از تبعیض رنج می‌برند، در واقع خود را در مقابل یک رئیس جمهور سنی پوپولیست قرار داد و این تصور را در رای دهنده‌گان ایجاد کرده است که این کاندیدای 74 ساله که بسیار از وی به عنوان گاندی ترکیه یاد میکنند، شاید بتواند آغازگر کثرت‌گرایی در این کشور باشد.
2.حزب ملی‌گرای سکولار خوب iyi party(iYi) به رهبری مرال آکشنر.
این سیاستمدار 66 ساله، تا قبل از رفراندوم 2017، از اعضای برجسته‌ی حزب حرکت ملی (MHP)بود، اما پس از مخالفت‌هایی که نسبت به تصمیم هم‌حزبی‌های خود داشت از این تشکیلات سیاسی خارج شد و با همراهی همفکرانی از حزب حرکت ملی که از گرایش این حزب به سمت عدالت و توسعه ناراضی بودند، حزب خوب یا ایی پارتی را تشکیل داد و تنها یک سال بعد در انتخابات پارلمانی توانست 36 نماینده از حزب تازه تاسیس خود به مجلس بفرستد. خانم آکشنر در ابتدا با نامزدی قلیچ اوغلو مخالفت کرد و در واقع تردید داشت که آیا بروکرات‌های سابق و فاقد کاریزمای کافی قادر به شکست اردوغان هستند؟ اما با رایزنی‌های احزاب دیگر و افراد موثری چون داوود اوغلو به ائتلاف بازگشت.
3.گِلِه جِک پارتیسی future party (Gelecek partisi) به رهبری احمد داوود اوغلو
داوود اوغلو از چهره‌های شاخص حزب عدالت و توسعه که طی سال‌های 2009تا 2014 وزیرامورخارجه و به مدت دو سال نیز عهده‌دار سمت نخست وزیری این کشور بود. وی در نهایت در سال 2019 با اعلام اینکه این حزب از ارزش‌های بنیادین خود دور شده و دیگر توانایی ارائه‌ی راه حلی برای مشکلات کشور را ندارد، از این حزب استعفا داد و مسیر فعالیت مستقلی را آغاز کرد.
- 4. حزب محافظه کار اسلامی سعادت به رهبری تمل کاراملا اوغلو.
این سیاستمدار ترک از فعالین سیاسی قدیمی و اسلام‌شناسان شناخته شده‌ی ترکیه است. سابقه‌ی فعالیت‌های سیاسی وی به 1977 و همکاری‌اش با حزب نجات ملی(نجم‌الدین اربکان) و حزب رفاه بازمی‌گردد. پس از انحلال حرب رفاه توسط دادگاه قانون اساسی، وی به حزب فضیلت پیوست و نهایتا در سال 2016 به عنوان رهبر حزب سعادت منصوب شد. آقای کاراملا اوغلو در انتخابات پیشین شرکت کرد و تنها موفق به کسب 1% آرا شد.
5.حزب دموکراسی و پیشرفت (Deva)به رهبری بابا جان
این عضو سابق حزب عدالت و توسعه هم در ابتدای کار دولت اردوغان 5 سال وزیر اقتصاد و مدتی هم معاون نخست وزیر بودند، لیکن درست همانند آقای داوود اوغلو پس از ایجاد شکاف‌های فکری در حزب در سال2019 از این حزب جداشده و حزب خود را تاسیس کرد.
6.دموکرات پارتیسی به رهبری گلتکین اویسال
آقای اویسال از سال 2012 رهبری حزب دموکرات را به دست گرفت و همواره از منتقدان سرسخت آقای اردوغان الخصوص در مورد مسئله‌ی کردها و سیاست خارجی دولت در سوریه بوده است. حزب ایشان در انتخابات 2018 با تشکیل ائتلافی با حزب خوب(IYI party) توانست چند کرسی در پارلمان بدست آورد. در ابتدای شکل‌گیری ائتلاف ملت آقای اویسال معتقد بودند کسانی که سابقه‌ی کار و همکاری با آقای اردوغان و حزب عدالت و توسعه را دارند نباید وارد ائتلاف شوند، اما این اظهار نظر با مخالفت شدید سایر اعضا بخصوص آقای بابا جان و داوود اوغلو قرار گرفت و عملی نشد.
علی‌رغم امیدهای بسیاری که به این ائتلاف بسته شده، بسیاری از منتقدان بر این باورند که ائتلاف حاضر اتحادی شکننده و موقتی خواهد بود و دوام آن تا زمانی‌ست که این احزاب دارای هدف مشترکی به نام رها شدن از اردوغان هستند و مادامی که به این هدف برسند وجه زیاد مشترکی ندارند یا حداقل دستور کار واحدی برای عملی کردن تئوری‌ها و نظریات خود در عرصه‌ی داخلی و سیاست خارجی ندارند.
ائتلاف کار و آزادی:
احزاب چپ رادیکال و کردگرایی که عضو ائتلاف ملت نیستند تصمیم بر ایجاد ائتلافی مستقل گرفتند. هرچند ماهیت این ائتلاف نیز در مخالفت با پیروزی آقای اردواغان است اما این احزاب خواستار حفظ استقلال و فعالیت مستقل شدند.
حزب کردگرای دموکراتیک خلق‌ها به رهبری صلاح‌الدین دمیرتاش
این سیاستمدار و حقوقدان کردتبار، از تاریخ 20 می 2016 و در پی لغو مصونیت قضایی 150 نفر از نمایندگان پارلمان که عمدتا از هم‌حزبی‌های وی بودند، بازداشت و تا کنون در زندان به سر می‌برد. علی‌رغم این مسئله آقای دمیرتاش در انتخابات 2018 موفق به کسب 11% آرا و 59 کرسی در پارلمان شد. درحال حاضر هم این سیاستمدار در بند ، از طریق اکانت پرمخاطب توئیتری خود در حمایت از آقای قلیچدار اوغلو در حال فعالیت است.
سایر احزاب این ائتلاف شامل: حزب کارگر، حزب زحمتکشان، حزب آزادی اجتماعی، فدراسیون شوراهای سوسیالیست.
سایر کاندیداها:
سنان اوغان (حزب ظفر):
یک ملی‌گرای دست راستی، چهره‌ای اکادمیک و شناخته شده و صاحب موسسه‌ی تحقیقاتی
(Turksum). ایشان از سوی احزاب کوچک افراطی ناسیونالیست حمایت می‌شود و در کنار برنامه‌های اقتصادیی که برای آینده‌ی ترکیه ارائه داده است، در زمینه‌ی سیاست خارجی معتقد است رویکرد نزدیکی به کشورهای ترک نشین مانند آذربایجان، قزاقستان و ازبکستان می‌تواند به در منطقه به نفع این کشور باشد.
محرم اینچه ( حزب مملکت):
این کاندیدا که از حامیان اندیشه‌های آتاتورک است، در4 انتخابات پی در پی از سال 2002 تا 2015 نماینده‌ی حزب جمهوری‌خواه خلق در پارلمان بود و درآخرین کارزار ریاست جمهوری هم با کسب 30% آرا بعد از آقای اردوغان بیشترین رای را به خود اختصاص داد. او در سال 2021 حزب مملکت را تاسیس کرد و در انتخابات حاضر ابتداً قرار بود در ائتلافی با حزب تازه تاسیس ظفر به رهبری آقای امید اوزداغ باشد اما مدتی نگذشت که این ائتلاف منحل شد و این کاندیدا به صورت مستقل وارد رقابت با سه رقیب انتخاباتی خود شد.
لازم به ذکر است 5 روز مانده به انتخابات محرم اینچه از کاندیداتوری انتخابات کنار کشید.
پیش بینی انتخابات:
بسیاری از ناظران بین‌المللی و مفسران ترک استدلال میکنند که انتخابات ترکیه یک کار تمام شده است و هیچ امیدی برای آقای اردوغان برای ماندن در نهاد رئیس جمهوری وجود ندارد. برخی اما معتقدند که او به عنوان سیاستمداری با تجربه اگر مطمئن به پیروزی نبود، خواستار انتخابات زود هنگام نمی‌شد. بسیاری نیز بر این باورند که در صورت شکست رئیس جمهور فعلی، این سیاستمدار پس از 20 سال در دست داشتن دولت، قدرت را ترک نخواهد کرد.
اما نظرسنجی‌ها نشان از آرای بیشتر کمال قلیچدار اوغلو نسبت به سایر رقبا دارد و در صورتی که آرای محرم اینچه و سنان اوغان بیشتر از 1% تا 2% نباشد، احتمالا انتخابات به دور دوم هم کشیده نخواهد شد. بعلاوه با توجه به تورم 64% (به گزارش مرکز آمار ترکیه)، نارضایتی گسترده‌ی زنان، اقلیت‌ها و فعالین سیاسی و اجتماعی و در نهایت زلزله‌ی اخیر این کشور که به زعم بسیاری ضربه‌ی آخر به اعتبار نیمه جان دولت اردوغان بود، پیش‌بینی‌ها حاکی از کاهش چند درصدی آرای وی نسبت به انتخابات پیشین است. لذا طبق آمار انتخابات قبلی چنانچه آرای کاندیداهایی مثل: خانم آکشنر، کاراملا اوغلو و دمیرتاش، به سبد آقای قلیچدار اوغلو ریخته بشود، می‌توان انتظار شکست حاکمیت 20 ساله‌ی آقای اردوغان و حزب عدالت توسعه را داشت.
نویسنده: شبنم چادری - پژوهشگر مسائل بین الملل در حوزه های ترکیه و زنان
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است
