فراتاب: از سال ۲۰۰۳ به بعد ساختار سیاسی عراق دوران پر تنشی سپری کرده است، احزاب شیعه عراق و مقتدی صدر از مسببین اصلی درایجاد این بحران هستند که هر یک خواسته‌های متفاوتی دارند از سوی یکدیگر مورد قبول قرار نمی‌گیرند، عراق دچار بی ثباتی کرده است. برای بررسی آخرین شرایط عراق با دکتر ایوب منتی متخصص مسائل خاورمیانه و پژوهشگر مهمان در مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه رفته ایم، مشروح این گفت و گوی کوتاه در ادامه خواهد آمد:
بحران سیاسی عراق چگونه ارزیایی می‌کنید؟
در بحث ساختار سیاسی عراق از سال ۲۰۰۳، انتخابات مختلفی برگزار شده، هر دوره شاهده اختلافات و تنش‌های سیاسی بین احزاب شیعه عراق،احزاب کرد و سنی عراق بوده‌ایم، بیشترین اختلافات هم در سال ۲۰۱۰ و ۲۰۱۴ و اختلافات انتخاباتی در سال ۲۰۱٨ بودە است. به اعتقاده بنده تا زمانی که همه احزاب عراق، کرد،سنی،شیعه به تفاهم کلی نرسند، منافع فردی به منافع گروهی ترجیح ندهند، این بحران همچنان در عراق پایدار خواهد ماند.
چرا احزاب شیعه عراق بر سر تشکیل دولت جدید با هم به توافق نمی‌رسند، مشکل اصلی این احزاب چیست؟
در دولت‌های مختلفی که با ائتلافات احزاب شیعه عراق به وجود آمدە است، شاهد اختلافات زیادی بین احزاب شیعە عراق بودە‌ایم، هر دورە احزاب یکدیگر را متهم بە فساد،ناکارامدی و وابستە بودن بە کشورهای خارجی می‌کنند. انتخابات ۲۰۱٨ برگزار شد در این انتخابات ٤٤ درصد مردم شرکت و ۵۶ درصد مردم به انتخابات نه گفتند، جریان شیعه که تشکیل شده بود از جریان فتح،صدر،عبادی، نوری مالکی و حکیمی، در مجموع ۱۹۶ کرسی بدست آوردند ولی نتوانستند دولت تشکیل بدهند، دولت‌های مختلف،شخصیت‌های سیاسی از جمله سردار قاسم سلیمانی سعی کردند احزاب عراق را بهم نزدیک کنند، در نهایت دولت تشکیل شد ولی یک سال بعد در سال ۲۰۱۹ در عراق تظاهرات شکل گرفت بحران شروع شد.
مقتدی صدر رهبر جنبش صدر به یکباره از سیاست کناره‌گیری کرد، آیا این استعفای ناگهانی، فشار از سوی احزاب یا کشورهای خارجی بودە است؟
از سال ۲۰۰۳ به بعد، ما شاهد خیزش و شعارهای ملی‌گرایی به دلیل عدم توسعه زیرساخت‌های عراق بوده‌ایم، آقای صدر سعی کرده است خود را ملی‌گرا و یک رهبر بلامنازع خطاب کند و لذا شعارهای انتخاباتی که می‌دهد ملی‌گرا و جوان‌پسندانه است، از جمله این شعارها، عدم دخالت کشورها و خروج نیروهای آمریکایی از این کشور است و بر تشکیل دولت ملی‌گرا، بدون دخالت کشورها تاکید می‌کند.
نفوذ سیاسی کشورهای خارجی در این بحران چگونه می‌بینید؟
متاسفانه از زمان سقوط صدام شاهد نفوذ کشورهای منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای در عراق هستیم که هر کدام به دنبال منافع خودشان هستند، این منافع متضاد کشورهای منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای، باعث تشدید بحران و باعث حمایت هر یک، از جریان‌های خاصی شده است، این حمایت‌ها سبب شده این هماهنگی بین جریان‌ها صورت نگیرد. به عقیده من، نقش سیاسی کشورها در عراق یکی از دلایل بی‌ثباتی عراق است.
احزاب سنی و کرد عراق چقدر در این بحران نقش داشتە‌اند؟
احزاب سنی همیشە در انتخابات، احزاب معترض بوده‌اند، احزاب کرد نیز اختلافاتی که با دولت مرکزی دارند همیشه اختلاف‌هایی با احزاب شیعه عراق داشته اند. در این بحران نقش منفی آقای حلبوسی بە عنوان رئیس مجلس قابل توجە بود، آقای حلبوسی تمام استعفاهای نمایندگان صدر را یک روزه امضا کرد، می‌بایست با وساطت سیاستمداران عراق، نمایندگان صدر را در مجلس نگه دارد ولی چنین کاری نکرد بحران عراق تشدید تر کرد. احزاب کردی هم دنبال منافع‌شان هستند، دوست دارند هر حزب و ائتلافی که در بحث قانون نفت و گاز، بحث حقوق کارمندان، منافع بیشتری برای اقلیم کردستان داشته باشند همکاری و حمایت کنند.
آیا ائتلاف چارچوب هماهنگی در نهایت مجبور بە پذیرش خواسته‌های جنبش صدر می‌شود؟
بله به نظر من دو راه وجود دارد تا ائتلاف چارچوب هماهنگی دولت تشکیل بدهد، یا اینکه بدون آقای صدر دولت تشکیل بدهند، چون برای انتخابات زود هنگام حتما باید مجلس تشکیل بشود، نخست وزیر موقت سر کار بیاید، بعد اگر بخواهند قانون انتخابات تغییر بدهند، انتخابات زود هنگام حداقل یک سال طول می‌کشد تا برگزار بشود. جریان هماهنگی دو راه دارد یا اینکه بدون آقای صدر دولت تشکیل بدهند که با مقاومت صدر روبه خواهند شد، یا اینکه یک فردی معرفی کنند که با هماهنگی آقای صدر باشد، جریان‌های سیاسی عراق همگی آن را قبول کنند، بتوانند انتخابات زود هنگام برگزار کنند.
تشکیل دولت جدید در عراق بدون جنبش صدر، به نظر شما آیا امکان پذیر است ؟
اگر ائتلاف چارچوب هماهنگی بدون صدر، دولت تشکیل بدهد قطعا با مقاومت این جنبش و آمدن طرفداران صدر به خیابان‌ها روبه‌رو خواهند شد، آقای صدر حتما برنامه و تاکتیک‌هایی برای اعتراض خواهد داشت، اعتراضی که صدر به راحتی چند باری با کشاندن نیروی مردمی‌اش به خیابان‌ها، آن را انجام دادە است، تشکیل دولت بدون حضور صدر ممکن است ساختار نظامی و سیاسی این کشور به کلی زیر سوال ببرد، بحران عراق تشدید تر و بی‌ثباتی به همراه بیاورد.
گفت‌وگو کننده: علی قادری
این گفت و گو در شهریور 1401 و در چارچوب تمرین‌های عملی دوره پیشرفته آموزش روزنامه‌نگاری انجام شده است.
