فراتاب – گروه بین الملل / معصومه پاپی: اتیوپی از قدیمی ترین کشورهای مستقل آفریقا و یکی از کهن ترین کشورهای جهان است. این کشور برای مدت های طولانی، محل تلاقی تمدن های شمال آفریقا، خاورمیانه و دیگر مناطق آفریقا بوده است. لازم به ذکر است که اتیوپی هرگز مستعمره کشورهای دیگر نبوده و همیشه استقلال خود را در درگیریهای سطح آفریقا حفظ کرده است.
تاریخ مناسبات ایران و اتیوپی به حدود 2500 سال پیش و دوره هخامنشیان بر می‌گردد. ایران و اتیوپی همیشه بر سر کنترل مراکز تجاری دنیا درگیر رقابت بوده اند اما در طول تاریخ هیچ جنگی به طور مستقیم بین دو کشور اتفاق نیفتاده است. در کتاب های تاریخی اتیوپی نمونه های زیادی از حضور ایرانیان در شهرهای مهم کشور اتیوپی از جمله حرار و دیره داوا در قرون هفده و هجدهم میلادی ذکر گردیده که نمایانگر مراودات تجاری و فرهنگی میان دو کشور بوده است. در همین راستا بر آن شدیم برای بررسی و شناخت هر چه بهتر و تخصصی تر روابط میان ایران و اتیوپی و نیز مسائل مهم روز این کشور با سفیر پیشین ایران در اتیوپی که اینک از دیپلمات های ارشد وزارت خارجه هستند گفتگویی داشته باشیم. آقای «بهزاد خاکپور» که اینک دانشجوی دکترای روابط بین الملل دانشگاه تهران و رئیس اداره هماهنگی های پژوهشی و نشر وزارت خارجه میباشند، در سال‌های 95 تا 99 سفیر ایران در اتیوپی بوده اند و پیش‌تر نیز ریاست مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی را در کارنامه خود داشته است. مشروح گفتگو با ایشان به دنبال خواهد آمد:
فراتاب: وضعیت کنونی مناسبات اقتصادی و سیاسی ایران و اتیوپی در چه سطحی است؟
خاکپور: سرمایه‌گذاری ایران در اتیوپی عمدتاً به صورت بخش خصوصی انجام شده و بسیاری از شرکت های ایرانی آنجا سرمایه گذاری کرده اند و در حوزه های مختلف فعالیت دارند. پروژه های اتیوپی بعضاً از طریق شرکت های ایرانی انجام شده اما مشکلی که هم اکنون وجود دارد این است که به خاطر تحریم های بانکی، شرکت های ایرانی امکان تأمین ضمانت‌نامههای بانکی را ندارند و در اتیوپی عملاً نمی توانند به صورت جدی حضور پیدا کنند. بنابراین ما در سطحی نیستیم که وارد عرصه رقابت در این کشور بشویم و بنابراین محدودیت هایی که ایران دارد مانع از این شده که ایران بتواند از ظرفیت هایش برای رقابت استفاده کند.
بنابراین من ایران را طرف رقابت با هیچ کشوری در آفریقا نمیبینم. چون امکان سرمایه‌گذاری در این کشورها را نداریم و امکان تأمین مالی و توسعه مناسبات تجاری را به دلیل وجود یکسری از چالش ها نداریم. بنابراین از گردونه رقابت خارج شده ایم و این اتفاق سال هاست که افتاده ولی کماکان ایران به خاطر ظرفیت هایی که دارد، یکی از شرکای قابل اعتماد برای کشورهای آفریقایی است. مثلا صادرات ما با یک کشور آفریقایی ممکن است در سال حدود 200 میلیون دلار باشد در حالی که صادرات ایران به فرانسه و انگلیس با هم شاید نصف این مبلغ هم نباشد. این نشان دهنده این است که با وجود مشکلات بسیار ولی ایران هنوز هم توانسته است که سطحی از تجارت خارجی را با کشورهای آفریقایی حفظ کند. هر چند که اگر بخواهیم با ظرفیت ها و فرصت هایی که برای ایران وجود داشته این عدد و ارقام را قیاس کنیم طبیعتاً نتیجه چندان امیدوارکننده نیست.
ما شاهد این هستیم که روابط رسمی سیاسی ایران و اتیوپی در ده سال گذشته شاهد هیچ گونه تحولی نبوده است، به عنوان مثال کمیسیون های مشترک از سال 2005 متوقف شده است که طبیعتاً بیش از ده سال است. هیچ سفر مقامات رسمی هم در بین سال های گذشته بین دو کشور به صورت دوجانبه البته انجام نشده است، با این وجود ایران از حمایتهای اتیوپی در مجامع بین‌المللی از جمله در موضوع برجام و حقوق‌بشر بهره مند بوده است و به اعتقاد من اینکه اتیوپی به قطعنامه حقوق‌بشری علیه ایران رای مثبت نمی دهد و امتناع می کند و عدم تمکین به فشارهایی که کشورهای مختلف اروپایی و آمریکا و کشورهای عربی و اسرائیل به آن وارد می کنند که علیه ایران موضع‌گیری کند، نشان می دهد که این کشور به بلوغ سیاسی رسیده است که در مجامع بین المللی هیچ وقت علیه ایران موضعی منفی اختیار نکند و مشخصه بارز اتیوپی در مجامع بین‌المللی حمایت از ایران و دیدگاه های ایران در خصوص مسائل منطقه ای و همچنین برجام یا تأمین امنیت منطقه خلیج فارس هست که آن هم مثل ایران معتقد است یک سیستم امنیت جمعی منطقه ای با حضور تمام اعضا در خلیج فارس باید شکل بگیرد که ایران یک عنصر مهم از این سیستم امنیت منطقه ای است.
فراتاب: آقای خاکپور با توجه به توضیحات شما درباره سطح روابط دو کشور، آیا می شود گفت که تحریمها نیز بر روابط اقتصادی دو کشور اثر گذار بوده‌اند؟ شما تأثیر تحریمها بر مناسبات اقتصادی ایران و اتیوپی را چگونه ارزیابی می کنید؟
خاکپور: تحریمها به طور مشخص مانع از گسترش مبادلات ایران با کشورهای جهان شده است و تجارت ایران با تمام کشورها را تحت تأثیر قرار داده است. در مورد اتیوپی هم به همین ترتیب است و روابط بانکی ما با اتیوپی بعد از اعمال تحریمها قطع شد، (در حالیکه تا سال 2007 ما روابط بانکی داشتیم)؛ قطع شدن این روابط بانکی باعث شد مبادلات ما با مشکلات عدیده ای روبرو شود. انتظار میرفت با توجه به ظرفیت‌های اقتصادی که بین دو کشور وجود دارد، روابط تجاری ایران و اتیوپی مثل کل قاره آفریقا باشد چرا که اتیوپی چند مزیت عمده دارد که برای اقتصاد ایران فوق العاده مهم است: جمعیت زیاد، که دومین کشور پرجمعیت قاره آفریقاست که بازار بزرگی دارد و حتی اگر فرض بر این باشد که سه تا چهار درصد جمعیتش قشر ثروتمند این کشور باشند، همین در حقیقت نزدیک سه چهار میلیون نفر از جمعیت بسیاری از کشورها بیشتر است. این در حالی است که ظرفیت‌های اقتصادی بین ایران و اتیوپی در سطح نازلی متوقف مانده است و شکلی از روابط غیرمستقیم را به خود گرفته به این معنا که بسیاری از محصولات تجاری اتیوپی به دلیل تحریمها و مشکلات حمل و نقل دریایی به ناچار باید از مسیر کشور ثالث مثل امارات وارد ایران شود و در آمارهای تجاری این محصولات مشخص نیست ولی بررسی که انجام شده این است که اتیوپی در سال حدود 30 تا 40 میلیون دلار صادرات محصولات مختلف کشاورزی را به ایران دارد.
