فراتاب – گروه دیپلماسی: با خروج ترامپ از برجام و اعمال تحریم های اولیه و ثانویه بر ایران؛ پکن دست دوستی خود را با ایران رها نکرد و روابط تجاری اش را هرچند سخت اما همچنان حفظ نمود. در گزارش پیش رو تعاملات و مبادلات میان ایران و چین با تمرکز بر صادرات و واردات نفت طی سالهای اخیر مورد بررسی قرار می گیرد:

با روي كار آمدن دولت حسن روحاني، ايران دور جديدي از مذاكرات فشرده و مستمر را با دولتهای عضو گروه 1+5 را آغاز کرد که نهایتا به توافق جامع هسته ای برجام منجر شد. با امضای توافق برجام در تاریخ 14 جولای 2015 مصادف با 23 تیرماه 1394، نه تنها مناسبات پیشین در روابط ایران و چین حفظ شد؛ بلکه توسعه قابل ملاحظه ای در روابط این دو کشور به ویژه در زمینه هسته‌ای ایجاد گشت. بنابراین حجم معاملات تجاری دو جانبه بین ایران و چین در سال های 2015 و 2016 به ترتیب 8/33 میلیارد و 2/31 میلیارد دلار بود؛ به گونه ای که متوسط صادرات نفت در سال 2015 که حدود 514 هزار بشکه در روز بود؛ در سال 2016 به طور متوسط به 635 هزار بشکه در روز افزایش یافت.

بدین ترتیب در روز 23 ژانویه 2016 درست 6 ماه پس از امضای برجام شی جین پینگ، رئیس جمهور چین در چارچوب دیدارهای رسمی خود از خاورمیانه وارد تهران، پایتخت ایران شد و با حسن روحانی، رئیس جمهور ایران در کاخ سعدآباد دیدار کرد. روسای جمهور ایران و چین پس از این دیدار که پشت درهای بسته انجام شد؛ 17 سند همکاری را در بازده زمانی 25 ساله و به ارزش 600 میلیارد دلار به امضا رساندند.

حجم معاملات تجاری دو جانبه بین ایران و چین در سال 2017 با افزایش 20 درصدی به 37 میلیارد  300 میلیون دلار رسید و این نشانه های بهبود سرعت روابط بین ایران و چین است که می‌توان آن را مرهون برجام و پرستیژ بین المللی دانست که ایران آن را در مجامع بین المللی به دست آورد. در زمینه مبادلات و روابط نفتی میان ایران و چین در سال 2017، میانگین روزانه به 650 هزار بشکه رسید که نشان دهنده افزایش معاملات نفتی میان ایران و چین نسبت به دو سال پیشین یعنی سال 2015 و 2016 است.

اما در 8 می 2018، دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا اعلام کرد که از برجام خارج شده و نه تنها تحریم‌های قبلی را بازگرداند بلکه تحریم‌های اولیه و ثانویه را در قبال ایران آغاز کرد و به دنبال آن تحریم‌های واشنگتن علیه ایران احیا و تشدید شدند. در حقیقت ایالات متحده با خروج از توافق هسته ای سال 2015، از تمامی کشورهای جهان خواسته تا در مدت باقی مانده تا شروع موج دوم تحریم های این کشور، خرید نفت از ایران را به صفر برسانند.

این امر بر روابط میان ایران و چین بلافاصله اثر گذاشت در ماه سپتامبر 2018 و سه ماه پس از خروج آمریکا از برجام؛ شرکت چینی ساینوپک تقاضای خرید نفت ایران را به 50 درصد کاهش داده و به 130 هزار بشکه در روز رساند و در سپتامبر همان سال میزان صادرات نفت از ایران به کمترین میزان خود در آن سال  یعنی 510 هزار بشکه در روز رسید. یک ماه پس از آن در 24 اکتبر 2018، شرکت های ملی نفت چین و ساینوپک از بیم نقض تحریم های وضع شده از سوی آمریکا خرید نفت خود را متوقف و برای ماه نوامبر درخواستی برای واردات نفت از ایران نکردند.

تا پایان معافیت های 180 روز ترامپ، چین به معاملات نفتی خود با ایران ادامه داده و در ماه اکتبر یعنی یک ماه مانده به پایان معافیت های اعمال شده به بالاترین سطح در سال 2018 یعنی 700 هزار بشکه در روز رسید. اما تجارت دو جانبه ایران و چین در نیمه اول 2019 نسبت به دوران مشابه در سال گذشته به شدت افت کرد که عمدتا تحت تاثیر بازگشت تحریم‌های اولیه و ثانویه آمریکا بود. واردات این کشور از ایران نیز در همین دوره با افتی نزدیک به 28 درصد همراه بود که به هشت میلیارد و 131 میلیون دلار رسیده است. چین بزرگترین مشتری نفتی ایران در دوران قبل از تحریم ها بود و پس از اعمال تحریم ها نیز روزانه نزدیک 250 هزار بشکه نفت از ایران دریافت می‌کرد.

این شاخص در حوزه روابط نفتی میان این دو کشور به وضوح دیده می شود که صادرات نفت ایران به چین از ژانویه 2018 تا سپتامبر 2018 روزانه حدود 680 هزار بشکه بوده که در 12 ماه سال 2019 به طور متوسط روزانه 295 هزار بشکه نفت به چین صادر می شد که نسبت به 2018 نصف و نسبت به 2017 بیش از 60% کاهش یافته است صادرات نفت ایران به چین طی ماههای اخیر به شدت کاهش یافته است اما آمار دقیقی از دو کشور در این خصوص منتشر نشده است.

از اوایل سال 2020، با شیوع ویروس کرونا قیمت نفت برنت از 20 ژانوویه 2020 به بپش از 10 در صد سقوط کرد به طوری که 18.5 در صد قیمت نفت کاهش یافت. در این میان نه تنها قیمت نفت ایران کاهش یافته، بلکه معاملات میان ایران و چین تحت تاثیر قرار گرفته و به پایین ترین سطح خود پس از خروج آمریکا از برجام رسید و علاوه بر کاهش معاملات شرکت های خصوصی  و دولتی چین، کرونا تاثیر خود را بر بازار نفت و معاملات این کشور گذاشته است.

گزارش از شیرین حداد زند

بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است