گشایش های اقتصادی بر مبنای درآمدهای نفتی تنها در صورتی شکل حقیقی به خود می گیرد که زیر ساخت های این منابع در کشورهای صاحب انرژی های فسیلی مهیا شده باشد.بر این اساس در حوزه نفت و فر آورده های آن در بخش مصرف نیز بستر سازی های لازم می تواند تضمینی بر گردش مالی مثبت اقتصادی باشد.در صنعت نفت ایران ، موضوع انتقال نفت و فرآورده های نفتی توسط خطوط لوله ،قدمتی به درازای خود صنعت دارد و بر این اساس می توان این بخش از صنعت نفت را عضوی جدایی ناپذیر از آن دانست.
متاسفانه یکی از بخش‌های عظیم و البته کمتر شناخته شده صنعت نفت ایران، سیستم انتقال حامل‌های انرژی به مبادی مصرفی، تولیدی و پالایشی است. شركت خطوط لوله و مخابرات نفت ايران، یکی از 3 شرکت تحت پوشش شركت ملي پالايش و پخش فرآورده‌هاي نفتي ايران است که مأموريت تامين نفت خام خوراک پالايشگاه‌هاي كشور و همچنين انتقال فرآورده هاي نفتي در گستره‌ی وسیع و كلان كشور را برعهده دارد.
علاوه بر این ،فعالیت هایی از این دست می تواند در بخش بهینه سازی مصرف انرژی، ارتقای بهره وری و مدیریت هزینه ها می تواند بسیار موثر عمل کند .
اجرای برنامه های نگهداری و تعمیرات به موقع تجهیزات، ماشین آلات و خطوط لوله از جمله برنامه های مستمر و منظمی است که در مناطق مختلف شکرت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران تعریف شده و انجام می گیرد.
این بخش از صنعت انتقال نفت ایران بدون شک نیاز به حمایت و توجهات بیشتری دارد.ایجاد امکان مالی و احیا بسترهای لازم برای هرچه شکوفا تر شدن این بخش از صنعت نفت ایران نیازمند توجه بیشتر مسئولان طراز اول تشکیلات نفتی کشور است.
این مهم وقتی بیشتر خود را عیان می سازد که توجه داشته باشیم در حال حاضر ده‌ها هزار کیلومتر خط لوله در دل خاک ایران گسترده شده است. به غیر از خطوط لوله انتقال گاز (و همچنین خطوط انتقال خوراک به مراکز تولیدی مانند پتروشیمی‌ها و تاسیسات نیروگاهی) عملاً خطوط انتقال نفت‌خام و انتقال فرآورده‌های نفتی در سراسر کشور، وظیفه‌ی تامین خوراک پالایشگاه‌ها و سوخت مورد نیاز در بخش‌های محتلف اقتصادی کشور را برعهده دارد. تعداد 186 مركز انتقال نفت، تاسيسات و فشارشكن به صورت شبانه‌روزي به انتقال ايمن نفت‌خام از مبادي توليد به هشت پالايشگاه مهم كشور مي‌پردازند.
فرآورده‌هاي نفتي (از قبيل بنزين ، نفت سفيد ، نفت گاز ، نفت كوره و سوخت جت) از پالايشگاه‌ها و مبادي واردات دریافت کرده و آن‌ها را علاوه بر مخازن انبارهاي متصل به خطوط لوله در سراسر كشور؛ به مقاصد دیگری نظیر «برخي از نيروگاه‌ها»، «فرودگاه ها» و «برخی شرکت‌های صنعت پتروشيمي» از طریق این شرکت منتقل می‌شود. در مجموع كنترل شبكه اي با كاركرد انتقال سالانه بالغ بر 123 ميليارد ليتر مواد نفتي از طريق حدود 14 هزار كيلومتر خطوط لوله برعهده این شرکت است.
قابل ذکر است که از مجموع 10 پالایشگاه موجود کشور 8 پالایشگاه (بجز بندرعباس و لاوان) برای تامین خوراک نفت خام به شبکه خطوط لوله کشور متصل هستند. ضمن اینکه فرآورده‌های تولیدی 8 پالایشگاه نیز (به جز پالایشگاه‌های لاوان و شیراز) از طریق شبکه خطوط انتقال این شرکت به سراسر کشور ارسال می‌شود.
این انتقال با استفاده از 14 هزار کیلومتر شبکه خطوط لوله با قطرهای 8 تا 36 اینچ مشتمل بر 4500 کیلومتر خطوط لوله انتقال نفت‌خام و 9500 کیلومتر خطوط انتقال فرآورده‌های نفتی ، 186 مرکز انتقال نفت و 293 ایستگاه مخابراتی در اقصی نقاط کشور صورت می‌گیرد.
در حال حاضر انتقال روزانه بیش از 1.2 میلیون بشکه نفت خام و یک میلیون بشکه فرآورده در پهنای ایران از طریق این خطوط و با ارتباط لحظه‌ای و هماهنگی دقیق میان واحدهای تولیدی نفت خام، پالایش و مصرف انجام می‌شود.
بر اساس اطلاعات موجود و با توجه به این که انتقال محموله‌ها با حجم ثابت ممکن است در چند مرحله صورت گیرد، لذا هرچند رقم عملکرد تغییری را نشان نمی‌دهد، اما عملکرد واقعی انتقال در حوزه فرآورده‌های نفتی حدود 1.6 میلیون بشکه در روز خواهد بود.
با این حساب مجموع انتقال نفت خام و فرآورده (با احتساب واحد لیتر) روزانه به حدود 330 میلیون لیتر با خطوط لوله‌ای به گستره‌ی 14 هزار کیلومتر در سطح کشور می‌رسد. انتقال این حجم از مواد نفتی معادل فرآورده‌هایی است که برای انتقال آن‌ها می‌بایستی حدود 17000 نفت‌کش جادهپیما به خدمت گرفته شوند.
مواردی مانند مخاطرات جاده‌ای، مصرف سوخت این ناوگان، ملاحظات زیست‌محیطی ناظر بر تردد این حجم از وسیله‌ی نقلیه، اشغال جاده‌های کشور در سطح شهری و بین‌شهری، قطعات یدکی و استهلاک آن را باید از دیگر مزایای مغفول صنعت انتقال نفت دانست که معمولاً در محاسبات مالی و اقتصادی وارد نمی‌شود.
این شرکت وظیفه‌ی خود در انتقال نفت خام و دیگر فرآوردهای نفتی را در قالب 12 منطقه عملیاتی در گستره‌ی کشور سازمان‌دهی کرده است.
در حال حاضر حدود 66 درصد از مجموع انتقال نفت خام و فرآورده‌های نفتی درکشور توسط خطوط لوله انتقال صورت می‌گیرد. چرا که علاوه بر مزایای زیست محیطی و عملیاتی، استفاده از شبکه خطوط برای انتقال هر لیتر نفت خام یا فرآورده‌های نفتی بطور متوسط معادل یک پنجم هزینه انتقال از طریق تانکرهای جادهپیما است.
همچنین ارائه‌ی خدمات شبكه مخابرات صنعت نفت (که عمری همسنگ صنعت نفت کشور دارد) در تمامی بخش‌های صنعت نفت اعم از بالادستی و پایین‌دستی برعهده‌ی این شرکت است. مخابرات از مهم‌ترين زيرساخت‌هاي توسعه در هر مجموعه اقتصادي و صنعتي است.
شركت خطوط لوله و مخابرات نفت ايران همراه صنعت نفت و بازوي مخابراتي چهارمين توليد كننده نفت در دنيا، با ارائه كارآمدترين خدمات پيشرفته مخابرات صنعتي و برخورداري از ضريب اطمينان بالا، علاوه بر برقراري ارتباط مستمر پايدار و ايمن صنعتي (مشتمل بر ارتباطات راه دور، داخلي، صوتي، تصويري، ارتباطات كامپيوتري، شبكه گسترده خطوط لوله)، عملاً مسئوليت تامين كليه ارتباطات ستاد و شركت هاي تابعه شركت ملي پالايش و پخش و ستاد وزارت نفت، ساختمان‌هاي ستادي نفت در تهران، پالايشگاه‌ها، مراكز پخش، مراكز سوخت‌گيري كشور، مراكز انتقال نفت و نيز برخي از شركت‌هاي تابعه صنعت نفت را نیز بر عهده دارد.
عباسعلی جعفری نسب مدیر عامل شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران پیش از این اظهار کرده بود یکی از مهمترین چالش های پیش روی این نهاد عملیاتی، تامین نقدینگی است و اینک با پیگیریهای مکرری که صورت گرفته ، مساعدتهایی انجام شده است تا اعتبارات لازم برای اجرای پروژه ها تامین شود.
جعفری نسب همچنین اظهار داشته است: خوشبختانه همانند سالهای 93 و 94 که تامین نقدینگی از محل 5 درصد عوارض افزایش قیمت فراروده ها برای بازسازی و نوسازی خطوط لوله صورت گرفت، در بودجه امسال نیز مجدداً این پیش بینی لحاظ شده است و امیدواریم بتوانیم با تحقق اعتبارات و تامین نقدینگی مورد نیاز بتوانیم پروژه های در دست اقدام را به مرحله اجرایی برسانیم.
اما باید در عین حال توجه کرد که کار انتقال نفت و فرآورده با توجه به انتفاعی که در بخش اقتصاد ایجاد می کند نباید معطل تامین اعتبار باقی بماندو بی شک با دقت نظر و توجه بیشتر در این بخش از صنعت نفت ایران هدفگذاری هایی که پیش از این آرمانی به نظر می رسید ، می تواند رنگ واقعیت به خود بگیرد.
