فراتاب سرویس بین الملل: تاکنون خاورميانه و شمال آفريقا (MENA) به مانند امروز با فرسودگي زيرساخت هاي برقي خود روبرو نبوده است. اين مسأله نشان مي دهد اين منطقه در آينده اي نزديک، نيازمند ايجاد زيرساخت هاي جديد برقي خواهد بود. تخمين زده مي شود تقاضاي برق در منطقه مِنا تا سال 2020، حدود 84 درصد افزايش يابد. اين مسأله به معناي اضافه کردن حدود 135 گيگاوات به ظرفيت توليدِ کنوني منطقه است، که براساس برآوردها، تحقق اين امر نيازمند سرمايه 450 ميليارد دلاري در بخش زيرساخت هاي برقي منطقه است. تقاضا براي ارائه برق مطمئن و پايدار در سال هاي اخير، بسيار بيش از آنچه که تاکنون بوده، در منطقه افزايش يافته است. يکي از راه حل هايي که کارشناسان براي تحقق اين امر پيشنهاد مي کنند ايجاد پيوند ميان زيرساخت هاي شبکه اي برق يا اصطلاحاً «سنکرون کردن» برق کشورهاي منطقه با يکديگر است. پيوند دادن شبکه برق کشورهاي منطقه و ايجاد مبادلات تجاري در اين زمينه بسيار مي تواند به کشورهاي منطقه در مديريت مصرف و تقاضاي برق در دوران پرباري کمک کند. برآوردها نشان مي دهد همکاري و مبادلات برق در منطقه مِنا مي تواند از ميزان نياز ظرفيت توليدي پيش بيني شده براي سال 2020 کاسته و آن را از 135 گيگاوات به 102 گيگاوات برساند. بالطبع اين امر باعث صرفه جويي قابل توجهي در ميزان سرمايه گذاري کشورها در اين بخش براي سال 2020 خواهد شد.
به طور تکنيکي و فني براي تحقق اين امر لازم است کشورهاي منطقه حداکثر تا پايان سال 2018 اقدام به سنکرون کردن شبکه برق خود با ساير کشورها کنند، در حال حاضر دو کشور عربستان و مصر قدم هاي اوليه براي تحقق اين امر را با ايجاد ظرفيت مبادله حدود 3000 مگاوات برق فراهم کرده اند. واقعيت اين است ميزان مبادلات تجاري برق ميان کشورهاي عرب منطقه بسيار پايين و حداقلي است. به طوري که تخمين زده مي شود اين ميزان کمتر از 2 درصد از ظرفيت برق نصب شده منطقه باشد. در واقع، اين منطقه کمترين ميزان پيوستگي را در حوزه برق در دنيا دارد.
دلايل بسياري براي اين عدم پيوند ميان کشورهاي منطقه وجود دارد. به طورمثال، عدم ارتباط خوب سياسي ميان کشورهاي منطقه و اختلافات بعضاً ژئوپليتيک ميان آن ها مانع سرمايه گذاري در بخش نيروگاه سازي يا پيوند ميان شبکه هاي برق در اين کشورها شده است. همچنين، الگوي مصرف انرژي روزانه و فصلي کشورهاي منطقه تقريباً مشابه است و اين مسأله باعث تقليل پيوندها و همکاري هاي درون منطقه اي بين کشورهاي حوزه مِنا شده است. با اين حال، هر چه روابط ميان کشورهاي منطقه رو به سردي بيشتر گراييده، همکاري برخي از آن ها با تعدادي از کشورهاي فرامنطقه اي از جمله با کشورهاي اروپايي بهتر شده است. اين مسأله مي تواند حايز فرصت هايي براي ساير کشورهاي منطقه باشد. به طور مثال، ظرفيت توليد مازاد در کشورهاي جنوب اروپا فرصت بسيار خوبي را براي برخي کشورهاي مِنا از جمله مراکش فراهم کرده است. مراکش از دهه 1990 ميلادي از طريق خط انتقال دريايي به شبکه برق اسپانيا وصل شده است و هم اکنون حدود 1400 مگاوات برابر با يک پنجم از برق خود را از اسپانيا وارد مي کند. اين مسأله براي مراکش پرسود بوده است؛ چرا که اين امر باعث شده هم از ميزان نياز مراکش به ايجاد نيروگاه هاي جديد کاسته شود، و هم اينکه اين کشور بتواند از کاهش قيمت هاي برق در اسپانيا بهره کافي ببرد.
ايتاليا و تونس نيز از شانس مشابهي برخوردارند
چند سال پيش که رکود اقتصادي اروپا را فراگرفت، تقاضا براي مصرف برق در کشورهاي اين اتحاديه از جمله ايتاليا کاهش يافت. از همان زمان ايتاليا تصميم گرفت براي سال 2020 ميلادي، ميزان ظرفيت توليدي انرژي هاي تجديدپذير خود را به 20 درصد از ظرفيت کل توليدي برساند. همزمان شدن افزايش ظرفيت توليد انرژي با وقوع رکود اقتصادي در اروپا، باعث ايجاد مازاد توليد در ايتاليا شد. اما ايتاليا توانست با ايجاد پيوند با کشورهاي فرامنطقه اي از جمله تونس، براي اولين بار از زمان جنگ جهاني دوم، مازاد ظرفيت خود را صادر کند. درست اين مسأله زماني بود که تعادل مصرف برق تونس نيز بر هم خورده بود. زماني که ذخاير گاز داخلي تونس رو به کاهش رفت، اين کشور به فکر جبران کاهش ظرفيت برق خود از طريق توسعه و گسترش روابط خارجي افتاد. شايان ذکر است، چند سال پيش دو کشور از طريق يک خط انتقال دريايي براي صادرات انرژي سبز از تونس به ايتاليا با يکديگر مراوده داشتند. با احساس نياز دوباره دو کشور، اين خط انتقال احيا و برنامه ريزي شد تا از طريق آن 40000 مگاوات برق از ايتاليا به تونس روانه شود. اين خط پيوند، که ابتدا ظرفيت آن حدود 600 مگاوات برق بود، به تونس اين امکان را داد تا هم در سبد مصرف برق خود تنوع ايجاد کند و هم اينکه در مقابل قيمت هاي مختلف گاز يا برق وارداتي انعطاف بيشتري داشته باشد.
تحقيقات اخير نشان مي دهد عوايد اين ارتباط ميان تونس و ايتاليا تنها به اين دو کشور محدود نمانده، بلکه ساير کشورهاي اروپايي نيز به نوعي از اين رابطه منتفع شده اند. به طور مثال، فرانسه توانسته با صادرات برق به جنوب ايتاليا، براي جبران برق صادراتي جنوب ايتاليا به تونس، از اين پيوند بهره برده و فرصت هاي اقتصادي خود را گسترش دهد. آلمان و سويس نيز انتظار دارند، حتي براي يک مدت کوتاه، از اين فرصت استفاده کنند. دقيقاً اين مسأله مي تواند يکي از دلايلي باشد که بانک جهاني در سال 2014 سعي کرد از طريق کمک مالي و تکنولوژيکي به تونس، براي تداوم مبادلات اقتصادي در خط انتقال دريايي اين کشور با ايتاليا، کمک کند. در حال حاضر، دو شرکت STEG تونس و TERNA ايتاليا در حال مطالعه بر روي برنامه هايي جهت تقويت پيوندهاي اقتصادي و تکنولوژيک ميان دو کشور از طريق سرمايه گذاري مشترک هستند. بانک جهاني نيز براي تقويت اين امکان و تسريع در اجراي اين برنامه ها به دو کشور کمک مالي و تکنولوژيکي مي کند.
براي ساير کشورهاي منطقه خاورميانه و شمال آفريقا نيز چنين فرصت هايي جهت برقراري ارتباطات درون و برون منطقه اي بويژه در بخش برق وجود دارد. سودهايي که مي تواند بسيار فراتر از ميزان کنوني انرژي آن ها براي توسعه و رشد اقتصادشان باشد. فراموش نکنيم همکاري در حوزه ذغالسنگ و آلومينيوم اروپاي کنوني را شکل داد، و کشورهاي اين منطقه بيش از 60 سال است که از اين پيوند سود مي برند. تجارت منطقه اي در حوزه انرژي و برق نيز مي تواند نقش مهمي در قرار گرفتن منطقه مِنا در اين مسير داشته باشد.
ترجمه و تلخيص: عبدالصمد محمودي- کارشناس مسائل آب و انرژي
منبع: www.weforum.org
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است
