فراتاب – گروه بین الملل: افغانستان را شاید بتوان یکی از ناامن ترین کشورها برای زنان دانست. جنگ، تبعیض و خشونت علیه زنان، سال هاست این کشور را با خود درگیر کرده است. با اینحال از زمان روی کارآمدن دولت وحدت ملی به ریاست جمهور اشرف غنی، بار دیگر امیدها برای بهبود شرایط زنان پررنگ تر شد. اما این امید دیری نپایید شاید نخستین ضربه را به این امیدها صورت خونین فرخنده، دختر 27 ساله ای زد که به اتهامات واهی توسط مردم کوچه و خیابان در کابل به قتل رسید. با اینحال وقتی 3 روز بعد پیکر زن جوان برروی دستان خواهران هموطنش تشیع شد، چشم امید بسیاری به فعالان مدنی افغانستان دوخته شد که عزم خود را جزم کرده بودند تا با همکاری یکدیگر از وقوع خشونت های مشابه بکاهند. اما بخت چندان با زنان افغانستان یار نبود و به زودی مسائل آنها زیر سایه موضوع امنیت در افغانستان به دست فراموشی سپرده شد.
امنیت حلقه گم شده
با روی کار آمدن دولت وحدت ملی حملات طالبان هم شدت بیشتری گرفت. بر خلاف تصورات؛ کنارآمدن اشرف غنی و عبدالله عبدالله برای تقسیم قدرت نتوانست جلوی خشونت ها را در افغانستان بگیرد. افزایش حملات انتحاری در پایتخت، ناامنی برخی از جاده ها و ربوده شدن مسافران، تصرف هفته ای شهر قندوز و کشته شدن نظامیان و غیرنظامیان نمونه هایی از ناامنی در این کشور طی نزدیک به سه سال گذشته هستند. با این حال دولت افغانستان برخلاف وعده هایش نتوانسته در مقابل این ناامنی ها کاری از پیش ببرد و کماکان از عدم وحدت رنج می برد. اما نبود امنیت در افغانستان موضوع زنان و حقوق آنها را هم به حاشیه برده است و دیگر زنان موضوع داغی در افغانستان نیستند.
«حمیرا قادری» نویسنده و فعال مدنی افغانستانی در مورد به حاشیه رفتن معضلات زنان در این کشور می گوید: «جنایت هایی که در افغانستان اتفاق می افتند در ابعاد وسیعی اند. مثلا در یک روز 32 سرباز پلیس کشته می شوند و همه آنها هم مرد هستند. ابعاد کلان فجایع در افغانستان باعث می شود تا دیگر وقتی برای رسیدگی به مسئله حقوق زنان، وضعیت تحصیلی آنها و ... باقی نماند. اولویت خود زن ها هم گاهی بیش از همه امنیت خود و خانواده آنهاست. دولت در زمینه امنیت ضعیف عمل کرده و از نظر مشروعیت با مشکلاتی روبرو است.» قادری با اشاره به اینکه مشکل افغاستان زیاد بودن اتفاقات ناگوار است، در مورد پرونده فرخنده، زنی که در نوروز سال گذشته بی رحمانه از سوی برخی از کابل نشینان به فجیع ترین شکل ممکن کشته شد توضیح داد: «در مورد پرونده، من جزو کسانی بودم که آن را دنبال می کردم. تعدادی از مجرمان به اعدام محکوم شده و برای برخی زندان های 18 تا 20 ساله در نظر گرفته شد. اما خلاهای قانونی موجب شد تا تکمیل پرونده به تعویق بیافتد. در جلسه ای که با رئیس جمهور داشتیم، قرار شد تا پرونده مختومه شود و رسیدگی دوباره به آن صورت گیرد اما حجم مشکلات امنیتی در کشور باعث شده تا با گذشت بیش از یک سال از قتل فرخنده هنوز رسیدگی مجدد انجام اتفاق نیافتد. با این حال گروهی از وکلا و فعالان زن کماکان این پرونده را پیگیری می کنند.»
وعده هایی که عملی نشدند
در سال های حکومت طالبان بر افغانستان، یعنی در سال های میان 1996 تا سال 2001 و همزمان با ورود ارتش امریکا به این کشور، زنان از حق تحصیل محروم ماندند. هرچند مکاتبی مخفیانه در این کشور شکل گرفت و تعدادی از دختران توانستند با حضور در آنها تحصیل علم کنند، اما به دلیل ترس از وضعیت موجود تعداد این مکاتب چندان زیاد نبود. پس از سقوط این رژیم بار دیگر زنان افغانستان اجازه تحصیل و حضور آزادانه در اجتماع را کسب کردند. با روی کار آمدن دولت وحدت ملی، این دولت وعده هایی را در مورد بهبود شرایط آموزش برای زنان مطرح کرده بود. وعده هایی که حالا با گذشت نزدیک به سه سال از عمر این حکومت عملی نشده اند و در برخی موارد دولت حتی قادر به تامین امنیت مدارس دخترانه نبوده است. قادری در مورد اشتیاق دختران افغانستانی به تحصیل میگوید: «بحث معارف و آموزش در این سال ها هیچ ربطی به دولت نداشته و یک جوشش مردمی است. دولت وقتی از عدالت برای زنان حرف می زند، از آموزش نام می برد، اما در بخش تهیه امکانات آموزشی به ویژه برای زنان دولت وحدت ملی به شدت زیر سوال قرار دارد. مدرسه رفتن دختران در افغانستان تنها به دلیل اشتیاق بسیار زیاد خود آنها و خانواده هایشان است.»
حضور زنان در سیاست و قدرت
اشرف غنی و عبدالله عبدالله از زمان وعده های انتخاباتی شان موضوع زنان را مورد توجه خود قرار دادند. در این میان فعالین مدنی و زنان هم کوتاه نیامدند و خواهان حضور هرچه بیشتر زنان در مرکز تصمیم گیری های سیاسی بودند. نتیجه پافشاری ها حضور 4 وزیر زن در وزارت تحصیلات عالی، وزارت فرهنگ؛ وزارت کار و امور اجتماعی و زنان است. اما وزارتخانه ها تنها محل حضور زنان نیستند. در دولت وحدت ملی2 والی زن به نام های حبیبی سرابی والی بامیان و معصومه مرادی والی ولایت دایکندی، در بخش های هزاره نشین این کشور منصوب شده اند. این در حالی اتفاق افتاد که بخش هایی از جامعه افغانستان به دلیل برخی سنت ها هنوز پذیرای حضور زنان در مناصب تاثیرگذار سیاسی نیستند. زنان در مجلس افغانستان با سهم 25 درصدی از کرسی ها، بیش از کشورهای همسایه خود در مجلس حضور دارند. اما حمیرا قادری فعال مدنی معتقد است زنان هنوز هم در رده های اول و مناصب مهم و تاثیر گذار نمی توانند حضور داشته باشند و یا درصورت حضور اغلب منفعل عمل می کنند. او در مورد حضور همجنسانش در صحنه سیاست افغانستان می گوید: «تنها بحث کمیت نیست که برای ما اهمیت دارد، کیفیت از کمیت مهم تر است. اگر 100 زن قدرتمند در کشور حضور داشته باشند، تاثیرش از هزاران زنی که منفعل باشند بیشتر است.» قادری وزارت کار را مثال خوبی برای گفته خود می داند: «در وزارت کار 700 کارمند وجود دارد که 400 تن از آنها زن هستند. اما این زنها در تصمیمات بزرگ نقشی ندارند. در میان وزرای زن هیچکدام کارایی لازم را ندارند. در حقیقت دولتمردان افغانستان هم به مباحث زنان بی اعتقادند.»
زنان غایبان پروسه نیمه تمام صلح
دولت وحدت ملی تلاش زیادی را برای ایجاد صلح میان شبه نظامیان طالبان و دولت مرکزی انجام داد. تلاش هایی که با وجود موافقت های ظاهری کشوری چون پاکستان، هر بار با سنگ اندازی هایی مواجه شد و در آخر با اعلام مرگ ملاعمر رهبر این گروه افراطی مسکوت ماند. در ماه هایی که بحث صلح با طالبان مطرح بود زنان به عنوان قشری که بیشترین آسیب ها را در طی سال های حکومت این گروه بر کشور دیده بودند، خواهان سهمی در مذاکرات شدند. اما خواسته آنان آنطور که باید اجرا نشد و نارضایتی ها بر سر نحوه این مذاکرات در میان زنان افغانستان افزایش یافت. قادری در مورد حضور زنان در این مذاکرات توضیح می دهد: «در افغانستان زد و بندهای سیاسی بسیاری اتفاق می افتد که زنان هم از این موضوع مصون نیستند. واقعیت این است که مردم افغانستان با وجود ضربه هایی که از افراطیون دیده اند، راهی به جز صلح ندارند. اما اگر قرار بر این صلح است، یک پایه آن ما زنان هستیم. ما میخواهیم صلح کنیم اما باید بدانیم چه کسانی برای مذاکرات صلح از سوی زنان انتخاب می شوند. در شورای صلح قبلا چند زن منفعل حضور داشتند که حتی در موردی که طالبان مدرسه نرفتن زنان را از شروط مذاکره قرار داده بود، صدایی از آنها در نیامد.»
در آخر اینکه دولت وحدت ملی هم مانند دولت گذشته در مهار خشونت علیه زنان، مبارزه با تبعیض و... ناکام باقی مانده است. این دولت هرچند موفق شد در ظاهر از زنان این کشور در بخشی از قدرت استفاده کند اما در واقع سیاست و قدرت در افغانستان همچنان مردانه باقی مانده اند. با همه اینها چشم ها هنوز بر فعالین مدنی مستقلی است که فارغ از زد و بندهای سیاسی و پروژه های کلانی، در اندیشه بهبود اوضاع هستند.
مهسا مژدهی ،روزنامه نگار و کارشناس ارشد علوم سیاسی
برای دیدن تصاویر با سایز اصلی روی آنها کلیک کنید
