فراتاب‌ـ سرویس فرهنگی:
این روزها گسترش و تاثیر پذیری از شبکه های اجتماعی در زندگی روزمره برای همه تبدیل به امری مبرهن شده است. به گونه ای که امروز بخش اعظمی از محتواها در حوزه هایی چون بازاریابی، مسایل فرهنگی، اجتماعی و سیاسی در این فضاها رد و بدل می شود. بنابراین باید پذیرفت که شبکه های اجتماعی ( تلگرام ، فیس بوک ، اینستاگرام و.....) با مسایل مختلف اجتماعی و فرهنگی ما ارتباط تنگاتنگ پیدا کرده است، و اگر نگوییم این شبکه ها سبک زندگی ما را تغییر داده اند، اما شاید بتوان گفت در آینده ای نزدیک باید شاهد چنین رویدادی بود. پرواضح است وقتی در طول شبانه روز، این شبکه ها میانگین حدود 4 ساعت از وقت ما را می گیرند، پس ناخواسته سبک زندگی ما را به سمت تغییر سوق می دهند.
بر این اساس، اگر بخواهیم در تلاطم و امواج شبکه ها (محتویات شبکه ها) غرق نشویم و دچار آسیب و مشکلات نگردیم لازم است آگاهی لازم درجهت شناخت و استفاده از این شبکه ها را داشته باشیم. در واقع، امروزه برای همه ما از دانش آموز مقطع ابتدایی تا مسن ترین افرادی که از این شبکه ها استفاده می کنند (یعنی از کارگران و رانندگان ، معلمان ، دانش آموزان گرفته تا آن کارمندی که در طول ساعات کاری خود نصفی از ساعات را در شبکه های اجتماعی سیر می کند و یا حتی آن خانم خانه داری که عمده وقت خود را بجای راهنمایی و آموزش بچه ها، صرف گذاشتن محتوا در شبکه های اجتماعی می کند و.....) لازم است که همه سواد رسانه ای داشته باشند؛ به این معنی که یک نوع درک متکی بر مهارت که بر اساس آن بتوان انواع رسانه ها را و انواع تولیدات آنها را شناخت و از یکدیگر تفکیک و شناسایی کرد.
البته باید توجه داشت لازمه این کار در درجه اول داشتن مطالعه و آگاهی برای فهم و نقد محتویات این شبکه هاست، که براساس آن بتوان پیام های رسانه ای را شناخت و تحلیل کرد و بیهوده ساعت های با ارزش عمر را پای اطلاعات و آگاهی کاذب انتشار یافته در این شبکه ها نکرد. چرا که ناخواسته خیلی از ما ها با انبوهی از اطلاعات و خبرها در طول شبانه روز از طریق همین شبکه ها مواجه می شویم، و چنانچه سواد رسانه ای لازم را نداشته باشیم قطعا دچار مشکل خواهیم شد.
تصور کنید یک دانش آموز مقطع ابتدایی که از این شبکه ها اجتماعی استفاده می کند (آخرین آمار از سازمان فناوری اطلاعات این است که الان نیمی از مردم ایران گوشی هوشمند دارند) و هر روز با حجم زیادی از خبر و تصویر و پیام در این شبکه ها مواجه می شود، وقتی این دانش آموز قدرت تحلیل این پیام ها را ندارد و سن و درک تحلیلی وی نیز در این حد نیست که بتواند این اطلاعات را بررسی کند لاجرم سردرگم خواهد شد و بالطبع ای مسئله در روند سلامت و آموزش و تربیت آن تاثیر گذار خواهد بود.
بنابراین سواد رسانه اي در دنياي امروز کمتر از سواد خواندن و نوشتن نيست، و به همان اندازه که سواد خواندن و نوشتن از ضروريات زندگي اجتماعي افراد به حساب مي آيد سواد رسانه اي نيز در عصر پرتلاطم اطلاعات که هر روز خود را در مواجهه با رسانه هاي گوناگون شنيداري ، ديداري و نوشتاري مي يابيم از اهميت والایی برخوردار مي باشد. در واقع، زماني که ما در بزرگراه هاي اطلاعاتي در حال حرکت هستيم، اين ميزان سواد رسانه اي ماست که به ما مي گويد چه مقدار از وقتمان را در چه شبکه های بگذرانيم. بنابراين هدف سواد رسانه اي تنظيم يک رابطه منطقي و مبتني بر هزينه – فايده است. يعني بر اين اساس پي مي بريم که شخص در قبال وقت و هزينه اي که صرف استفاده از اين شبکه ها کرده است چه چيزهاي را به دست آورده و چه چيز هايي را از دست داده است؟!
همچنین از طریق سواد رسانه ای است که متوجه خواهیم شد که تولیدکنندگان محتوای این شبکه ها چه کسانی هستند؟ چه اهدافی دارند؟ چه کسی از تولیدات آنها و نحوه بازنمایی واقعیت های اجتماعی از سوی آنها سود می برد؟ چه کسی ضرر می کند؟ و اینکه من کاربر اگر سواد رسانه ای نداشته باشم قادر به تشخیص نتیجه گیری از پیام ها و واکنش های عمومی نخواهم بود.
امروزه حضور کاربران در فضای شلوغ مجازی با حجم گسترده ای از صفحه ها، گروه ها و کانال های مختلف، نیازمند آنست که در برابر چنین فضایی چتری بر سر گیرند و یک رژیم مصرف اتخاذ کنند؛ همه نیاز دارند در انتخاب هایشان بیشتر دقت کنند درست مثل اینکه حالا مردم در مورد تغذیه خودشان عمل می کنند چون مردم امروز باسوادتر شده اند، مراقب هستند که در غذایی که مصرف می کنند چقدر کلسترول ، ویتامین یا مواد دیگر باشد، در فضای مجازی هم باید دانست چه مقدار باید در معرض این شبکه ها بود و چه چیزی از آنها برداشت.
همچنین ضروری است که نهادهای تاثیرگزار از جمله نهاد خانواده ، آموزش و پرورش و... همه در روشنگری و آگاهی بخشی مردم در حوزه سواد رسانه ای نقش ایفا کنند و در این زمینه رهنمودهای لازم را ارائه کنند، تا این شبکه های اجتماعی در دنیای مجازی، شبکه اصلی زندگی در دنیای واقعی از هم جدا نکند، بلکه مکمل و تسهیل گر آن باشد.
علی امینی مدیر داخلی مجله مطالعات رسانه و امت
