فراتاب- گروه بین الملل: خطرناک ترین و بی ثبات کننده ترین اقدام پرزیدنت ترامپ در دوره ریاست جمهوری پرآشوبش، خروج از توافق هسته ای ایران بوده است. برنامه جامع اقدام مشترک به درستی به عنوان پیروزی دیپلماسی چندجانبه و گامی مهم به سوی دو هدف اصلی دولت مسئول یعنی عدم تکثیر هسته ای و ثبات طولانی مدت در خاورمیانه در نظر گرفته می شود. حتی آن هایی که در اوایل به موفقیت توافق هسته ای با ایران در سال 2015 شک و تردید داشتند، اکنون خروج آمریکا از توافق را اشتباهی بزرگ می دانند که از آن جمله می توان به جیمز متیس وزیر دفاع اشاره کرد. خروج یکجانبه آمریکا از برجام می تواند دارای پیامدهای ژئوپلتیکی گسترده ای باشد که به اقتصاد و وجهه آمریکا آسیب برساند. توافق هسته ای ایران نه تنها توسط متحدان اصلی ما (انگلیس – فرانسه – آلمان) بلکه توسط رقبای قدرتمند ما (روسیه – چین) حمایت و پشتیبانی می شود. بنابراین خروج آمریکا از برجام می تواند زمینه بازگشت مجدد ایران به گسترش فعالیت هسته ای را فراهم کند و خشونت های منطقه ای را در قالب جنگ های نیابتی افزایش دهد. این اقدام همچنین بیشتر ایران را به سمت روسیه و چین سوق خواهد داد و اتحاد فراآتلانتیک را تضعیف می کند. فراتر از تمام این پیامدها، ترامپ ممکن است با خروج از پیمان ترانس پاسیفیک، نفتا و تحمیل تعرفه علیه چین زمینه بزرگترین اختلال در نظام تجارت جهانی را فراهم کند.
پرزیدنت ترامپ همچنین با این اقدامات شرکای اصلی تجاری آمریکا را به شیوه های مختلف ناراحت کرده است. بیشترین آسیب ناشی از خروج آمریکا از برجام را نزدیک ترین متحدانمان متحمل خواهند شد و بیشترین سود را بزرگترین رقیبمان می برند. بنابراین خروج آمریکا از برجام نتیجه حماقت سیاسی و بی ثباتی اقتصادی است.
پرزیدنت ترامپ با خروج از توافق هسته ای وعده داده است که شدیدترین تحریم ها را علیه شرکت های اروپایی که با ایران تجارت کنند، وضع کند. اما این تحریم ها ممکن است علیه شرکت های مستقر در اروپا، کانادا، ژاپن، هند، آمریکای لاتین وضع گردد که بزرگترین و نزدیک ترین شرکای تجاری ما هستند. همچنین از لحاظ نظری این مجازات می تواند بر شرکت هایی که در چین و روسیه نیز مستقر هستند، تاثیر بگذارد. اما روسیه اکنون با تدوین قانون مبارزه با تحریم آمریکا درصدد مقابله است و همچنین کسی انتظار ندارد که شرکت های چینی هم از خلاء به وجود آمده توسط تحریم های آمریکا استفاده نبرند.
با تبیین سیاست خارجی آمریکا در دوران ترامپ علیه ایران در سخنان مایک پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا، تحریم قلب استراتژی ترامپ را شکل می دهد. آن ها درصدد تحمیل شدیدترین تحریم ها و فشارها علیه رژیم ایران هستند. در این راستا مقامات آمریکا برای نشان دادن جدیت تصمیم آمریکا، به ژاپن و اروپای شرقی سفر کردند. ترامپ و مشاوران کلیدی اش از جمله جان بولتون و مایک پمپئو بر این عقیده هستند که هر دلار (یا یورو، روبل، ین) که به سمت ایران سرازیر شود، در اختیار رادیکال های ایران قرار می گیرد که آن ها را برای تامین مالی اقدامات خرابکارانه خود در خارج از کشور استفاده می کنند. آن ها بر این تاکید دارند که این وجوهات زمینه کاهش امنیت و تقویت رژیم های استبدادی را فراهم می کند. هدف ترامپ کاهش انتقال وجوه و کالاهای خارجی به ایران است تا از این طریق ایران را مجبور کند به مذاکره برای ایجاد توافق جدید کند.
اما اروپایی ها با این دیدگاه مخالف اند و بر حفظ تجارت با ایران تاکید می کنند. آن ها معتقدند که تجارت با ایران باعث شد که این کشور از جاه طلبی های هسته ای خود دست بکشد و این امر می تواند زمینه فشار به روحانیون برای مدرنیزه شدن را فراهم کند. اروپایی ها بر این عقیده هستند که هر یورو (دلار– روبل– ین) که به ایران وارد می شود، می تواند زمینه شفافیت بیشتر ایران در تجارت جهانی را فراهم کند و همین امر باعث می شود که نظام بسته مذهبی که روحانیون بر آن تکیه کرده اند، تضعیف گردد.
منطق جنگ اقتصادی آمریکا علیه ایران و شرکت های اروپایی که تحریم های آمریکا را نقض می کند مبتنی بر شدیدترین مجازات ها و تنبیهات است. برای نمونه بانک فرانسوی بی ان پی پاریباس به دلیل دور زدن تحریم ها علیه ایران، کوبا و سودان حدود 9 میلیارد دلار جریمه شد. شرکت تولیدکننده گوشی چینی به نام ZTE Telecommunications در سال 2017، 1.2 میلیارد دلار به دلیل تجارت با ایران و کره شمالی جریمه شد. در هفته های آینده خواهیم فهمید که آیا اعمال تحریم های مضاعف با موفقیت همراه است یا خیر. اروپایی ها و سایر امضاکنندگان برجام نسبت به تهدیدات آمریکا واکنش نشان داده اند و برای نمونه روسیه قوانینی برای مبارزه با تحریم های آمریکا به تصویب رسانده و چین بر تداوم خرید نفت خام از ایران تاکید کرده است و حتی ممکن است شرکت چینی جایگزین توتال فرانسه در قرارداد توسعه میدان پارس شود.
اروپایی ها با محاسبات پیچیده تری روبرو هستند آن ها بیشتر بر دیپلماسی چندجانبه با ایران تاکید کرده و از اقدامات ترامپ بسیار عصبانی هستند. دونالد توسک رئیس اتحادیه اروپا در اظهاراتی بیان داشت: «ما تا زمانی که دوستانی مثل ترامپ داریم به دشمن چه نیاز داریم.» وزیر دارایی فرانسه نیز خواستار مقاومت غرور آمیز مقابل اقدامات آمریکا شده و در اظهاراتی بیان کرد: «آیا ما اروپایی ها می خواهیم با تبعیت از تصمیم آمریکا از مردم خود دفاع کنیم؟»
در واکنش به اقدام ترامپ، در 18 می جین کلاود جانکر رئیس کمیسیون اروپا مجموعه ای از اقدامات شامل مقررات مسدود کننده (مصونیت شرکت های اتحادیه اروپا از تبعیت قوانین تحریمی آمریکا و محافظت از آن ها در مقابل مجازات های آمریکا) را پیشنهاد داد و کشورهای اروپایی نیز درصدد ایجاد مکانیزم هایی هستند تا دولت های عضو بتوانند بدون استفاده از موسسات مالی آمریکا از طریق پرداخت های مستقیم به خرید نفت از ایران مبادرت کنند.
اما در واقع ممکن است اروپایی ها قادر نباشند به وعده های خود در مقابله با فشارهای اقتصادی آمریکا جامه عمل بپوشانند. درست در همین هفته سه نفر در نامه ای به دولت ترامپ خواستار این شدند که وی با معافیت شرکت های اروپایی از تحریم های آمریکا موافقت کند. هر چند که انتظار برای پاسخ مثبت به این نامه بسیار ضعیف است. اما اکنون اروپایی ها در واکنش به اقدام آمریکا درصدد متنوع سازی مناسبات خود هستند که برای نمونه می توان به سفر ماکرون به مسکو و مرکل به پکن اشاره کرد.
شرکت های اروپایی در نهایت این واقعیت را می پذیرند که بازار آمریکا بسیار مهم تر از بازار ایران است. برای نمونه تبادلات فرانسه با ایران در سال گذشته تنها 3.8 میلیارد دلار ارزش داشته است. در حالی که این کشور با آمریکا روزی یک میلیارد دلار مبادله دارد. تنها پیروز اقتصادی تصمیم ترامپ در خروج از برجام روسیه و چین هستند. آن ها به تجارت خود با ایران ادامه خواهند داد و منافع گسترده ای در خلاء ایجاد شده به دست خواهند آورد. علاوه بر این برخی کشورهای دیگر از جمله ترکیه و هند هم به تجارت محصولات خود با ایران ادامه خواهند داد و در این دوره فساد و تجارت های غیرقانونی گسترش پیدا خواهد کرد. با این وجود ایران در مقابل بدترین شرایط مقاومت کرده است. اگر آنها فعالیت هسته ای خود را از سربگیرند آیا می توانید آن ها را مقصر بدانید؟
خروج غیرضروری و ناموجه آمریکا از برجام نه تنها امنیت جهان را به خطر می اندازد، بلکه شانس ایجاد ثبات در منطقه خاورمیانه کاهش یافته و خطر درگیری های خشونت آمیز افزایش خواهد یافت.
نویسندگان: فرانک ویسنر – نلسون کانینگهام
منبع: نشنال اینترست
برگردان به فارسی: علیرضا علیپور
بازنشر این مطلب با ذکر منبع«فراتاب» بلامانع است.
دیدگاه های مطرح شده در مقاله لزوما مورد تائید تحریریه فراتاب نمی باشد.
