فراتاب – گروه بین الملل: سرانجام روز موعود در ترکیه برای برگزاری رفراندوم به سر رسید و در ماراتنی نفس گیر آنگونه که شورای عالی انتخابات این کشور اعلام کرد بیش از 51 درصد از شرکت کنندگان در رفراندوم تغییر قانون اساسی این کشور به آن رای مثبت دادند. امری که نه تنها به معنای پیروزی طرفداران رفراندوم بود بلکه معنای ورود ترکیه به عصر و نظامی جدید است، دورانی که می توان آن را «عصر اردوغانیسم» نامید.

چگونگی ساختن پیروزی!

رجب طیب اردوغان ،رئیس جمهوری ترکیه، برای آنکه بتواند رفراندوم تاریخی خود را به سوی پیروزی رهنمون سازد به خوبی از تجارب آخرین انتخابات پارلمانی این کشور بهره جست. در انتخابات مذکور شاهد آن بودیم در بهار 2015، پس از سه دوره برتری بلامنازع حزب عدالت و توسعه، سرانجام این حزب به رغم پیروزی مجدد، اما نتوانست بیش از 50 درصد آرا را بدست آورد و این بدین معنی بود که می بایست برای تشکیل کابینه با یکی از احزاب رقیب ائتلاف کند، امری که به هیچ عنوان نه خوشایند اردوغان بود و نه مورد قبولش. لذا بجای آنکه مذاکراتی جدی برای تشکیل دولت ائتلافی انجام دهد، او راهی دیگر را در پیش گرفت و آن هم زمینه سازی برای برگزاری انتخابات مجدد بود، اما انتخابات مجدد در زمانی او را به مراد می رساند، که زمینه های لازم پیروزی قوی تر از 246 کرسی را فراهم کند. برای این منظور اردوغان از دو موضوع درگیری با پ.ک.ک و درگیری با داعش سعی کرد نهایت بهره را ببرد. افزایش فشار بر حزب کردگرای دموکراتیک خلق ها که با کسب 81 کرسی برای نخستین بار وارد پارلمان شده بود، حمله به مناطق کردنشین با استفاده از فرصت بی بدیلی که پ.ک.ک در اختیارش قرار داده بود و حملات گاه و بیگاه به شمال سوریه علیه کردها و داعش از جمله اقدامات اردوغان بود.

عملاً بخش شرقی کشور وارد یک جنگ داخلی شد و وضعیت اضطراری یکبار دیگر در این مناطق اعلام گردید، اردوغان با دوگانه سازی کرد -ترک، موفق شد بخش قابل توجهی از آرای ملی گراهای این کشور که بطور سنتی به حزب ملی گرای این کشور رای می دادند را جلب کند، همچنین آرای بخشی از کردهای محافظه کار و مذهبی تر را که خسته و معترض به جنگ های داخلی بودند را نیز به سوی خود رهنمون ساخت، در حقیقت وی از ناامنی موجود بیشترین استفاده را برد تا به همگان نشان دهد تنها اوست که از عهده برقراری امنیت برخواهد آمد و نهایتاً پس از شش ماه وضعیت بی ثبات و ناامنی در انتخابات موفق شد آرای حزب خود را به 317 کرسی افزایش دهد و این یعنی یک پیروزی بزرگ برای اردوغان!

دوگانه سازی های کارساز!

اما این تنها یک پیروزی نبود همانطور که اشاره شد او الگوی کارآمدی را برای تحقق رویایش برای تغییر قانون اساسی را نیز بدست آورد به همین دلیل شاهد آن هستیم که همچنان سعی کرد از دو گزینه جنگ با پ.ک.ک و کردهای سوریه و نیز داعش به عنوان کارتهای بازی خود برای کسب همراهی بخش هایی از مردم استفاده کند، و در این بین اما برگ «آس» او وقوع کودتای نافرجام در تابستان سال گذشته بود. کودتای شکست خورده ای که در سایه آن اردوغان به مبارزه با بزرگترین رهبر رقیبش یعنی فتح الله گولن پرداخت. اردوغان به نوعی دادگاههای تفتیش عقاید، بازداشت های فله ای و گسترده و وارد کردن کشور به شرایط اضطراری را در پیش گرفت در چنین فضایی بیش از 160 هزار نفر از مخالفان و رقبا را به اتهام های همکاری در کودتا، حمایت از گولن و یا همکاری با پ.ک.ک و یا داعش روانه زندان کرد، بیش از یکصدهزار نفر را از کار برکنار نمود و وضعیت فوق العاده را تا روز فراندوم ادامه داد.

اما برای تهییج هرچه بیشتر همچنین اردوغان به یک مناقشه رسانه ای و دیپلماتیک با تنی چند از رهبران و مقامات اروپایی دست زد تا بتواند از این راه احساسات دوگانه تاریخی اسلامی – مسیحی یا عثمانی -اروپایی را در بین مردم کشور زنده کند. امری که تا حد زیادی در جامعه ترکیه تاثیر گذار بود و فضایی اینچنینی را فراهم ساخت و نهایتاً موفق شد به نتیجه نهایی خود دست یابد. هرچند لازم به تاکید است که نتیجه مذکور از سوی هر دو حزب دموکراتیک خلق ها و جمهوری خواه خلق رد شده است و ناظران بین المللی هم این رفراندوم را استاندارد و منصفانه نخواندند و حتی آنجلا مرکل ،صدر اعظم آلمان، هم در همین راستا از اردوغان خواسته است تا به اعتراضات و گزارش های مبنی بر تخلف و ابهامات گسترده رسیدگی کند. نظرات و درخواست هایی که همگی با پاسخ منفی و شدید اللحن اردوغان مواجه شده است.

تاثیرات رفراندوم

تغییر نظام پارلمانتاریستی به نظام ریاستی و تبدیل شدن رئیس جمهور به مصدر و محور اصلی قدرت در این کشور مهمترین ویژگی تغییرات مد نظر در رفراندوم قانون اساسی این کشور است، امری که باعث می شود پس از حدود یک قرن از نظم سیاسی ایجاد شده توسط کمال مصطفی، اینبار نظم جدید سیاسی توسط رجب طیب اردوغان برقرار شود.

دادن اختیارات گسترده ماننده حق انجام رفراندوم، انحلال پارلمان، برگزاری انتخابات زودهنگام، فرماندهی ریاست قوا، تشکیل کابینه و ... تنها بخش هایی از اختیارات گسترده ای است که در نظام جدید که از سال 2019 شروع می شود، به رئیس جمهوری داده می شود. عملاً نظام حزبی و قدرت پارلمان در سپهر جدید سیاست در این کشور به حاشیه خواهد رفت.

چرا اردوغانیسم؟

اما به نظر می رسد برخی از مفاد و مواد قوانین جدید کاملاً بصورت شخصی شده و برای شخص رجب طیب اردوغان تدوین شده است. از جمله اینکه تاکید شده است این قوانین از سال 2019 شروع می شود و برای کاندیداتوری رئیس جمهوری، محدودیتی از قبل تعیین نمی شود این یعنی اردوغان می تواند یک دوره فعلی را به پایان رسانده و در دو دوره دیگر (2019 و 2024) نیز کاندیدا شود و عملاً قدرت را تا سال 2029 از آن خود کند، اما حتی بندی دیگر نیز پیش بینی شده است، که در صورت لزوم در اواسط دوره بعد پارلمان می تواند این اختیار را به رئیس جمهوری بدهد تا برای سومین بار پیاپی کاندیدا شود. اینها بدان معناست که بصورت تئوریک و بر روی کاغذ اردوغان می تواند تا سال 2034 در مصدر ریاست جمهوری این کشور باقی بماند و وقتی در می یابیم که وی از سال 2002 تا امروز چه در قامت نخست وزیر و چه در قامت رئیس جمهور، شخص نخست ترکیه بوده است، او عملاً با تلاش بسیار برای ماندن در قدرت و زمینه سازی طولانی کردن این مانایی در قدرت، ترکیه را وارد «عصر اردوغانیسم» کرده است.

منبع: همشهری دیپلماتیک / نویسنده: اردشیر پشنگ

بازنشر این مطلب با ذکر منبع بلامانع است