فراتاب: روزی نه‌چندان دور، نفت مهم‌ترین دارایی اعراب بود؛ اما حالا «داده» در حال گرفتن جای آن است. در سال‌های اخیر، کشورهای عربی حوزه خلیج فارس با درک اهمیت راهبردی فناوری‌های نوین به‌ویژه هوش مصنوعی، مسیر تازه‌ای از سرمایه‌گذاری‌های عظیم را آغاز کرده‌اند. این کشورها با تکیه بر منابع مالی حاصل از نفت و گاز، به‌دنبال بازتعریف آینده اقتصادی خود و ارتقاء جایگاهشان در نظام جهانی هستند. این گزارش تلاش دارد دلایل اصلی این رویکرد فناورانه را بررسی کند و به این پرسش پاسخ دهد که چرا کشورهای عربی حوزه خلیج فارس به سوی سرمایه‌گذاری‌های عظیم در هوش مصنوعی رفته‌اند؟
۱. تنوع‌بخشی به اقتصاد و کاهش وابستگی به نفت
کشورهایی مانند عربستان سعودی، امارات متحده عربی، کویت و قطر که سال‌ها به درآمدهای نفتی وابسته بوده‌اند، اکنون در تلاش‌اند پیش از پایان منابع نفتی، اقتصادهای خود را متنوع و پایدار سازند. آنها با استفاده از درآمدهای نفتی به سرمایه‌گذاری‌های گسترده در حوزه فناوری‌های پیشرفته و استارتاپ‌های هوش مصنوعی روی آورده‌اند تا نقشی کلیدی در اقتصاد آینده جهان ایفا کنند.
۲. موقعیت‌یابی به‌عنوان قطب جهانی هوش مصنوعی
سیاست‌گذاران عرب دریافته‌اند که درک زودهنگام فناوری‌های نوظهور، کلید افزایش نفوذ و قدرت در نظم جهانی آینده است. کشورهایی مانند عربستان و امارات تلاش دارند تا خود را به‌عنوان رهبران منطقه‌ای و جهانی در حوزه هوش مصنوعی معرفی کنند. این هدف از طریق اختصاص بودجه‌های چند میلیارد دلاری، تأسیس وزارتخانه‌های ویژه، تدوین استراتژی‌های ملی و همکاری‌های بین‌المللی با شرکت‌های بزرگ فناوری دنبال می‌شود. برای مثال، عربستان اعلام کرده است که تا سال ۲۰۳۰، بیش از 12 درصد از تولید ناخالص داخلی‌اش باید از طریق هوش مصنوعی تأمین شود.
۳. توسعه منابع انسانی و آموزش
این کشورها به توسعه سرمایه انسانی توجه ویژه‌ای دارند. آنها با آموزش گسترده دانش‌آموزان و فارغ‌التحصیلان در زمینه‌های مرتبط با هوش مصنوعی، علم داده و اتوماسیون، در پی تربیت نسل جدیدی از کارآفرینان و متخصصان هستند. عربستان برنامه‌ای ملی برای آموزش بیش از ۳۰۰ هزار دانش‌آموز در زمینه هوش مصنوعی آغاز کرده که توسط بنیاد ملک عبدالعزیز اجرا می‌شود. همچنین استفاده از پلتفرم‌های آموزشی مبتنی بر AI در مدارس در حال گسترش است. با وجود این تلاش ها کشورهای عربی در آینده نه چندان دور شاهد نسلی توانمند، آگاه به فناوری و آماده برای رقابت در اقتصاد جهانی.
۴. جذب فناوری و همکاری‌های بین‌المللی
کشورهای حوزه خلیج فارس با دوری از تنش‌ها در سطح منطقه خود را به مکانی امن برای سرمایه‌گذاری‌های خارجی تبدیل کرده‌اند. آنها صندوق‌های ثروت ملی را شکل داده‌اند که ابزارهایی قدرتمند برای توسعه اکوسیستم هوش مصنوعی هستند. این صندوق‌ها با شرکت‌های بزرگی مانند گوگل، مایکروسافت و Nvidia وارد همکاری شده‌اند. برای نمونه، عربستان اخیراً قراردادی برای خرید ۱۸,۰۰۰ تراشه پیشرفته هوش مصنوعی از Nvidia امضا کرده تا زیرساخت لازم برای توسعه فناوری در کشور را فراهم کند.
نتیجه‌گیری
سرمایه‌گذاری کشورهای عربی حوزه خلیج فارس در هوش مصنوعی، تنها یک حرکت فناورانه نیست، بلکه راهبردی برای بقاء، توسعه پایدار و افزایش نفوذ در نظم جهانی آینده است. این کشورها با ترکیبی از منابع مالی، سیاست‌های هوشمندانه و همکاری‌های جهانی، در تلاش‌اند خود را از اقتصادهای مصرف‌کننده فناوری به اقتصادهای تولیدکننده و هدایت‌گر آن تبدیل کنند.
نویسنده: مهنا صفری از اعضای کلاس روزنامه‌نگاری فراتاب – دوره 15.
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است.
