فراتاب: رابعه، دانشجوی ۲5 ساله، در میان شلوغی جمعیتِ پریشان، خود را به ورودی فرودگاه کابل رسانده بود، بی‌اطلاع از اینکه چند لحظه بعد، صدای انفجاری ترسناک، سکوت را خواهد شکست. ناگهان همه‌جا پر ازدود و غبار شد، ناله‌ها در هم آمیخت و اجساد بی‌جان نقش برزمین شدند. حمله انتحاری داعش خراسان ده‌ها قربانی داشت و بار دیگر نشان داد که این گروه همچنان یک تهدید کشنده در افغانستان است.
داعش خراسان، شاخه‌ای از گروه تروریستی داعش، از ابتدای 2015 در مناطق ناهمسان افغانستان و سرزمین‌های پیرامونی تشکیل شد. این گروه که نام خود را از سرزمین تاریخی خراسان گرفته، با هدف گسترش خلافت جهانی و بهره‌‌گیری از خلاهای موجود در حوزه‌های امنیتی و سیاسی منطقه، در کوتاه مدت نفوذ خود را در بخش‌هایی از افغانستان به طورقابل توجهی افزایش داد.
ریشه‌های شکل‌گیری داعش خراسان
در ژانویه ۲۰۱۵، تعدادی از اعضای سابق طالبان پاکستان و چند تن از فعالان تندروی محلی ،داعش خراسان رابنیان گذاشتند. هدف اساسی این گروه، بسط قدرت ایدئولوژی داعش در منطقه خراسان بود؛ منطقه‌ای که شامل قسمت‌هایی از افغانستان، پاکستان، ایران و آسیای مرکزی محسوب می‌شود. دولت اسلامی (داعش) که در عراق و سوریه توانایی خود را به نمایش می‌گذاشت، به این شاخه تروریستی اعتبار بخشید و فرماندهی آن را به حافظ سعید خان، یکی از فرماندهان سابق طالبان، واگذار کرد.
اهداف و ایدئولوژی
داعش خراسان، مانند گروه مادر خود، داعش، بر پایه اندیشه‌های تکفیری و تندرو تشکیل شده است. این گروه به دنبال انجام تفسیری سرسخت و خشن از شریعت اسلامی و تاسیس خلافت در منطقه خراسان است. همچنین علاوه بر نیروهای امنیتی سابق افغانستان و پاکستان، طالبان نیز از دشمنان اصلی داعش خراسان به شمار می‌روند؛ زیرا با وجود نگاه افراطی خود، بر سر رهبری و نفوذ در منطقه با این گروه رقابت دارد.
عملیات‌ها و تاکتیک‌ها
از زمان ظهور، داعش خراسان ده‌ها فعالیت تروریستی خطرناک در افغانستان و کشورهای همسایه انجام داده است. این حملات شامل بمب‌گذاری‌های انتحاری، حمله‌های مسلحانه به ادارات دولتی، نیروهای نظامی و غیرنظامیان و همچنین حملات علیه اقلیت‌های مذهبی مانند هزاره‌ها و شیعیان بوده است. یکی از وحشتناک‌ترین اقدامات این گروه در سال ۲۰۲۱ در فرودگاه کابل اتفاق افتادکه منجر به کشته شدن ده‌ها غیرنظامی و نیروهای آمریکایی شد.
ارتباط با گروه‌های دیگر
علاوه بر کشمکش با نیروهای امنیتی و طالبان، داعش خراسان روابط پیچیده‌ای با دیگر گروه‌های تروریستی دارد. بعضی گروه‌های افراطی محلی با این گروه همکاری می‌کنند، در حالی که گروه‌هایی مانند شبکه حقانی و القاعده با آن در ستیز هستند. پس از تسلط طالبان بر افغانستان در سال ۲۰۲۱، این رقابت بالخصوص میان طالبان و داعش خراسان افزایش بیشتری یافته است.
تأثیرات منطقه‌ای و جهانی
فعالیت‌ها و اقدامات داعش خراسان تهدیدی واقعی برای امنیت منطقه و نظام بین المللی محسوب می‌شود. این گروه نه‌تنها در داخل افغانستان حمله‌های مرگباری انجام داده، بلکه کشورهای همسایه مانند پاکستان و ایران و حتی کشورهای غربی را نیز تهدید کرده است. با وجود تلاش‌های بین‌المللی برای کاهش حملات این گروه از طریق تدابیر امنیتی، خطر فعالیت‌های تروریستی آن همچنان پابرجاست.
سیر تحول داعش خراسان نشان‌دهنده چالش‌های وسیعی در منطقه است؛ از خلأهای امنیتی و ضعف نهادهای دولتی گرفته تا اختلافات ایدئولوژیک میان گروه‌های مسلح که باوجود تلاش‌های داخلی برای تحکیم قدرت، این گروه همچنان خطری جدی برای ثبات و امنیت افغانستان و منطقه بشمارمی رود. تحلیل دقیق این روند، بر اهمیت تدوین استراتژی جامع و هماهنگ برای مبارزه با تروریسم و تقویت ساختارهای حکومتی تأکید دارد. برای مقابله با این تهدید، همکاری بین‌المللی و اجرای اقدامات امنیتی مؤثر مسئله ضروری است.
حال با تمام این اوصاف نزدیک به چهار سال از حمله داعش به فرودگاه کابل گذشته، اما رابعه، دانشجوی سابقی که آن روز در فرودگاه حضورداشت، هنوز از کابوس آن روز رها نشده است. پس از آنکه در انفجار زخمی شد و دوستانش را از دست داد، به سختی خود را به یک کشور همسایه رساند. امروز در آپارتمانی کوچک در تهران زندگی می‌کند، دور از خانه‌اش، دور از دانشگاهش، و دور از آینده‌ای که روزی برای خود متصور بود.
نویسنده: شکریه اکبری دانشجوی دکترای روابط بین الملل و عضو کلاس روزنامه‌نگاری و برندسازی فراتاب – دوره پانزدهم
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است.
