فراتاب: روزی سرد و ساکت بود، سکوت پرندگان سفید آسمان را در بر گرفته بود، هیچ امیدی برای زندگی و ادامه دادن باقی نمانده بود. ناگهان، از آنکارا، از شهری که در آن تصمیم‌های خونین امضا می‌شود، پرنده‌ای که حامل پیامی مبهم از صلح بود، به کوه‌های شمال کردستان رسید. کردستان هم از آن استقبال کرد. اواخر سال ۲۰۲۴، دولت باغچلی با متحدان خود در حزب دم (دموکراتیک) دست داد و خواستار صلح شد! همچنین، اردوغان اعلام کرد: "آنچه با صلح به دست می آوریم، با جنگ نمی توانیم به دست آوریم!". جهان آکنده از سخنِ صلح شد. در چنین فضایی، ناگهان، ۱۳۰۰ کیلومتر دورتر از آنکارا، در شهر وان، صدای آژیر خودروی پلیس، پرنده‌ی صلح را به پرواز درآورد. نیروهای پلیس ساختمان شهرداری را محاصره کرده، به داخل یورش بردند و عبدالله زیدان، شهردار وان را بازداشت کردند. در حالی که صحبت از صلح بود، شهرداری‌ها اشغال شده و اراده‌ی مردم و دموکراسی لگدمال شد.
مقدمه
پس از چهل سال جنگ و سرکوب کردها، در اکتبر ۲۰۲۴، دولت باغچلی با متحدان خود با حزب دم دست دوستی دراز کرد. همچنین اردوغان اعلام کرد: "ما راه‌حلی بنا می‌کنیم که نه تنها یک گروه خاص، بلکه تمامی ۸۵ میلیون نفر، اعم از ترک، کرد و عرب، در داخل و خارج از کشور، از آن بهره‌مند شوند." با این حال، پس از انتخابات شهرداری‌های ۳۱ مارس، شهرداران با زور نیروهای امنیتی بازداشت شدند.
قیوم چیست؟
قانون "قیوم" در 14-8-2016 در پارلمان ترکیه تصویب شد. بر اساس این قانون، وزارت کشور اختیار دارد شهردارانی را که از گروه‌های "تروریستی" حمایت کرده‌اند از سمت خود برکنار کند و به جای آن‌ها فردی را که دولت تعیین می‌کند، منصوب نماید. در شهرها و شهرستان‌ها نیز استانداران اختیار دارند که شهرداران را از سمت خود برکنار کرده و فردی دیگر را جایگزین کنند.
جولمرگ
با انتخابات، امیدی برای پایان دادن به قیوم‌های تحمیلی وجود داشت. در ۳۱ مارس ۲۰۲۴، روزی سرنوشت‌ساز بود. محمد صدیق آکش، عضو حزب دم، به عنوان شهردار جولمرگ انتخاب شد. در جولمرگ، جشن پیروزی برگزار شد و شادی مهمان تمام خانه‌ها بود. اما این شادی دوام نداشت. سه ماه پس از این انتخابات، نیروهای امنیتی ترکیه به شهرداری جولمرگ حمله کردند، محمد صدیق بازداشت شد و به ۱۹ سال زندان محکوم گردید.
در واکنش، اعتراضاتی از سوی احزاب سیاسی و مردم جولمرگ برگزار شد. همچنین عایشه گل دوغان، سخنگوی حزب دم، در یک نشست خبری اعلام کرد: "سیاست قیوم شکست خورده است. آنچه در جولمرگ اتفاق می‌افتد، در هیچ جای دیگر نظیری ندارد."
ماردین
"ما اجازه نمی‌دهیم اراده‌ی مردم سرکوب شود. باید این را بدانند." این سخنان شهردار ماردین در واکنش به سرپرست‌های منصوب‌شده بود. در ۴ نوامبر ۲۰۲۴، وزارت کشور ترکیه قیوم‌هایی را برای شهرداری‌های ماردین، الیح و خالفتی، از شهرهای شمال کردستان، منصوب کرد. احمد ترک، عضو حزب دم و شهردار ماردین، از سمت خود برکنار شد و تونجای آکویون به عنوان سرپرست منصوب گردید. احمد ترک در پیامی اعلام کرد: "همه‌ی ما باید صدای خود را بلند کنیم و در برابر این اقدامات غیرقانونی، ضد دموکراسی و سرکوبگرانه که اراده‌ی مردم را انکار می‌کند، ایستادگی کنیم."
درسیم
در انتخابات محلی ۳۱ مارس ۲۰۲۴، نامزدهای حزب دم برای شهرداری درسیم، بیرسن اورهان و جودت کوناک، با کسب بیش از ۴۰ درصد آرا به عنوان شهردار مشترک درسیم انتخاب شدند. اما در ۲۲ نوامبر، وزارت کشور ترکیه این دو را از سمت‌هایشان برکنار کرد. این اقدام در حالی صورت گرفت که نامزد حزب عدالت و توسعه (آک‌پارتی) تنها ۱۳ درصد آرا را کسب کرده بود.
حزب دم در بیانیه‌ای اعلام کرد: "انتصاب قیوم‌ها هیچ مبنای قانونی ندارد و ضد دموکراسی است. این تصمیم‌ها صرفاً سیاسی و بر اساس دستور کار ائتلاف آک‌پارتی و حزب حرکت ملی اتخاذ می‌شوند و خلاف اراده‌ی مردم اجرا می‌شوند."
وان
در انتخابات شهرداری‌های ترکیه و شمال کردستان، عبدالله زیدان، نامزد حزب دم، با کسب ۵۵.۴۸ درصد آرا به عنوان شهردار وان انتخاب شد. اما در حالی که بر طبل صلح می کوبیدند و دولت ترکیه شعار صلح سر می‌داد، روز شنبه، ۱۵ فوریه ۲۰۲۵، وزارت کشور ترکیه قیومی برای شهرداری وان تعیین کرد و عبدالله زیدان را بازداشت کرد. او در دادگاه آمَد، به اتهام "همکاری با هدف حمایت از یک سازمان تروریستی و تحریک به ترور در اعتراضات" محاکمه و به ۳ سال و ۹ ماه زندان محکوم شد.
معاون حزب دم در واکنش به تصمیم دولت ترکیه اعلام کرد: "ترکیه باید بین دشمنی و صلح با کردها یکی را انتخاب کند." در ۱۱ فوریه ۲۰۲۵، جلسه دادگاه عبدالله زیدان در دادگاه پنجم جزایی آمَد آغاز شد.در واکنش به این تحولات، اردوغان در کنگره‌ی حزبش درباره‌ی قیوم‌ها اعلام کرد: "ما با کسانی که قدرت را برای خدمت به مردم به کار می‌برند، مشکلی نداریم. هیچ جای دنیا این‌طور نیست که شهرداران از سوی مردم انتخاب شوند، اما در عین حال، افراد دیگری از سوی سازمان‌های تروریستی منصوب شوند. ما به هیچ وجه اجازه نخواهیم داد که تحت پوشش شعارهایی مثل 'تو برو، اما ما از قندیل شهرداری را اداره می‌کنیم' چنین وضعیتی ادامه پیدا کند."
متن گزارش به زبان کُردی
ئاشتی یان دژایەتی!
لەكاتێكا توركیا داوای پرۆسەی ئاشتی ئەكات، حكومەتی توركیا قەیوم بۆ شارە كوردییەكان دائەنێت
ڕۆژێكی سارد و بێدەنگ بوو، بێدەنگیی كۆترە سپییەكان باڵی بەسەر ئاسمانا كێشابوو، هیچ هیوایێك بۆ ژیانەوە و چرۆكردن نەمابوو. لەناكاو لە ئانكاراوە، لەو شارەی بڕیاری خوێناوی ئەدرا، كۆترێك كە پەیامێكی تەقولۆقانەی ئاشتی پێ بوو، گەیشتە چیاكانی باكووری كوردستان. كوردستانیش به‌گه‌رمی پێشوازی لێکرد. ئاخره‌کانی سال 2024 دەوڵەت باخچەلی تەوقەی لەگەڵ هاوسەرۆکانی دەم پارتی کرد و بانگه‌وازی ئاشتی کرد!. هه‌روه‌ها ئەردۆغان رایگه‌یاند: " ئەوەی بە ئاشتی دەستمان دەکەوێت، بە شەڕ دەستمان ناکەوێت!". ولات و جیهان پڕ بوو له باسی ئاشتی. له که‌ش و هه‌وایێکی ئاوادا بوو له ناکاو 1300 كیلۆمەتر دوورتر لە ئانكارا، له شاری وان ده‌نگی ئاژیری ماشینی پۆلیس كۆتری ئاشتی داچڵه‌کاند و هەڵیفڕاند. هیزه‌کانی پۆلیس چوار ده‌وری شاره‌وانییان گرت، ده‌ستیان به‌سه‌ردا گرت و عەبدوڵڵا زەیدان سه‌رۆک شاره‌وانی وان ده‌ست به‌سه‌ر کرا. له کاتێکدا باس له ئاشتی ده‌کرا، شاره‌وانییه‌کان داگیرکران و ئیراده‌ی گه‌ل و دیموکراسی پێشیل کرا.
پێشه‌کی
لەدوا چل ساڵ شەڕ و نكۆڵی كردنی كورد، ئۆكتۆبری 2024 دەوڵەت باخچەلی تەوقەی لەگەڵ هاوسەرۆکانی دەم پارتی کرد و ده‌ستی ئاشتی درێژ کرد. هه‌روه‌ها ئەردۆغان ڕایگەیاند "کەشێک دادەمەزرێنین کە نەک تەنیا چینێکی دیاریکراو، بەڵکو هەموو 85 ملیۆن هاوڵاتی بە تورک و کورد و عەرەبەوە لە وڵات و دەرەوەی سوودی لێ ببینن". لە هەمان كاتدا لە دوای هەڵبژاردنی شارەوانییەكانی 31ـی ئاداری ئەم ساڵەوە، بە زەبری هێز سەرۆك شارەوانییەكان دەستبەسەر كران و قەییوم بۆ حەوت شارەوانی باکووری کوردستان داندران.
قەییوم چییه؟
یاسای قەییوم، لە 14-8-2016 لە پەرلەمانی تورکیا دەنگدانی لەسەر درا و بوو به یاسا، بەپێی یاساکە دەسەڵات بە وەزارەتی ناوخۆ دراوە ئەو سەرۆک شارەوانیانەی پشتگیرییان لە "رێکخستنە تیرۆریستییەکان" کردووە، لەکار دوور بخاتەوە و لە شوێنەکەی ئەو کەسێکی دیکە کە لەلایەن دەوڵەتەوە دەستنیشانکراوە، دابمهزرێنرێت. لە شارۆچکە و ناوچەکاندانیش بەپێی یاساکە، پارێزگار دەسەڵاتی ئەوەی هەیە، سەرۆک شارەوانییەک لەکار دوور بخاتەوە و یەکێکی دیکە لە شوێنەکەی دابنێت.
جۆلەمێرگ
گەرمەی بانگەشەی هەڵبژاردن بوو بۆ كۆتایی هێنان بە قەیومی شارەوانییەكان، ٣١ مارسی ٢٠٢٤ ئەو ڕۆژە گرینگە بوو، محەممەد سدیق ئاكش ئەندامی دەمپارتی وەك سەرۆكی شارەوانی جۆلەمێرگ هەڵبژێردرا. لە جۆلەمێرگ جێژنی سەركەوتن ئەگێڕدرا و خۆشی و شادی میوانی هەموو ماڵێك بوو. بەڵام زۆری نه‌خایاند سێ مانگ دوای ئەم هەڵبژاردنە هێزە ئەمنییەكانی توركیا هەڵیانكوتایە سەر شارەوانی جۆلەمێرگ و دەستیان بەسەردا گرت. محەممەد سدیق سەرۆكی شارەوانی جۆلەمێرگ دەستبەسەر كرا و سزای١٩ ساڵ بەندیخانەی بەسەردا سەپا.
لە بەرامبەردا لەلایەن پارتە سیاسیەكان و خەڵكی جۆلە مێرگەوە دژی دانانی قەیوم خۆپیشاندان و كرا و ناڕەزایەتیان دەربڕی. هه‌روه‌ها ئایشە گوڵ دۆغان وتەبێژی دەم پارتی، لە کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند" سیاسەتی قەیوم مایەپووچ بووە، ئەوەی لە جولەمێرگ دەکرێت لە هیچ جێیەک هاوشێوەی نییە".
مێردین
"ئێمە ڕێگە بە دەستبەسەرداگرتنی ئیرادەی گەل نادەین. با ئەمە بزانرێت". ئەمە قسەی سەرۆكی شارەوانی مێردینە لە بەرامبەر قەیوم دانان.
٤ی نۆامبری 2024، بە بڕیاری وەزارەتی ناوخۆی تورکیا، قەیووم بۆ گەورە شارەوانی مێردین، شارەوانی ئێلیهـ و شارەوانی شارۆچکەی خەلفەتی سەربە پارێزگای رووهای باکووری کوردستان دانرا.ئەحمەد تورك ئەندامی دەم پارتی و سەرۆك شارەوانی مێردین لەپۆستەكەی دوورخرایەوە و تونجای ئاكۆیون وەك قەیوم له پۆستی سەرۆك شارەوانی مێردین داندرا.
ئەحەد تورک لە پەیامێکدا ئاماژەی دا "پێویستە هەموومان دەنگمان بەرزبکەینەوە دژی ئەم نایاساییە، دژی ئەم کارە نا دیموکراسییە، دژی ئەم تێگەیشتنە کە ئیرادەی گەل ئینكار ئەكات.
دێرسیم
لە هەڵبژاردنی حکومەته خۆجێیه‌کان کە لە ٣١ی مارسی ٢٠٢٤ بەڕێوەچوو، کاندیدەکانی ده‌م پارتی بۆ شارەوانی دێرسیم بیرسن ئۆرهان و جەڤدەت کۆناک بە بەدەستهێنانی زیاتر لە ٤٠%ی دەنگەکان وەک هاوسەرۆکی شارەوانی دێرسیم هەڵبژێردران. به‌لام له 22ی نوامبر لەلایەن وەزارەتی ناوخۆوە هاوسەرۆکانی هەڵبژێردراو لە کارەکانیان دوورخرانەوە و پارێزگار لە شوێنی ئەوان دامەزران. ئەمە لە كاتێكدایە کاندیدی ئاکەپە بۆ پۆستی سەرۆک شارەوانی 13%ی دەنگەکانی بەدەستهێنابوو. له‌به‌رامبه‌ردا ده‌م پارتی ڕایگەیاند "دانانی قه‌یوم هیچ بنەمایەکی یاسایی نییە و نادیموکراسییه. بڕیارەکان بە مەبەستی تەنیا سیاسی دەدرێن و بە پێی ئەجێندای سیاسی هاوپەیمانی ئاکەپە-مەهەپە جێبەجێ دەکرێن و بە پێچەوانەی ئیرادەی سیاسی خەڵک جێبەجێ دەکرێن"
وان
له هەڵبژاردنی شارەوانییەکانی تورکیا و باکووری کوردستاندا عەبدوڵڵا زەیدان، بەربژێری دەم پارتی 55.48٪ـی دەنگەکانی بەدەستهێنا و بە سەرۆکی گەورەشارەوانیی وان هەڵبژێردرا. بەڵام له‌کاتێکدا ته‌پلی ئاشتی ده‌کوترا و حکومه‌تی تورکیا بانگه‌وازی ئاشتی ئه‌کرد، رۆژی شەممە، 15ی فێبرێوه‌ری 2025، بە بڕیاری وەزارەتی ناوخۆی تورکیا قەییوم بۆ گەورەشارەوانیی وان دانرا و عەبدوڵڵا زەیدان، لە پێنجەمین دادگەی سزا قورسەکانی ئامەد کە بە تۆمەتی "هاوکاریکردنی بە مەبەستی رێکخراوی تیرۆریستی و بانگەشەکردن بۆ تیرۆر لە خۆپیشاندانەکان دا" درابووە دادگه؛ سزای سێ ساڵ و 9 مانگ زیندانیکردنی بەسەریدا سەپا".
هاوسەرۆکی دەم پارتی بۆ بەرپرسانی تورکیا ڕایگەیاند: دژایەتی یان ئاشتی بەرامبەر بە کورد هەڵبژێرن.
رۆژی 11ـی فێبرێوه‌ری 2025 دانیشتنی دادگەییکردنی عەبدوڵڵا زەیدان، هاوسەرۆکی گەورەشارەوانیی وان، لە پێنجەمین دادگەی سزا قورسەکانی ئامەد دەستیپێکرد کە بە تۆمەتی "هاوکاریکردنی بە مەبەستی رێکخراوی تیرۆریستی" و، "بانگەشەکردن بۆ تیرۆر لە خۆپیشاندانەکان دا" درابووە دادگە.
له به‌رامبه‌ر هه‌موو ئه‌مانه‌دا ئەردۆغان له کۆنگره‌ی حیزبهکهی لەبارەی دانانی قەییوم ڕایگەیاند: "لەگەڵ ئەو کەسانەی دەسەڵات بۆ خزمەت بەکاردەهێنن کێشەمان نییە. لە هیچ شوێنێکی جیهاندا نییە کە لەلایەک سەرۆک شارەوانییەکان لەلایەن خەڵکەوە هەڵبژێردرێن، لەلایەکی دیکەوە کەسانی دیکە لەلایەن رێکخراوە تیرۆریستییەکانەوە دابمەزرێن. بەهیچ جۆرێک چاوپۆشی لە بیرۆکەی 'تۆ دەربچۆ، بەڵام با ئێمە لە قەندیلەوە شارەوانی بەڕێوەببەین' ناکەین''.
نویسنده: دانیار رحمانی از اعضای کلاس آموزش روزنامه‌نگاری و برندسازی فراتاب
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است.
