حدود 150 سال پس از آنکه سربازان عثمانی کتابخانه بزرگ سردار عزیز خان مکری در منطقه و روستای نستان را آتش زدند؛ تعدادی از جوانان در شبی سرد و زمستانی اهالی روستا را به مدرسه دعوت کردند و در حالیکه امید چندانی به پذیرفته شدن پیشنهادشان برای تاسیس یک کتابخانه را نداشتند بناگاه یکی از مردان میان‌سال که تازه از زندان آزاد شده و شرایط مالی مناسبی هم نداشت همه‌ی ۴ هزار تومان قرضی را که از کسی بازپس گرفته بود، را برای تاسیس کتابخانه به آنان اهدا داد؛ حرکتش شوری در همه ایجاد کرد ... «هیمن طاهری» در این گزارش که به دو زبان فارسی و کُردی نوشته است ما را با اراده مثال‌زدنی اهالی یک روستا در تاسیس کتابخانه‌ای بنام نیشتمان آَشنا می‌کند.
فراتاب: در دل تاریخ سرزمین نستان، که روزگاری به مرکز علم و فرهنگ بدل شده بود، داستانی پنهان در دل خاکسترها و زمان‌ها نهفته است؛ داستانی از تاسیس کتابخانه‌ای که نه تنها بار دیگر چراغی روشن بر فرهنگ و هویت مردمان این دیار افروخت، بلکه در برابر تاریکی‌ها ایستاد و مقاومت فرهنگی را در دل جوانان و مردم روستا شعله‌ور ساخت. این داستان از دل تاریخ آغاز می‌شود، جایی که به بیش از ۱۰۰ سال پیش باز می‌گردد؛ زمانی که نستان، سرزمینی با کتاب‌ها و افکار بلند، در دل خود پناه داده بود به عظمت کتابخانه‌هایی که زمانی به آتش کشیده شدند.
کتابخانه‌ای که نابود شد، اما روحش زنده ماند
در حدود ۱۵۰ سال پیش، هنگامی که نستان زیر سلطه سردار عزیز خان مکری قرار داشت، کتابخانه‌ای با شکوه در دل این منطقه تاسیس شد؛ اما همانطور که تاریخ نشان می‌دهد، در یکی از روزهای سیاه تاریخ، سربازان عثمانی این گنجینه فرهنگی را به آتش کشیدند. این تراژدی، تنها یک فاجعه فیزیکی نبود؛ بلکه به نوعی نماد از دست‌دادن میراثی بود که در دل تاریخ فراموش می‌شد. اما داستان نیشتمان، به هیچ‌وجه پایان این روایت غم‌انگیز نیست؛ بلکه شروعی است برای نوشتن فصلی تازه در تاریخ فرهنگی نستان.
تاسیس کتابخانه نیشتمان: آغاز از دل نگرانی و امید
150 سال پس از آن روز سیاه، در بهمن ماه سال ۱۳۸۷، در روزهایی که نگران از روند نزولی فرهنگ در منطقه بودند، تعدادی از جوانان نستان تصمیم گرفتند برخلاف جریان شنا کنند. در آن روز سرد بهمن، در یک شب غیرمنتظره، در مدرسه روستا، جمعی از مردم گرد هم آمدند تا از نگرانی‌ها و دغدغه‌هایشان برای تاسیس کتابخانه سخن بگویند. این گروه جوان، که هراسان از واکنش سرد مردم بودند، با شجاعت به آنان پیشنهاد دادند که در دل بحران، با تاسیس کتابخانه‌ای در دل نستان، دوباره روح فرهنگ را زنده کنند. شاید باور نمی‌کردند که با این ایده، موجی از حمایت در روستا ایجاد شود.
در کمال تعجب، یکی از مردان میان‌سال، که شرایط مالی مناسبی نداشت و تازه از زندان آزاد شده بود، بلند شد و ۴ هزار تومان قرضی را که از کسی گرفت، برای تاسیس کتابخانه به دست جوانان داد؛ لحظه‌ای بود که قلب‌ها را به لرزه درآورد؛ لحظه‌ای که نشان داد حتی در دل سخت‌ترین شرایط، امید و عشق به فرهنگ زنده است.
کتابخانه‌ای کوچک، اما با اراده‌ای بزرگ
کتابخانه نیشتمان در سال ۱۳۸۸ با نام «کتابخانه سردار عزیز خان مکری» در یک اتاق کوچک در مسجد روستا افتتاح شد. فضای محدود و امکانات کم، هیچ‌گاه نتوانستند مانع از رشد و شکوفایی این مرکز فرهنگی شوند. با تلاش‌های شبانه‌روزی مردم و همراهی فعالان فرهنگی منطقه، این کتابخانه به کانونی تبدیل شد که جوانان و کودکان نستان را به خود جذب کرد.
اما این شکوفایی مدت زیادی دوام نیاورد. به دلیل مشکلات مختلف، کتابخانه پس از چند سال تعطیل شد. تا اینکه در آبان ماه سال ۱۴۰۰، پس از ۱۲ سال تعطیلی، این مرکز فرهنگی با شور و شوق دوباره بازگشایی شد و با نام جدید «کتابخانه نیشتمان» به فعالیت خود ادامه داد.
نیشتمان؛ قلب تپنده فرهنگی نستان
کتابخانه نیشتمان امروز، فراتر از یک مرکز مطالعه است. این کتابخانه به یک نهاد فرهنگی پویا تبدیل شده که بیش از ۲۰۰ عضو فعال دارد. اعضای این کتابخانه در تمامی زمینه‌های اجتماعی، فرهنگی، ورزشی و محیط‌زیستی فعالیت می‌کنند. پنجشنبه‌ها، در فضای گرم و صمیمی کتابخانه، نشست‌های کتابخوانی برگزار می‌شود که در آن کودکان و نوجوانان با خواندن کتاب‌ها و به اشتراک گذاشتن ایده‌هایشان، به دنیای جدیدی از دانش و آگاهی گام می‌گذارند. در کنار این، گروه سرود نیشتمان نیز در تمرینات خود به سرودهای پرشوری می‌پردازد که پیام‌های فرهنگی و اجتماعی را در دل جوانان نستان زنده نگه می‌دارد.
«جێژنی زمان»؛ جشنواره‌ای برای زبان و هویت
در دوم اسفند هر سال، به مناسبت روز جهانی زبان مادری، کتابخانه نیشتمان جشنواره‌ای به نام "جێژنی زمان" برگزار می‌کند. در این مراسم، کودکان و نوجوانان عضو کتابخانه با سرودها، شعرها و نمایش‌های هنری، فضای فرهنگی پرشوری را به وجود می‌آورند که نه تنها در نستان بلکه در تمامی منطقه طنین‌انداز می‌شود. این مراسم، یادآور اهمیت زبان مادری و هویت فرهنگی است که در دنیای امروز تهدید می‌شود.
سفرهای فرهنگی؛ گامی به سوی آینده
یکی دیگر از برنامه‌های ویژه کتابخانه نیشتمان، سفرهای فرهنگی به شهرهای مختلف کردستان است. این سفرها که به نام "گەشتی فەرهەنگی و ئەدەبیی ئەندامانی کتێبخانەی نیشتمان" شناخته می‌شود، فرصتی است برای آشنایی نسل جدید با بزرگان ادبیات و فرهنگ کردستان و جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی این دیار. این سفرها نه تنها به ارتقاء آگاهی فرهنگی کمک می‌کند، بلکه نسلی را تربیت می‌کند که با ارزش‌های فرهنگی و ادبی آشنا باشند.
کتابخانه نیشتمان؛ نماد ایستادگی در برابر فراموشی
کتابخانه نیشتمان، بیش از یک فضای مطالعه است. این کتابخانه، نمادی از پایداری، مقاومت و عشق به فرهنگ است که در برابر تاریکی‌ها ایستاده و چراغی روشن برای نسل‌های آینده فراهم می‌کند. در دل این مرکز فرهنگی، نه تنها کتاب‌ها، بلکه آرزوها، امیدها و رؤیاهایی پرورش می‌یابند که می‌توانند دنیای بهتری بسازند. کتابخانه نیشتمان ثابت کرده است که در هر شرایطی، با همت و عشق به فرهنگ می‌توان جریانی از تغییر و تحول ایجاد کرد که نه تنها در نستان، بلکه در دنیای پیرامون ما طنین‌انداز شود.
گزارش به زبان کردی
تێڕوانینێک لەسەر مێژووی دامەزراندنی کتێبخانەی نیشتمان لە نستان.
کەونارای دامەزراندنی کتێبخانە لە نستان دەگەڕێتەوە بۆ زیاتر لە ١٠٠ ساڵ لەمەوبەر بەڵام کتێبخانەی نیشتمان ١٦ ساڵ لەمەوبەر دامەزرا.
نستان هەر لە مێژەوە تێکەڵ بە فەرهەنگ و کتێب و پێشکەوتن بووە. پیاوانی گەورە و هەڵکەوتەی نستان لە ڕابردوودا شایەتن لەسەر ئەوەی کە نستان دەیان ساڵ پێش لە ئێستا بیریان لە تێگەیشتن و پێشکەوت کردووەتەوە. بەڵگەکان ئەوە بە ئێمە دەڵێن کە زیاتر لە ١٥٠ ساڵ بەر لە ئێستا کە نستان و دەورووبەری لەژێر حوکمی سەردار عەزیزخانی موکریدا بووە لە نستان کتێبخانەیەکی گەورە هەبووە کە پاشان بە دەستی سەربازانی عوسمانی دەسووتێندرێ.
لە سەردەشت و دەورووبەری نستان وەک دێیەکی خاوەن مێژوو و هەڵکەوتەی بلیمەت دەناسن.
کتێبخانەی نیشتمان لە نستان
کتێبخانەی نیشتمان کتێبخانەیەکی بچووک لە قەبارەی ٢٤ میتردا بەڵام پڕ لە کتێبی جۆراوجۆری مێژوویی، سیاسی، ئەدەبی، فەلسەفی، ئایینی و منداڵانە کە لە ناوەڕاستی نێودێدا وەک مۆمێکی بچکۆلانە هەموو پێنجشەممەیەک بەیانیان لە کاژێر ٩ی بەیانیڕا لەبەرپێی منداڵانی ئاوایی و ڕەبەت و دەورووبەری دەتوێتەوە و داری سۆز و حەز و خۆشەویستی دەچەقێنێ.
چۆنییەتیی دامەزراندنی کتێبخانە
لە ڕۆژێکی بەفرانباری ١٣٨٧ چەندێک لە گەنجانی ئاوایی پێکەوە دادەنیشن بیری دامەزراندنی کتێبخانەیەک تاوتوێ دەکەن. تەنیا لەمپەری بەردەمیان: چۆن خەڵکی ت
تێگەیێنین، بە چ شێوازێک کۆیان بکەینەوە و چۆن ئامادەیان بکەیین بۆوەی بیرۆکەی خۆمانیان پێبڵێین.
دوای ئەوەی خەڵکێکی زۆر لە گەنجان و ڕیشسپی و بەساڵداچووانی ناوخۆ کۆ دەکەنەوە لە قوتابخانەی گوند شەوێک پێکەوە ڕاوێژ دەکەن و کەڵکەڵە فیکرییەکەیانیان پێڕادەگەیێنن و باس لە دامەزراندنی کتێبخانە دەکەن.
وەک خۆیان دەڵێن: زۆرمان سەرسوڕمابوو لە هەڵوێستی خەڵک، پیاوی بەساڵداچووی وایان تێدابوو کە دەمانزانی ڕەنگە ٥٠٠ تمەنیشی لە گیرفاندا نەبێ بەڵام ٤٠٠٠ هەزارتمەنی بۆ قەرز کردین و پێشکەشی کرد بە کتێبخانە، خەڵک غیرەتیان نواند و ئەوە بوو بە دڵگەرمی بۆمان. ژوورێکیان پێشکەش کردین، زۆر تەنگەبەر بوو بەڵام پڕ بوو لە خۆشەویستی، لە هیوا
لە ژێرخانی مزگەوت دووکانێکی چکۆلەیان پێداین.
ئەمجار گەنجەکان دەکەونە هەوڵ و تەقەلا و یارمەتی‌وەرگرتن لە کەسانی بەئەزموون.
قەفەسە و پێداویستی و کەلووپەلەکانی کتێبخانە بە یارمەتیی خەڵکی ئاوەدانی دەکڕن یارمەتی لە ئەنجومەنی حامی و ... وەردەگرن.
لە کۆتاییدا کتێبخانە دادەمەزرێ و لە تابلۆیەکی جواندا کە لەسەر درگا هەڵیداوەسن دەنووسن :
پەڕتووکخانەی سەردار عەزیزخانی موکری
ساڵی دامەزراندن ١٣٨٨
وەستانی کتێبخانە لە ٨٨وە بۆ ١٤٠٠
دوای ئەوەی کە تەواوی ئیمکاناتی کتێبخانە دابین دەکرێ و ئامادەی کەڵکلێوەرگرتن دەبێ بەداخەوە بە هۆی هێندێک گیروگرفت کتێبخانە چالاک ناکرێ و وێستەیەکی چەند ساڵەی تێدەکەوێت تا ساڵی ١٤٠٠.
لە پاییزی ١٤٠٠ی هەتاوی دوای نۆژەنکردنەوەی کتێبەکان و هێنانی کتێبی باشتر و گۆڕینی شوێنی کتێبخانە و سازکردنی لێژنەیەک بۆ بەڕێوەبردنی کارەکان، کتێبخانە چالاکییەکانی دەستپێدەکات.
لە ماوەیەکی زۆر کەمدا کتێبخانەی جێی خۆی لە دڵی خەڵکی ئاوەدانیدا دەکاتەوە و دەبێ بە دڵی چکۆلەی ناودێ و ناوەکەی دەکەن بە نیشتمان.
چالاکییەکانی کتێبخانەی نیشتمان
کتێبخانەی نیشتمان نزیک بە ٢٠٠ ئەندامی کتێبخوێنی چالاکی هەیە لە هەموو بەشەکانی ژینگەپارێزی و وەرزشی و کتێبخوێنی و سروود و مۆسیقا بەرنامەی بۆ مێرمنداڵان و منداڵان هەیە و هەموو حەوتوویەک پێنجشەممان ڕێوڕەسمی کتێب و شێعرخوێنییان هەیە و گرووپی سروود بۆ بۆنە و ڕێوڕەسمەکان سروود ئامادە دەکەن و تیمی تۆپی‌پێی کتێبخانە چالاکیی خۆی ئەنجام دەدا و بۆتە هۆی پێشکەوتنی گەنجانی ئاوایی و دەورووبەر.
هەموو ساڵێک لە ٢ی ڕەشەمێدا لە ساڵیادی جیهانیی زمانی نەتەوەییدا کتێبخانەی نیشتمان بە بانگهێشتی چالاکانی فەرهەنگی لە سەرانسەری شارەکانی کوردستان ڕێوڕەسمی جێژنی زمان دەگرێ و گەرموگوڕیەکی تایبەت بە ڕۆحی گەنجانی نستان و میوانانی بەشدار دەبەخشێ. کە لەوێدا زیاتر چالاکانی پەرتووکخانە و منداڵ و مێرمنداڵانی ئەندام بەشداریی بەڕێوەبردنی کۆڕەکە دەکەن.
هەموو ساڵێک نەورۆز لە کتێبخانە منداڵان بە جلی کوردی و ئاڵواڵ خۆ دەڕازێننەوە و پووڵی تەقەمەنییەکانیان پێشکەش دەکەن بۆ کڕینی کتێب و پێداویستییەکان.
کە ڕەمەزان کۆتاییی دێت و جێژن دەکرێ کچان و کوڕان بە جۆش و خرۆشەوە خۆیان بۆ گەشتی فەرهەنگی و ئەدەبیی پەڕتووکخانەی نیشتمان کە هەموو ساڵێک بۆ شارەکانی نیشتمان ڕێک دەخرێ ساز دەکەن.
از اعضای کلاس آموزش روزنامه‌نگاری، نویسندگی و برندسازی فراتاب – دوره 15.
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است.
