فراتاب: در تاریخ ۲۰ ژانویه ۲۰۲۵، پس از حدودا 16 ماه درگیری شدید میان اسرائیل و حماس، آتشبس اعلام شد. این جنگ که جان بیش از 4۵۰۰۰ فلسطینی و و 1711 اسرائیلی را گرفت، به زخمی شدن بیش از ۲0 هزار نفر و آوارگی صدها هزار فلسطینی منجر شده بود. توافقنامه سهمرحلهای برای توقف خشونتها، تبادل اسرا و بازسازی غزه، با میانجیگری چندین کشور به نتیجه رسید.
مرحله اول آتشبس؛ عقبنشینی اسرائیل
توافق سهمرحلهای که در این آتشبس گنجانده شده، با توقف عملیات نظامی آغاز شد. در مرحله اول، نیروهای اسرائیلی متعهد به عقبنشینی از مناطق پرجمعیت در غزه شدند و کمکهای بشردوستانه با ورود ۶۰۰ کامیون در روز، از جمله مواد غذایی و سوخت، بدون محدودیت آغاز شد. همچنین بازگشت آوارگان فلسطینی به محل سکونت خود تسهیل شد.
به گزارش «نیویورک تایمز» نیروهای اسرائیلی در این مرحله همچنین موظف شدند تمامی پایگاههای نظامی خود را در مناطق مرکزی و شمالی غزه تخریب کنند تا زمینه برای بازگشت آوارگان فراهم شود. الجزیره نیز اعلام کرد که ناظران بینالمللی بر اجرای دقیق این مرحله نظارت دارند. «رویترز» گزارش داده است که ورود کمکهای بشردوستانه به غزه توانسته از شدت بحران انسانی بکاهد.
مرحله دوم آتشبس؛ تبادل اسیران
مرحله دوم بر تبادل اسرا تمرکز داشت. بر اساس این توافق، حماس ۳۳ اسیر اسرائیلی را که شامل زنان، کودکان و افراد بیمار بودند، آزاد کرد. در مقابل، اسرائیل ۳۰ زندانی فلسطینی را به ازای هر فرد آزاد شده، شامل زنان، کودکان و بیماران، آزاد نمود. «فرانس۲۴» گزارش داد که این تبادل در راستای اعتمادسازی میان دو طرف و برای حفظ آرامش منطقه صورت گرفت.
مرحله سوم آتشبس؛ بازسازی غزه
مرحله سوم به بازسازی نوار غزه و بازگشایی مرزها اختصاص یافت. این طرح شامل بازسازی زیرساختهای شهری و تاسیسات غیرنظامی در بازه زمانی سه تا پنج ساله تحت نظارت بینالمللی است. «سیانان» گزارش داد که اتحادیه اروپا و کشورهای حاشیه خلیج فارس متعهد به تأمین مالی بخش عمدهای از این بازسازی هستند. گذرگاههای مرزی نیز بازگشایی شده و تردد کالاها و افراد بهطور گسترده تسهیل شده است.
بازیگران موثر در وقوع آتشبس
نقش بازیگران منطقهای و جهانی در این توافق حائز اهمیت بود. در سطح جهانی، دونالد ترامپ، رئیسجمهور پیشین آمریکا، با مشارکت در این مذاکرات تلاش کرد نقش خود را در صحنه دیپلماتیک تقویت کند و این توافق را بهعنوان یکی از دستاوردهای خود معرفی کرد البته در این زمینه جو بایدن رئیسجمهور وقت آمریکا همین ادعا را تکرار کرد.
قطر با هدف تثبیت جایگاه خود در عرصههای ژئوپلیتیکی و دیپلماتیک، تلاش زیادی برای میانجیگری انجام داد. مصر نیز، بهعنوان کشوری که امنیت مرزهای خود را در اولویت دارد، در هدایت مذاکرات نقش کلیدی ایفا کرد. از سوی دیگر، ایران که بهطور سنتی از حماس حمایت میکند، توافق را پیروزی برای مقاومت فلسطین دانست و تأکید کرد که همچنان از آرمان فلسطین حمایت خواهد کرد. با این حال، تحلیلگران معتقدند که کاهش نفوذ منطقهای ایران در شرق مدیترانه و فشارهای اقتصادی داخلی، این کشور را مجاب کرده تا از این آتش بس حمایت کند.
حماس این توافق را بهعنوان پیروزی مقاومت جشن گرفت، در حالی که در اسرائیل، برخی وزرای راستگرا به دلیل مخالفت با این آتشبس استعفا دادند. «بیبیسی» گزارش داد که این استعفاها نشاندهنده شکافهای داخلی در اسرائیل بر سر نحوه برخورد با بحران غزه است. با این حال، «رویترز» هشدار داده که اجرای دقیق مفاد توافق و تعهد طرفین به آن، تعیینکنندهی سرنوشت این تلاش صلحآمیز خواهد بود. اگر این توافق بهدرستی اجرا نشود، شکنندگی آن میتواند بار دیگر منطقه را به درگیری سوق دهد.
گزارش از ساجد بهرامی جاف ،پژوهشگر مسائل خاورمیانه و دارای پستدکترای ژئوپلتیک و عضو کلاس آموزش روزنامهنگاری، نویسندگی و برندسازی فراتاب
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است