د.اردشیر پشنگ- پژوهشگر ارشد مهمان در مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه و مدیر گروه رسانه‌ای فراتاب

فراتاب: در سال 2016 که آمریکایی‌ها در گرماگرم انتخاب میان دونالد ترامپ و هیلاری کلینتون بودند فرانسوا اولاند رئیس‌جمهور وقت فرانسه با طنزی پُر تامل گفته بود این منصفانه نیست که فقط مردم آمریکا می‌توانند در انتخاب رئیس‌جمهورشان شرکت کنند، چون نتیجه انتخابات نه فقط بر آمریکا، بلکه بر بیشتر مسائل ریز و درشت جهان تاثیر خواهد داشت!

این گفته اولاند یک واقعیت جدی است بخصوص وقتی بدانیم کسی که آن را به زبان آورده خود رهبر یکی از پنج کشور پرقدرت جهان بود که همواره دنبال این بوده استقلال و فاصله‌اش با آمریکا را حفظ کند. حال حساسیت این انتخابات‌ها در زمان‌ها و مقاطع خاصی که نظام بین‌الملل در شرایط خاص و بر سر دو راهی‌های سرنوشت‌ساز است بسیار اهمیت بیشتری می‌یابد.  

برای اثبات این مهم فقط کافی است انتخابات سال 2000 آمریکا را یادآوری کرد جایی که جورج بوش پسر در نزدیک‌ترین انتخابات این کشور با کمک رای دادگاه ایالتی فلوریدا و تنها با فاصله 537 رای توانست رقیب دموکراتش «ال گور جونیور» را شکست دهد. درست یکسال پس از این انتخابات (2001) جورج بوش به بهانه پاسخ به حملات تروریستی 11 سپتامبر به افغانستان و 3 سال بعد (2003) به بهانه داشتن تسلیحات کشتار جمعی به عراق حمله و لشکرکشی کرد. حملاتی که برای جهان و بخصوص خاورمیانه بسیار سرنوشت‌ساز بود و گفته می‌شود اگر ال گور رئیس‌جمهور بود محتملا آمریکا اقدام به لشکرکشی نمی‌کرد!

اما چرا انتخابات آمریکا تا این میزان دارای اهمیت است؟

1. هرچند آمریکا یک کشور تازه تاسیس است که در سال 1776 به استقلال دست یافت اما توانسته در سایه حاکمیت سیستم لیبرال دموکراسی چرخشی، نخبه‌گرا و حمایت از آزادی‌های فردی، ژئوپلتیک خاص، جغرافیای پهناور و غنی و دوری از اروپای درگیر بحران، خیلی زود به عنوان یک قدرت نوظهور سیاسی، اقتصادی و نظامی رشد کند.
2. در هردو جنگ جهانی اول (1914-1918) و دوم جهانی (1939-1945) ورود ایالات متحده‌ی آمریکا، سرنوشت جنگ را به نفع متفقین تغییر داد.
3. از سال 1945 تا 1990 به همراه شوروی آمریکا یکی از دو ابرقدرت بزرگ نظام دوقطبی جهان بود.
4. با افول و سقوط اتحاد جماهیر شوروی و از 1991 تا امروز (2024) آمریکا تبدیل به قدرت برتر و بلامنازع در نظام بین‌الملل شده است و در زمینه ابعاد مختلف سخت و نرم قدرت اعم از سیاسی، فرهنگی، تکنولوژیک، اقتصادی و ... با فاصله زیاد قدرت اول جهان است.
5. بطور مثال برآورد قدرت نظامی آمریکا از منظر داشتن تسلیحات استراتژیک و پیشرفته در سطحی است که گفته می‌شود اگر چنانچه در سه جبهه مختلف بطور همزمان با روسیه، چین و اتحادیه اروپا وارد جنگ شود، توان شکست دادن همه آنها را داراست.
6. از نظر قدرت اقتصادی و سه شاخص مختلف از جمله تولید ناخالص داخلی «جی‌دی‌پی» سهم آمریکا به تنهایی بیش از 28.5% است، در شاخص ارزش سهام، بازار بورس آمریکا 61% ارزش را در جهان داراست و در جذب سرمایه‌گذاری خارجی 23.7% در سطح جهان را از آن خود دارد.

چرا انتخابات 2024 میان دونالد ترامپ و کاملا هریس مهم است؟

دونالد ترامپ هرچند مورد حمایت حزب جمهوری‌خواه است اما در دوره ریاست‌جمهوری‌اش در 2016 تا 2020 نشان داد در برخی موارد چندان قابل پیش‌بینی نبوده و طبق رویه‌های معمول رفتار نمی‌کند، از جمله مهمترین آنها می‌توان به

• فرمان خروج آمریکا از توافقنامه پاریس برای مقابله با تغییرات آب و هوایی جهان در سال 2019،
• خروج از توافق بین‌المللی هسته‌ای با ایران موسوم به برجام (2018)
• دور زدن دولت مرکزی وقت افغانستان و رسمیت بخشیدن به طالبان و آغاز مذاکرات محرمانه و سپس آشکار با طالبان در دوحه قطر از 2017
• شناسایی بیت‌المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل برخلاف رویه سیاست خارجی روسای جمهور پیشین
• اعلام خروج نیروهای آمریکایی متحد نیروهای کُرد در شمال سوریه (روژئاوا) که بعد از 48 ساعت با مخالفت جدی کنگره مجبور به عقب‌نشینی از تصمیمش شد.
• دیدار با کیم جونگ اون و دست دادن با او در خاک کره شمالی در سال 2018.

اهمیت انتخابات 2024 آمریکا

این نظر برای انتخابات 2024 میان دونالد ترامپ و کاملا هریس هم صدق می‌کند، هرچند در آمریکا رئیس‌جمهور قدرت مطلق ندارد و توسط مکانیسم‌ها و ابزار و شیوه‌های مختلف محدود می‌شود، اما بالاخره نوع نگاه، برداشت و منافع متفاوت کاملا هریس و دونالد ترامپ باعث شده تا یکبار دیگر این انتخابات در کانون توجه بیش از پیش نه فقط آمریکایی‌ها بلکه جامعه جهانی قرار بگیرد.

دو کاندیدای اصلی را بشناسیم:

دونالد ترامپ 78 سال سن دارد، او پیش‌تر بازرگان، چهره رسانه‌ای و از سرمایه‌گذاران بازی‌های سرگرمی دارای مدرک لیسانس از دانشگاه پنسیلوانیا (1968) و مدیر هولدینگ خانوادگی ترامپ که شامل هتل‌های زنجیره‌ای، ساخت و ساز برج‌های تجاری و ... با ثروتی کمتر از 4 میلیارد دلار است. که از سال 2016 تا 2020 به عنوان 45مین رئیس جمهور آمریکا به ایفای نقش پرداخته است.

رقیب او خانم کاملا هریس 60 ساله، که مادرش یک هندی-آمریکایی و پدرش یک جاماییکایی-آمریکایی که هردو از اساتید دانشگاه بودند. هریس فارغ التحصیل تحصیلات عالیه در رشته‌ی حقوق و پیش‌تر، وکیل، دادستان سانفرانسیسکو، سپس دادستان کل کالیفرنیا، عضو حزب دموکرات، نماینده مجلس سنا از 2016 تا 2020  و از سال 2020 تا 2024 معاون رئیس جمهور آمریکا بوده است و حال می‌خواهد به عنوان 47مین رئیس‌جمهور آمریکا و اولین رئیس‌جمهور زن در این کشور برگزیده شده و تاریخ‌سازی کند.

در مورد تفاوت‌های شخصیتی ویژگی بارز ترامپ می‌توان به پیش‌بینی ناپذیری، توجه ویژه به افراد قدرتمند در کشورهای مختلف، داشتن نگاه اقتصادی و بیزنسی به سیاست، اولویت دادن به مسائل داخلی آمریکا، مخالفت با سیاست‌های دولت پیشین اوباما و بایدن و پرهیز از وارد کردن آمریکا به جنگ و بحرانهای تازه و تلاش برای بازگرداندن بیشتر سربازان آمریکایی از پایگاههای این کشور در خارج از مرزها، محدود کردن ورود مهاجرین به آمریکا و... می‌توان اشاره کرد.

در مورد کاملا هریس باید گفت برای او همچنان سیاست خارجی یک اولویت جدی است، مهار توسعه طلبی روسیه و مقابله با ارتش این کشور در اوکراین، گسترش تدریجی ناتو، امکان توافق با ایران و ایجاد یک رابطه متوازن و کنترل‌کننده با حداقل تنش با چین از جمله اولویت‌هاست در سیاست داخلی نیز حمایت از طرح‌های اوباماکر و کمک به بیمه و قشر متوسط جامعه، گرفتن مالیات بیشتر از داراها و ادامه سیاست مهاجرتی با درهای نیمه باز می‌توان اشاره کرد.

تفاوت‌ها در سطح بین‌الملل

• در عرصه بین‌الملل و در زمینه تغییرات آب و هوایی شاهد آن بودیم در سال 2019 دونالد ترامپ از توافق بین‌المللی پاریس که در تلاش است مانع از گرم‌تر شدن کره زمین و ... شود خارج شد و محتملا او در این دوره این حرکت را تکرار کند.
• از نظر امنیت بین‌‌الملل حضور ترامپ می‌تواند منجر به تقویت جایگاه روسیه‌ی پوتین و تحکیم قدرت دیکتاتورمابانه او در مسکو شود و احتمالا با کاهش کمک به اوکراین زمینه جدایی بخش دیگری از خاک اوکراین را فراهم می‌کنند.
• همچنین ترامپ محتملا باعث تضعیف بیشتر سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) می‌شود موضوعی که به تقویت رفتار تهاجمی روسیه و چین و برخی قدرت‌های منطقه‌ای ممکن است منجر شود.

تفاوت‌ها در سطح خاورمیانه

• هردو نفر به اسرائیل توجه ویژه دارند اما حمایت‌های ترامپ بسیار اساسی‌تر خواهد بود، او طرح صلح ابراهیم که تلاشی است برای عادی سازی کشورهای عربی با اسرائیل را دنبال خواهد کرد. و در مورد طرح دو دولت فشار کمتری به تل‌آویو وارد خواهد ساخت، داماد یهوی او جرد کوشنر نقش محوری در سیاست‌های خاورمیانه‌ای و بخصوص حمایتی از اسرائیل خواهد داشت.
• به نظر کاملا هریس فشار بیشتری به اسرائیل برای پذیرش طرح دو دولت و تاسیس رسمی دولت فلسطین وارد خواهد ساخت و ممکن است طی اواخر دوره اول ریاست‌جمهوری محتمل او این اتفاق به سرانجام برسد.
• با حضور ترامپ قدرت شاهزاده محمد بن سلمان در عربستان و منطقه تقویت می‌شود اما روابط آمریکا با ترکیه و ایران قابل پیش‌بینی نیست.

تفاوت‌های دو کاندیدای انتخابات آمریکا و ایران

• برخلاف برخی دیدگاه‌ها مانند سلطنت‌طلب‌ها به عنوان بخشی از اوپوزیسیون خارج از کشور، دونالد ترامپ نه تنها بدنبال تغییر نظام سیاسی و یا تضعیف جمهوری اسلامی در ایران نیست بلکه در عمل خواهان بهبود ارتباط و حتی برقراری روابط است اما بزرگ‌ترین مانع او جدای از مخالفات سنتی در تهران و واشنگتن، فرمانی است که او در 3 ژانویه 2020 برای ترور فرمانده سپاه قدس ایران در بغداد داد، این موضوع باعث می‌شود تا مخالفان احیای رابطه در تهران، دست‌کم در ابتدای ریاست‌جمهوری او مانع احیای روابط شوند، لذا موجی از فشار منطقه‌ای و تهدید در ادبیات گفتاری و دیپلماتیک او قابل پیش‌بینی است.
• کاملا هریس اما دنباله‌روی سیاست اوباما و بایدن در قبال ایران است، او آمادگی دارد در زمانی که دولت پزشکیان در ایران روی کار است فرمول جدیدی از احیای برجام را در دستور کار قرار دهد و با این راه از سطح تنش بکاهد اما مشکل بزرگ او نحوه مدیریت بحران میان تهران و تل‌آویو و نیز نحوه کنترل و محدود کردن قدرت ایران بر ثبات منطقه از طریق نیروهای پراکسی یا نیابتی از عراق، لبنان، یمن و سوریه و فلسطین تا بخش‌هایی از شمال و مرکز آفریقاست.

کاندیدهای انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و کُردها

• با توجه به کاهش اهمیت خاورمیانه برای آمریکا از یکسو و نیز کاهش قدرت و مانور داعش از سوی دیگر، به همان میزان از اهمیت نیروهای کُرد چه در عراق و چه در سوریه برای آمریکا کاسته می‌شود. اما با این حال به نظر نمی‌رسد حمایت‌های حداقلی اما حمایتی آمریکا از کردها در روژئاوا (شمال سوریه) دست‌کم برای دو تا سه سال آینده کاهش یابد. هرچند در این زمینه پیش‌بینی ناپذیری ترامپ می‌تواند لحظات و وضعیت دشواری برای کُردها در سوریه ایجاد کند از جمله با توافق ناگهانی و بی‌خبر با دولت ترکیه.
• در رابطه اقلیم کردستان عراق، آمریکا می‌کوشد روابط بین بغداد و اربیل را تسهیل کند اما تداوم حضور پایگاهها و نیروهای نظامی آمریکا در عراق و بخصوص در اقلیم کردستان می‌تواند همچنان زمینه‌ساز فشارهای منطقه‌ای ایران و عراق علیه کُردها شود.

نویسنده: د.اردشیر پشنگ

بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است