فراتاب – گروه بین الملل: تا پیش از وقوع بهار عربی آنان را عمدتاً «مردمان فراموش شده» می‌خواندند! حدود نیم میلیون نفر از آنها حتی فاقد اوراق شناسایی و هویتی بودند، بسیاری از آنان تحت سیاست‌های عربی‌سازی دولت‌های مختلف در دمشق، از هویت کُردی‌‌شان چه از نظر زبانی و چه نظر رسومی فاصله‌ای ناخواسته گرفته بودند و در این بین بسیاری نیز ابا داشتند در جمع عمومی خود را کُرد بنامند، حتی فضای نیمه باز سیاسی در دوران بشار اسد جوان نیز چندان تاثیری در شرایط بسته و پرخفقان آنان ایجاد نکرد و در همین برهه، دست کم در دو مورد جشن های نوروزی‌شان بر خلاف دیگر مناطق سرزمین‌های نوروز، با حمله نیروهای امنیتی بوی خون و آتش به خود گرفت. کُردهای سوریه از منظر سیاسی نیز به مدت سه دهه تحت تاثیر شدید روابط و بازیهای قدرت میان دولت بعثی دمشق با حزب کارگران کردستان ترکیه قرار داشتند، روابطی که عمدتاً ناشی از نحوه مناسبات و بحران‌های دوجانبه میان مقامات ترکیه و سوریه بود. به همین دلیل شاهد آن هستیم که برخلاف دیگر مناطق کُردنشین در خاورمیانه، در سوریه، کُردها بیش از هرجای دیگر از منظر سیاسی و هویتی خود را به پ.ک.ک و اندیشه‌های عبدالله اوجالان رهبر دربند آن گره زده‌اند، گرهی که اینک تبدیل به پاشنه بزرگ آشیل و بهانه حملات و تهدیدات گاه و بیگاه رهبر همسایه شمالی‌شان شده است.
اما وقوع بهار عربی و گسترش موج بی ثباتی سیاسی و امنیتی در کشورهای مختلف عربی از جمله سوریه، برای کُردهای این کشور تبدیل به یک فرصت بی بدیل تاریخی شد تا آنها پس از دهه ها زندگی در سایه مجال یابند خود را بازیابی کرده و تبدیل به یکی از مهمترین نیروهای سیاسی و نظامی منطقه شوند. آنها ابتدا به ساکن به نظر می رسد که با طرحی ایرانی –سوری موقعیت بازیگری در تحولات شمال سوریه را یافتند، این طرح نیز متاثر از افزایش حجم مداخله جویی ویرانگر ترکیه، علیه دولت دمشق، در جهت سرنگونی دولت مرکزی این کشور بود. تاثیرپذیری شدید کُردهای سوریه از منظر انسجام سازمانی و اندیشه ای با پ.ک.ک از یکسو و گسترش شعله های جنگ میان آنکارا با پ.ک.ک از سوی دیگر، باعث شد تا این ایده تقویت شود که قدرت گیری کُردهای سوریه با توجه به منطقه زیست آنها در بیشتر نقاط کمربند 870 کیلومتری هم مرز با ترکیه، اینان تبدیل به یک مانع طبیعی و جدی در برابر ترکیه شوند. درگیری شدید ارتش مضمحل شده سوریه در مناطق مرکزی و جنوبی و عدم داشتن توان کافی برای حضور در جبهه شمال، باعث تقویت این ایده شد.
اما ظهور داعش دومین چالش و علتی بود که باعث شد آوازه جنگاوری کُردهای سوریه، فراتر از مرزهای این کشور و خاورمیانه در سطحی بین المللی گسترانده شود، هرچند این چالش بسیار پرخطر و مهیب بود و کُردها برای مقابله با داعش چند هزار کشته داده‌اند. در این زمان آنها هم از سوی آمریکایی ها و هم از سوی روس ها مورد استقبال و حمایت جدی نظامی و سیاسی قرار گرفتند. اما حمایت روسها دیری نپایید و مقامات مسکو در برابر نرمش کرنش‌وار رجب طیب اردوغان، عملاً به کُردها پشت کرده و با سکوت خود چراغ سبز حمله ارتش ترکیه به عفرین و مناطق همجوار آن در سرزمین های غرب فرات در نیمه شمالی این کشور را صادر کردند.
آمریکا، متحد بین المللی دیگر آنها نیز هرچند که تاکنون از آنان دربرابر حملات و تهدیدات ترکیه حمایت کرده است، اما کاملاً پیداست یک متحد متزلزل و موقت خواهد بود، اگر فشار بدنه نظامی و دیپلماتیک این کشور نبود، بسیار پیش از امروز نیروهای نظامی آمریکا به فرمان ترامپ شمال سوریه را ترک می‌کردند. حضور فعلی آنها نیز که از یکطرف تحت فشار شدید آنکارا قرار داشته و از سوی دیگر به دلیل فقدان داشتن برنامه و هدفی استراتژیک در سوریه چندان بلند مدت به نظر نمی رسد.
به همین دلیل است که طی روزهای اخیر رئیس جمهوری ترکیه و وزرای دفاع و خارجه این کشور بارها از حمله قریب الوقوع ارتش کشورشان به منطقه شرق فرات در شمال سوریه خبر داده اند. حمله ای احتمالی که هرچند با عدم رضایت آمریکا روبرو شده است، اما طبق برخی برآوردهای مقامات ترکیه، بدون واکنش این کشور نیز خواهد بود و اتفاقا امکان خروج پیش از موعود آمریکا را نیز فراهم می سازد. در نتیجه ترکیه بدنبال یک فشار یکجانبه برای بریدن رشته تردید و تعارف آمریکا برای حضور در شمال سوریه است!
بدین ترتیب به نظر می رسد کُردهای سوریه طی روزهای اخیر لحظات و شرایط سخت و حساسی را سپری می کنند. چراکه در صورت وقوع چنین شرایطی، این خطر وجود خواهد داشت که با برتری تسلیحات استراتژیک ترکیه، بیشتر دستاوردهای کُردها از دست رود. اما عمق فاجعه تنها یک حمله نظامی نیست، بلکه اردوغان می خواهد با در پیش گرفتن الگوی شهرک سازی اسرائیلی ها علیه فلسطینی ها، به بهانه اسکان 3 میلیون مهاجر عمدتاً عرب تبار سوری، دست به ایجاد تغییرات دموگرافی در مناطق کردنشین سوریه نیز بزند.
موقعیت ژئوپلیتیکی کردستان سوریه نیز مزید بر علت شده است تا امکان مبارزه و دفاع موثر در برابر حمله محتمل ارتش ترکیه کمتر شود، چرا که کردستان سوریه، برخلاف دیگر مناطق کردنشین خاورمیانه، عمدتاً بصورت دشت های هموار بوده و کوهستانی نیست، کوهستانی که معروف گشته تنها دوست و پناهگاه وفادار کُردها بوده است.
اما این تنها مشکل و خطر بزرگ کُردهای سوریه نیست، مشکل دیگر به سازمان ملل متحد باز می گردد در جاییکه در کمیته تدوین قانون اساسی جدید سوریه، با اعمال فشار ترکیه هیچ نماینده ای از مقامات منطقه خودگردان دموکراتیک در شمال این کشور دعوت نشده است، در حالیکه اینک 30 درصد خاک سوریه تحت کنترل و مدیریت این گروه قرار دارد.
بدین ترتیب به نظر می رسد گزینه های پیش روی کُردهای سوریه برای حفظ وضع موجود بسیار محدود و ضعیف به شمار می روند امید اول آنها همچنان در شرایط فعلی به سوی کاخ سفید است در جاییکه رئیس جمهوری با تصمیمات خلق الساعه و پیش بینی ناپذیر بر قدرت جلوس زده است که آیا اراده جلوگیری از حمله ترکیه را خواهد داشت و یا رویه عدم درگیری را در پیش خواهدگرفت؟ گزینه دیگر اما به سوی دمشق است در جاییکه کُردها ماهرانه همچنان ارتباطات و تعاملاتی را حفظ کرده اند، در چنین شرایطی شاید یکبار دیگر دوگانه تهران –دمشق، بتواند از بار پیامدهای گسترده و محتملاً ویرانگر حمله ارتش ترکیه بکاهند و یا حتی جلوگیری کنند! نکته قابل تامل اما برای ایران این است، که در عمل تنها منطقه از جغرافیای سوریه، که دارای پیوستگی تاریخی و فرهنگی ناگسستنی با فرهنگ ایرانی و دیگر آریایی ها دارد، همین منطقه کردستان سوریه است، جاییکه در هنگام در دست گرفتن کنترل منطقه خود، مجسمه ای از کاوه آهنگر که یکی از اسطوره های فرهنگی ملل آریایی است را در میدان اصلی شهر عفرین بپا داشتند. طبیعی است جدای از سناریوی نخست «آمریکایی-کُردی»، در سناریوی دوم که سناریوی «کُردی، ایرانی و سوری» خواهد بود، اگر طرفین به یک راهکار دست نیابند، همان سرنوشت مجسمه به توپ بسته شده کاوه آهنگر در عفرین بدست عوامل ارتش ترکیه، در انتظار بسیاری دیگر از نمادها و دستاوردهای قابل توجه در کردستان سوریه خواهد بود!
نویسنده: اردشیر پشنگ، پژوهشگر مسائل خاورمیانه
منبع: روزنامه شرق
