فراتاب – گروه علمی: سازمان آموزش مدیریت دولتی یکی از قدیمی ترین مراکز آموزشی کشور است که در روز 18 تیر 1348 تاسیس گردید و فردا به استقبال پنجاهمین سالگرد تاسیس این مرکز همچنان فعال و دارای اهمیت فوق العاده خواهیم رفت به همین مناسبت به سراغ سرکار خانم دکتر زهرا احمدی پور ریاست محترم این سازمان رفته ایم تا ضمن بررسی سیری از تاریخ و تحولات روی داده در نیم قرن اخیر در این سازمان به وضعیت حال و نیز برنامه های آتی برای ارتقای آموزش مدیریت دولتی بپردازیم. لازم به ذکر است که خانم احمدی پور استاد دانشگاه تربیت مدرس است و پیش از این نیز به عنوان معاون رئیس جمهوری، ریاست سازمان میراث فرهنگی کشور را بر عهده داشته است و از سال 1397 به عنوان مدیر مرکز آموزش مدیریت دولتی مشغول به خدمت است.

خانم دکتر لطفا به عنوان نخستین سوال بفرمایید اصولاً فلسفه ایجاد مرکز آموزش مدیریت دولتی و تداوم فعالیت این مرکز بر اساس چه مسائل، استدلالها و منطقی استوار بوده و هست؟

یکی از عوامل عمده در توسعه کشور، عملکرد موثر و مناسب مدیران دستگاه‌های دولتی است و فلسفه راهبردی و حیاتی مرکز کاراتر و توانمند­تر ‌کردن مدیران و کارکنان دولت از طریق آموزش بوده که در نهایت بتواند به توسعه کشور منجر شود.  از نظر مبانی تأسیس مرکز به این مسأله کاملاً تأکید شده بود که مرکز برای آموزش‌های قبل و ضمن خدمت کارکنان دولت بخصوص برای رده‌های  مختلف مدیریت ایجاد می‌شود و رسالت اصلی آن پرورش مدیران دولتی بود.

ما این روزها در آستانه پنجاهمین سالگرد و به تعبیری دیگر نیم قرن فعالیت این مرکز هستیم، این دیرپایی و ماندگاری مرکز به چه دلیل بوده است و نشانه چه چیزی است؟

در اجرای تکالیف ناشی از قانون استخدام کشوری در زمینه ارتقای کارآیی کارمندان دولت و تربیت مدیران، سرپرستان و کارشناسان اداری، مرکز آموزش مدیریت دولتی به منظور پرورش و آماده ساختن مدیران و سرپرستان شایسته در سطح کلیه وزارتخانه‌ها و سازمانهای دولتی، ایجاد شد و نقش و وظایف دولت در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور، تحقق سیاستها و برنامه‌های دولت نیازمند مدیران پرتوانی است که بتواند این سکانداری را انجام دهد. در سال‌های اولیه شاید آموزش مدیریت در حد آشنایی با مفاهیم و دانش مدیریت بوده ولی در حال حاضر و با گذر زمان و سنگین تر شدن نقش و وظایف دولت به ویژه از بعد وظایف حاکمیتی ایجاد رابطه عینی با محیط اداری و مسائل خاص همیشه در دستور کار بوده و هست. ضمن اینکه در هر زمانی متناسب با تغییر شرایط باید بدانیم که چگونه امور را درک و برای آن آینده‌نگری کنیم. آنچه موجب دیرپایی مرکز می‌شود اهمیت کارآیی و اثربخشی دولت است که مدیران شایسته می‌توانند این امر مهم را محقق سازند و لذا تربیت مدیران شایسته برای ارتقای بهره‌وری نیروی انسانی جزء دستور کار اصلی مرکز می‌باشد.

طی مدت نیم قرن، این مرکز چه تحولات، تغییرات و روندهایی را تجربه کرده است؟

تبصره 3 ماده 44 قانون استخدام کشوری مصوب سال 1345، سازمان اداری و استخدامی کشور را مکلف به تاسیس موسسه‌ای برای آموزش مدیریت و فنون اداری کرده بود  که در سال 1348 با عنوان «مرکز آموزش مدیریت دولتی» تشکیل و فعالیت‌های خود را ابتدا با آموزش‌های کوتاه‌‌مدت در سطوح مدیریت عالی، مدیریت میانی، کارشناسی و تخصصی ، فنون اداری  و سایر دوره‌های آموزشی مورد نیاز وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولتی  آغاز  و سپس دوره‌های بلندمدت (فوق لیسانس) نیز به آن اضافه شد.

 پس از پیروزی انقلاب اسلامی و دگرگونی اوضاع سیاسی اجتماعی و الزامات ناشی از تغییر در  ترکیب نیروی انسانی و مدیریتی دستگاه‌های اجرایی، مسئله آموزش مدیران وکارکنان به عنوان یکی از موثرترین راهکارهای ارتقای دانش نیروی انسانی سازمان‌های دولتی مطرح شد و مرکز فعالیت‌های خود را در قالب دوره‌های آموزشی مختلف در زمینه‌های بهبود مدیریت و فنون اداری(کوتاه‌مدت) و همچنین رشته‌های اداری و مالی و مدیریت در گرایش‌های مختلف (بلندمدت)  و همچنین امور پژوهشی و انتشاراتی دنبال کرد. با افزایش ظرفیت دانشگاه‌ها در تربیت نیروی انسانی، فعالیت‌های مرکز به لحاظ اجرای دوره‌های آموزشی بیشتر معطوف به دوره‌های کوتاه‌مدت شد. به لحاظ ساختاری نیز، مرکز در سال 1381 با موسسه پژوهش سازمان برنامه و بودجه ادغام و مجددا در سال 1388 همزمان با تفکیک سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی به دو معاونت ، با عنوان مرکز آموزش مدیریت دولتی به فعالیتهای خود ادامه داد.   

اگر بخواهیم مرکز را اینک در تیرماه 1398 با این مرکز در تیرماه 1348 و یا 1349 مقایسه کنیم، می توانید بگویید چه تغییراتی و تحولاتی روی داده است، و این مرکز چه پیشرفت هایی بدنبال داشته است؟

در هنگام تاسیس مرکز، فعالیتها عمدتاً معطوف به اجرای دوره‌های آموزشی ضمن خدمت برای مدیران و کارکنان(فنون اداری) بود و متعاقبا نیز بنا به نیازهای دوره‌های مختلف،  دوره‌های بلندمدت با ارزش علمی و استخدامی در مقاطع کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری  در این مرکز برگزار شده است که البته خدمات بی‌نظیری را به مخاطبان در امر توان‌افزایی برای انجام وظایف خود ارائه کرده است.

 با توجه به تغییرات و تحولاتی که در سال‌های اخیر رخ داده است عمده فعالیتهای مرکز معطوف به توانمندسازی و تربیت مدیران فعلی و آینده است.  علاوه بر این ، تدوین و انتشار کتب تخصصی در حوزه مدیریت، انتشار  فصلنامه‌های آموزشی و مدیریتی، برگزاری همایش‌ها و سمینارهای تخصصی، برگزاری دوره‌های تربیت مدرسان(عمومی و موضوعی)، تربیت ارزیاب برای کانون‌های ارزیابی و توسعه مدیران، تولید منابع چندرسانه‌ای، برگزاری دوره‌های آموزشی ویژه مدیران جوان و مدیران زن، دوره‌های راهبردی و مسئله‌محور و ... نیز در حال انجام است همچنین تولید بسته‌های سیاستی در پیشبرد سیاست‌ها و برنامه‌های دولت در دستور کار مرکز قرار دارد.

با توجه به اینکه در کشور ما دولت مهمترین کارگزار و مجری در سطح ملی و حتی محلی به شمار می رود، این مرکز برای پوشش تعداد بالای مدیران کشور و آموزش آنها و ارتقای آنها تا بحال چه کارهایی کرده است؟

براساس مستندات قانونی سرانه آموزش مدیران 60 ساعت پیش‌بینی شده است. در نظام آموزش مدیران دو دسته آموزشهای مدیریتی داریم: دسته اول نیازهای آموزشی است که براساس نیمرخ شایستگی افراد پس از سنجش در کانون‌های ارزیابی مدیران تعیین می‌شود و دسته دوم دوره‌هایی است که پس از انتصاب مدیران به پست‌های مدیریتی وجود دارد که براساس نیارسنجی آموزشی سازمان‌ها و تصویب در شورای توسعه مدیریت دستگاه‌ها، مدیران ملزم به گذراندن آن هستند. در اجرای برنامه‌های آموزشی مدیران به منظور استفاده از تمامی ظرفیت‌ها برای پوشش حداکثری، مرکز انعقاد تفاهم نامه‌هایی را در دستور کار دارد که با مشارکت خود دستگاهها این امر مهم را انجام دهد. در استانها نیز، مراکز آموزش و پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استانی متولی اجرای این برنامه ها با رویکرد مشابه مرکز هستند و هر ساله خط‌مشی‌های آموزشی توسط مرکز ابلاغ می‌شود.

متد آموزشی مرکز به چه شیوه‌ای تهیه می‌شود؟

با توجه به اینکه مخاطبان مرکز بزرگسالان هستند لذا متدهای آموزشی مرکز از متدهای آموزشی خاص بزرگسالان تبعیت می‌کند. آموزش مدیران فرایندی است که در آن یادگیری فراگیرنده  از طریق فعالیت‌های فردی یا گروهی به کمک ابزار، و شیوه های خاصی  اتفاق می‌افتد. یادگیری فرایندی است که در آن تغییر مطلوب در رفتار و یادگیرنده به صورتی پایدار صورت می‌پذیرد. آموزش و یادگیری زمانی رخ می‌دهد که ابعاد سه گانه شناختی(دانشی)، نگرشی(عاطفی) و مهارتی(حرکتی) یادگیرنده به نحو مطلوب تحت تأثیر و تغییر قرار گیرد. مشاغل مدیران بسته به ماهیت دوره‌های آموزشی به نسبت‌های معینی به دانش، مهارت و نگرش نیاز دارد. بنابراین علاوه بر استفاده از روش‌های تشریحی و توضیحی و پرسش و پاسخ، روش‌های بحث گروهی ، کارگاهی، بررسی موردهای آموزشی مرتبط و …نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

تا چه میزان به به‌روز کردن داشته‌ها و ارتقای علمی مرکز توجه دارید و در این زمینه با کدامیک از مراکز دانشگاهی و پژوهشی کشور فعالیت و همکاری دارید؟

برای به‌روز کردن داشته‌ها و ارتقای علمی مرکز، سعی شده که با دانشکده‌های مدیریت و همچنین انمجن‌های علمی مدیریتی ارتباط برقرار شده و ضمن اینکه با برخی از آنها تفاهم نامه همکاری منعقد شده، نشستهای تخصصی نیز با حضور اساتید دانشگاهها در موضوعات مختلف برگزار شده که در سال گذشته ماحصل آن 3 نشست تخصصی به شرح ذیل بوده است:

• جانشین‌پروری در نظام اداری
• تاب آوری نظام اداری در اداره امور عمومی کشور
• راهکارهای تحقق حکمرانی خوب در نظام جمهوری اسلامی ایران در دهه پنجم انقلاب

و در سال جاری نیز این نشست‌ها ادامه خواهد شد. هدف از برگزاری این نشست‌ها نزدیک‌سازی نظریه و عمل به یکدیگر و همچنین تولید بسته‌های سیاستی در مورد مسائل مهم نظام اداری و مدیریتی است.

در عرصه بین‌المللی و همکاری‌های بین‌المللی آیا مرکز دارای ارتباطات و کارها و اقداماتی هست؟

در عرصه بین‌المللی مرکز‌، دو دسته فعالیت را هدف‌گذاری کرده است:

الف) برقراری ارتباط با موسسات آموزشی متناظر مرکز  در کشورهای مختلف برای بهره‌گیری از تجارب آنها و در حقیقت  Best practiceها و Benchmarking ، برای ایجاد افق‌های جدید در ماموریت‌ها و کارکردهای نظام اداری با تاکید بر نیازهای روز کشور و دست‌یابی به تجربیات بین‌المللی

ب) مناسبات با کشورهای منطقه برای تربیت مدیران (عراق؛ افغانستان و ...)

همچنین با موسسه علوم اداری بلژیک (IIAS) نیز تفاهم نامه همکاری امضاء شده است.

مرکز دارای چه زیرمجموعه ها و کارویژه های مختلفی است؟

با توجه به اینکه مرکز یک سازمان آموزشی است عمده تمرکز مرکز ، آموزش و تربیت مدیران و کارکنان بخش دولتی است. آموزش مدیران حرفه‌ای( عملیاتی، پایه، میانی و ارشد) و همچنین آموزش مدیران سیاسی(موضوع ماده 71 قانون مدیریت خدمات کشوری) به ویژه پس از انتصاب مدیران توسط مرکز پیگیری می‌شود و برنامه‌های حوزه پژوهشی مرکز معطوف به مطالعات و پژوهش‌هایی است که بتواند به ارتقای کیفیت برنامه‌های آموزشی منجر شود.

آموزش‌ها اینک از چه طریق هایی انجام می شود؟

آموزش‌های مرکز بسته به ماهیت دوره‌ها،  هم به صورت حضوری و هم به صورت غیرحضوری برگزار می‌شود. اجرای دوره‌های حضوری با در نظر گرفتن اصول آموزش بزرگسالان و با بهره‌گیری از اساتید دانشگاهی با دید استراتژیک و ملی و همچنین صاحبنظران و مقامات ارشد انجام می‌شود و در دوره‌های غیرحضوری از انواع و اقسام روش‌های آموزشی غیرحضوری استفاده می‌شود و یکی از کارهای در دست اقدام مرکز ، راه‌اندازی شبکه آموزشی کارمند و ایجاد پایگاه منابع یادگیری است که علاوه بر ارائه دوره‌های آموزشی مصوب، مسائل و موضوعات کلان نظام اداری در این بسترها قرار گرفته و مدیران می‌توانند از آن بهره ببرند. همچنین یکی از کارهای در دست اقدام راه‌اندازی تورهای تعالی دانش در دستگاه‌های اجرایی است که مدیران بتوانند به صورت عملی ، اقدام انجام شده در دستگاهها(BEST Practiceها) را مشاهده کنند و این امر قاعدتا منجر به یادگیری بیشتر می‌شود.

از منظر دولت و حمایت های جناب آقای دکتر روحانی و دیگر مدیران و مسئولین ارشد کشور، چه تعاملاتی دارید؟ و چه میزان از توجه و حمایت دولت و دیگر ارگانها برخوردار هستید؟

سیاست دولت برای «شایسته‌سالاری»، «طرح جانشین‌پروری»، «افزایش سهم مدیریت زنان» و … جزء مواردی است که باید مرکز برای آنها برنامه داشته باشد و مرکز در حال حاضر برای تحقق این سیاستها، برنامه‌های لازم را پیش‌بینی کرده است. انجام این امور مهم علاوه بر حمایت دولت ، نیازمند همراهی دستگاههای اجرایی است که هر یک به نوبه خود براساس برنامه‌های جامع اصلاح نظام اداری برش‌های سالانه را تنظیم و در دست اجرا دارند و مرکز نیز در کنار دستگاه‌ها ، برنامه‌های توان‌افزایی را انجام می‌دهد و این اقدامات مرکز مورد حمایت دولت و مسئولین ارشد کشور می‌باشد.

از زمانی که شما به عنوان یکی از مدیران با سابقه کشور سکان مدیریت این مرکز را بر عهده گرفته اید چه استراتژی ها و برنامه هایی برای ارتقای مرکز در دستور کار خود قرار داده اید و علت انتخاب این استراتژی ها چه بوده است؟

پس از اینکه اینجانب در مرکز مستقر شدم یکی از اقدامات کلیدی، استقرار نهادهای قانونی از جمله هیئت امناء، دبیرخانه کمیسیون دائمی، شوراهای تخصصی(آموزشی، پژوهشی، انتشارات و …) بوده و پس از آن سند راهبردی مرکز تنظیم و پس از تصویب در هیئت امنای مرکز، برنامه راهبردی و بلندمدت مرکز تدوین و برنامه‌های سالانه متناسب با آن تنظیم گردید.

مهمترین استراتژی‌های که در برنامه های مرکز پیش‌بینی شده شامل موارد ذیل است:

 همچنین سایر استراتژی‌ها و برنامه‌هایی که برای ارتقای مرکز در دستور کار قرار گرفته شامل موارد ذیل است:

• تلاش برای بازگردان مرکز به حافظه اداری
• تمرکز بر بهبود مدیریت
• برنامه‌های ترویجی برای توانمندسازی مدیران جوان و مدیران زن
• برقراری تعامل بین دستگاه‌ها و دانشگاه‌ها با سازمان از منظر پشتیبانی مسائل اداری
• توانمند‌سازی کارمندان برای تحقق اهداف بخشنامه‌ها و مصوبات شورای عالی اداری، دولت ، سازمان و…
• بسترسازی برای اجرای برنامه جامع اصلاح نظام اداری
• طرح جانشین‌پروری و جوان‌سازی بدنه مدیریتی
• تمرکز بر آموزش و تربیت مدیران فعلی و آینده
• تمرکز بر تربیت مدرس
• تمرکز بر تربیت ارزیاب
• برگزاری نشست‌ها و تولید منابع علمی و ترویجی در راستای نظام‌نامه مدیریت توسعه فرهنگ سازمانی و نشر آن از طریق رسانه‌های جمعی و شبکه‌های اجتماعی
• برگزاری برنامه‌های راهبردی تخصصی و مساله‌محور
• بسترسازی برای توان‌افزایی مدیران برای پاسخگویی چندجانبه به مردم در چارچوب منشور حقوق شهروندی در نظام اداری

امسال برای پنجاهمین سالگرد تاسیس این مرکز به عنوان رویدادی مهم که حاکی از استمرار مدیریت ایرانی است، چه برنامه ها و اقداماتی در دست دارید؟

یکی از مهم‌ترین برنامه‌های مرکز، مستندسازی تجربیات وزراء دولت یازدهم و دوازدهم است. با توجه به اینکه امروزه يکي از مهمترين مولفه هاي مديريت دانش، انتقال دانش و تجربيات است لذا لازم است دانش و تجربیات نسل‌های مختلف به یکدیگر انتقال یابد. در اکثر دولت هاي بعد ازانقلاب، تجربه به مثابه دانش ضمني به ندرت مبادله يا به اشتراک گذاشته شده است و هنگامي که وزرا(يعني صاحبان اصلي دانش)کابينه راترک مي کنند اين تجربيات گرانبها نيز به همراه آنها از هيئت دولت خارج مي شود. بنابراين بهره برداري از يک رخداد مديريتي در طول وزارت اين افراد، از مرحله ظهور ايده و دلائل بروز آن، بررسي جوانب مختلف مسئله، واقعيت هاي محيطي و سازماني، تصميم گيري ها و بررسي اثرات اجراي آنها، نه تنها نيازمند ثبت به عنوان يک واقعه تاريخي است بلکه تحليل صحيح همه زواياي آن مي تواند راهگشاي وزار ومديران آينده باشد.

با توجه به اهمیت این موضوع، مرکز آموزش مدیریت دولتی، در راستای تکالیف و وظایف خود و به منظور گردآوری گنجینه غنی تجارب مدیران و قابل بهره برداری نمودن آن برای نظام مدیریتی کشور، طرح ملی مستندسازی تجارب مدیران را در دستور کار خود قرار داده است. در اجرای این طرح تاکنون مرکز، تجارب برخی از وزراء را مستند کرده و بقیه رانیز در دستور اقدام دارد.

لطفا در خصوص همایش های ملی پنجگانه و نیز کنگره بین المللی در پاییز بیشتر برای ما توضیح دهید.

همایش‌های ملی 5 گانه عبارتند از:

• خط‌مشی‌گذاری برای آموزش شایسته مدیریت و کارکنان دولت
• آسیب‌شناسی ‌استانداردسازی فرایندها و محتوای آموزش مدیران و کارکنان دستگاه‌های اجرایی
• آسیب‌شناسی طراحی، اجرا و نظارت در آموزش کارکنان مدیران و کارکنان دستگاه‌های اجرایی
• اثر بخشی آموزش مدیران و کارکنان دولت دستگاه‌های اجرایی
• آسیب‌شناسی تحقیق و توسعه در خصوص آموزش مدیران و کارکنان دستگاه‌های اجرایی

همچنین کنگره ملی پنجاه سال آموزش کارکنان دولت در ایران،چالش ها و رویکردهای مطلوب (به مناسبت پنجاهمین سال تاسیس مرکز آموزش مدیریت دولتی) در تاریخ 18/9/1398 و 19/9/1398 برگزار خواهد شد و امیدوار هستیم برگزاری همایشها و مستندات تولید شده پس از جمع بندی نهایی به یک سند تحول برای آموزش مدیران و کارکنان بخش دولتی منجر شود.

اگر نکته دیگری در خصوص مرکز و مسائل و برنامه های آن مد نظر دارید لطفا بفرمایید.

سپاسگزارم و برای شما و خبرگزاری محترم تان آرزوی موفقیت دارم.