مسکو -واشنگتن؛ جنگ سرد نوین! | فراتاب
کد خبر: 7526
تاریخ انتشار: 22 اسفند 1396 - 17:33
سینا آذرگشسب

 

فراتاب - گروه بین الملل: نظام سلسله مراتبی بین الملل این روزها شاهد کاربست واژه هایی از جنس ادبیات دوران جهان دو قطبی و جنگ سرد است ، ادبیاتی که به باور برخی از تحلیل گران این پتانسیل را در درون خود داراست که فضای چند قطبی و سلسله مراتبی نظام بین الملل را بار دیگر به فضای دو قطبی و بازگشت به توازن قوا در جهان و در نهایت تشدید رقابت تسلیحاتی ، تشکیل ائتلاف های متعدد در دو بلوک غرب و شرق فراهم آورده و زمینه ساز بروز جنگی سرد را فراهم آورد. مشی روسیه در افزایش مداخلات روزافزون منطقه ای خود به دلیل تعریف منافع جدید از اوضاع منطقه و جهان ، روی کار امدن دونالد ترامپ و سیاست های منطقه ای وی به خصوص در خاورمیانه این شائبه را به وجود آورده که چنانچه فضای رقابتی میان آمریکا و روسیه در این منطقه بالا رود تبعات آن منطقه و چه بسا جهان را متاثر از پیامدهای این رقابت ها خواهد نمود. هر چند گفتمان توازن قوا میان روسیه و آمریکا در روزهای اخیر شدت یافته اما واقعیتی که در پیش است سوالی جدی را در عرصه مناسبات سیاست بین الملل مطرح کرده و آن این است که آیا امروزه روسیه توان ورود به یک جنگ سرد دیگر را دارد؟ ایا اصولا کاربست ادبیاتی با مضمون توسعه سلاح های هسته ای و تشدید رقابت بر سر افزایش توان هسته ای می تواند منجر به جنگ سرد شود یا خیر؟ و اساسا ایا کشورهایی چون روسیه و آمریکا برای بازگشت به این دوران تمایل از خود نشان خواهند داد یا وضع موجود را بر توازن قوا ترجیح خواهند داد؟ پاسخ به هر یک از این سوالات ریشه در واکاوی عناصر متعددی در درون حاکمیت هر یک از کشورها دارد به طور مثال بررسی اهداف حیاتی هر یک از طرف های دارای منافع ، بررسی زمینه های اقتصادی و توان نظامی واحد های سیاسی دارای مناقشه و عواملی از این دست است که می تواند در ارائه تحلیلی جامع موثر واقع گردد.

بسیاری از تحلیلی گران عرصه بین الملل بر این باوراند که اظهارات اخیر پوتین مبنی بر "در اختیار داشتن سلاهایی که سیستم های موشکی بین الملل را کاملا بی اثر می کند" از جنس ادبیات تهاجمی دهه های 1980 تا 1990 بوده و این فضا را فراهم آورده تا ناتو در برابر این اظهارات دست به اقداماتی متقابل بزند ، هر چند سخنگوی ناتو اعلام کرده که کشورهای عضو این پیمان تمایلی برای ورود به دوران جنگ سردی دیگر را ندارند و لذا آنها اعضای خود را متعهد کرده اند تا رژیم کنترل تسلیحات هسته ای را به طور دقیق اجرا نمایند اما روسیه آمریکا را متهم می کند که این توافقات را نقض کرده ، روسیه بر این باور است که در واقع سیستم های موشکی آمریکا در اروپا ، ژاپن ، لهستان و رومانی که توان حمل کلاهک های هسته ای را نیز دارند ناقض توافق نیروهای هسته ای میان دوره در مورد کاهش تسلیحات هسته ای بوده و تهدیدی برای روسیه تلقی می شود لذا نگرانی روسیه در برابر سیاست های ناتو فضایی را در این کشور فراهم آورده که بتواند با سازو کارهای سیاسی و ائتلاف با کشورهای کوچک دیگر سدی در برابر گسترش ناتو به شرق به وجود آورد. البته ایجاد این ائتلاف ها عمدتا ائتلاف هایی تاکتیکی محسوب شده و لذا این ائتلاف ها را نمی توان از جمله ائتلاف های استراتژیک برشمرد چرا که اهداف روسیه و همپیمانان روسیه عموما دارای تعدد بسیار و گاه حتی در تناقض با سیاست های منطقه ای و جهانی یکدیگر بوده و مسلما نمی تواند فضا را به سمتی سوق دهد که به سمت پیمانی از جنس ورشوو کشیده شوند. از طرفی دیگر عموما کشورهایی که در تعامل سازنده با روسیه هستند عمدتا کشورهایی با اقتصادهای توسعه نیافته اند و فاقد تکنولوژی های نوین اند که به لحاظ اقتصادی توان وروود به رقابت تسلیحاتی پرهزینه و ناکارامد را در برابر ناتو ندارند ، خود روسیه نیز به لحاظ اقتصادی و صنعتی دستاورد چندانی در عرصه اقتصادی نداشته و لذا تنها در صنایع سنگین و مادر از قبیل صنایع نظامی و صنایع نفت و گاز تنها دستاوردهایی به دست آورده است.

برای بررسی میزان تمایل روسیه در ورود به جنگ سرد تنها کافی است شاخص هایی از هزینه ها و دستاوردهای اقتصاد نظامی روسیه را در مقایسه ناتو و برخی اعضای آن به کار برد تا دید بهتری از واقعیت موجود را بتوان ترسیم نماییم. روسیه در سال 2016 تنها 1.3 تریلیون دلار تولید ناخالص داخلی داشت که این میزان در برابر تولید ناخالص داخلی اعضای ناتو که 40 تریلیون دلار بود رقمی ناچیز محسوب می گردد در همین سال آمریکا تنها 3.61 درصد از تولید ناخالص ملی اش را به ناتو کمک کرد که معادل 18.6 میلیارد دلار از تولید این کشور محسوب می شد. در سال بعد یعنی در سال 2017 رقم تولید نا خالص داخلی روسیه به 4 تریلیون دلار رسید که از این رقم ، روسیه 253.9 میلیارد دلار از منابع درامدی به دست اورد که در برابر مخارج جاری اش که رقمی بالغ بر 287.5 میلیارد است ترازی منفی را از خود نشان می دهد این رقم در مقایسه با آمریکا که در سال 2017 رقمی معادل 19.36 تریلیون دلار تولید ناخالص ملی داشته رقمی دارای شکافی عمیق است ، آمریکا در سال 2017 ، 3.336 تریلیون دلار درآمد داشته که از این میزان 3.991 تریلیون ان صرف هزینه های جاری کشور شده هر چند این تراز منفی است اما در قیاس با شاخص های کلان در اقتصاد روسیه رقمی به مراتب بالاتراز آن محسوب می گردد. به طور کلی روسیه در سال 2016 ، 5.4 درصد از تولید ناخالص داخلی را صرف هزینه های نظامی اش کرد که این معادل 69.2 میلیارد دلار می شد. در سال بعد یعنی درسال 2017 آمریکا و کانادا و همچنین اروپا به ترتیب 3.58 ، 1.4 درصد از تولید ناخالص ملی را به حمایت از سازمان ناتو اختصاص دادند این رقم در خصوص آمریکا و کانادا در همین سال به رقمی معادل 703.729 میلیارد دلار و اروپا 242.234 میلیارد دلار رسید.

در عرصه نظامی رویکردی مقایسه ای میان توان نظامی آمریکا و روسیه خود گواه از این واقعیت موجود دارد که توازن قوا امری هزینه بر برای روسیه خواهد بود به طوری که افزایش توان نظامی مستلزم به کار بردن درصدی از تولید ناخالص ملی برای توسعه ، تجهیز صنایع نظامی خواهد شد و با توجه به شکاف عمیق میان بودجه نظامی روسیه و آمریکا ، اقتصاد روسیه توان ایستادگی در برابر رقابت تسلیحاتی را نخواهد داشت و لذا با مشکلات جدی ای رو به رو خواهد شد. به طور مثال در بحث هسته ای آمریکا بدون اعضای دیگر ناتو با 7200 و روسیه با 7500 عدد تسلیحات هسته ای عملا انبار وحشتناکی از سلاح های مخرب را در جهان دارا هستند. بودجه نظامی آمریکا 554.2 میلیارد دلار در برابر روسیه با 62.2 میلیارد رقمی به مراتب عظیم تر است. پرسنل فعال نظامی در آمریکا چیزی حدود 1301300 نفر و پرسنل فعال روسیه 771000 نفر می باشد آمریکا حدود 811000 نفر و روسیه با 2000000 نفر پرسنل رزروی روبه رو هستند. نیروی آماده به رزم در آمریکا حدود 73270043 نفر و در روسیه حدود 34765736 نفر می باشد. انواع تجهیزات نظامی در اختیار نیروی زمینی ارتش آمریکا اعم از تانک ، نفربر ، توپ و ... 60264 دستگاه است که این رقم در مقابل تجهیزات نیروی زمینی روسیه که معادل 74747  دستگاه می باشد از ضعف نسبی بر خوردار است که البته به دلیل وسعت روسیه امری طبیعی جلوه می نماید. انواع تحهیزات نظامی نیروی هوایی آمریکا 20020  فروند انواع هواپیما ، جنگنده ، بمب افکن و ... می باشد که این رقم برابر تجهیزات نیروی هوایی در روسیه که معادل 7211 می باشد دارای برتری کمی و البته کیفی نسبی می باشد. انواع تسلیحات نیروی دریایی آمریکا اعم از ناو جنگی ، ناو هواپیما بر ، زیر دریایی و ... 601 فروند بوده و در مقابل نیروی در یایی روسیه 483 فروند تجهیزات و کشتی و زیر دریایی در اختیار نیروی دریایی خود دارد.

از شکاف اقتصادی و نظامی میان روسیه و اعضای ناتو چنان بر می اید که روسیه عملا تمایلی برای وروود به جنگ سردی دیگر را ندارد چنانچه رئیس جمهور این کشور در مصاحبه ای که مدت ها پیش انجام داده بود از حمله به اعضای ناتو به عنوان دیوانگی محض یاد کرده بود. مسلما اعضای ناتو هم با علم به این شکاف و حفظ برتری نظامی و سیاسی به دنبال تشدید بحران نبوده و مسلما طرفدار حفظ وضع موجود خواهند بود چرا که هم در عرصه نظامی و هم در عرصه سیاسی دستاوردها بلا منازعی در برابر قدرت ها نوظهور دارند که متمایل به حفظ آنها هستند تا بر هم زدن توازن قوا در نظام بین الملل ، هر چند نگاه اصلی به رقبای اصلی خود را در بعد نظامی روسیه و در بعد اقتصادی چین می پندارند اما این امر را به منزله ورود به رقابتی سهمگین در عرصه تسلیحاتی به خصوص تسلیحات هسته ای در برابر رقبای خویش نمی پندارند.

 

سینا آذرگشسب: کارشناس ارشد مطالعات خاورمیانه

بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است.

نظرات
آخرین اخبار