فراتاب - گروه بین الملل: به رغم هشدارهای متحدان نزدیک ایالات متحده، دونالد ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده، از روی ستیزه جویی بیت المقدس را به عنوان پایتخت اسرائیل به رسمیت شناخت و روند انتقال سفارت این کشور از تل آویو به بیت المقدس را آغاز کرد. تصمیم ترامپ از 50 سال بعد از ضمیمه کردن بیت المقدس شرقی یعنی کرانه های باختری، غزه، صحرای سینای مصر و بلندی های جولان سوریه بوسیله اسرائیل و نیز 70 سال بعد از قطعنامه سازمان ملل در تقسیم فلسطین و 100 سال بعد از اعلامیه بالفور ریشه می گیرد.
به رسمیت شناختن بیت القدس از سوی ترامپ به عنوان پایتخت اسرائیل در حالی که به طور موثری این اعتقاد اندک افرادی که واشینگتن را یک عامل بی‌طرف در درگیری فلسطین-اسرائیل می بینند، نابود کرده است البته دهه ها سیاست خارجی ایالات متحده را نیز به طور کلی معلق ساخته و سرمنشاء اعتراضات ضد آمریکا /اسرائیلی در سرتاسر جهان شده است. پایتخت کشورهای عربی به اتفاق آرا تصمیم ترامپ در این باره را گرایش تند به سمت اسرائیل و نشانه حمایت واشینگتن از تسلط آن رژیم بر بیت المقدس شرقی تلقی می‌کنند. شورای اتحادیه عرب البته در سطح وزیران، مخالفت خود را نسبت به تصمیم ترامپ اعلام کرده و آن را نه نتها نامعتبر بلکه همچنین نقض جدی حقوق بین الملل اعلام کرده است.
اما در درون حلقه نزدیک به ترامپ این اعتقاد وجود دارد که چنین تصمیمی یک فرصت بوده و در زمانی مناسب اتخاذ شده است. از این منظر رهبران عربی باید این تصمیم را قبول کنند و با ناآرامی‌های بالقوهای که این اقدام می تواند در درون کشورهایشان ایجاد کند، مقابله کنند.
شاید یکی از تاثیرات ناخواسته اقدام ترامپ این است که تصمیم او حالا دوباره مسئله فلسطین را در خط مقدم خاورمیانه قرار داده است. در واقع، از سال 2001 جنگ در افغانستان، عراق و یمن و نیز انقلابهای موسوم به بهار عربی، موج خشونتهای فرقهای و خیزش ناگهانی و زودگذر دولت اسلامی عراق و شام (داعش) برای تصاحب قدرت توجهات منطقهای و جهانی را از کشمکش های عدالت جویانه در فلسطین دور ساخته بود.
بدون شک، به رسمیت شناخته شدن بیت المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل هر چه بیشتر ایالات متحده را در دنیا منزوی خواهد ساخت. با توجه به رد ادعاهای فلسطینیان نسبت به بین المقدس شرقی از سوی دولت ترامپ و با نقض حقوق بینالملل که منطقه مذکور را متعلق به سرزمین های اشغالی فلسطینیان می داند، واشینگتن بیش هر زمان دیگری از رها ساختن طرح دو دولت خبر می دهد. بی گمان، هیچ کشور دیگری غیر از دولت ترامپ وجود ندارد که مشروعیت الحاق بیت المقدس شرقی توسط اسرائیل را به رسمیت شمارد. با حمایت قوی جامعه جهانی از طرح دو دولت در مورد نزاع فلسطین- اسرائیل، ایالات متحده اکنون تنها با آن رژیم در مقابل این طرح ایستاده است. اگر چه که هیچ ناظر بیطرفی سابقاً ایالات متحده را به عنوان میانجی صلح شرافتمندانه بین فلسطینی ها و اسرائیلی ها ندیده است، اکنون به وضوح مشخص است که این کشور قادر به اجرای این طرح نیست.
اگر چه که اسرائیل به سرعت ترامپ و نگرش او نسبت به سیاست خارجی ایالات متحده در خاورمیانه را پذیرفت، به رسمیت شمردن بیت المقدس از سوی ریاست جمهوری ایالات متحده به عنوان پایتخت اسرائیل به صورت فوق العاده ای برای واشینگتن در سراسر جهان اعراب و مسلمانان هزینه بردار خواهد بود. شک برانگیز است که عربستان سعودی و دیگر دولت های خلیج فارس که با واشینگتن متحد هستند، علیه ایالات متحده در نتیجه تصمیم ترامپ عمل متقابلی اتخاذ نمایند اما عوامل خشمگین در درون جوامع آن ها ممکن است علیه این کشور و منافع آن در منطقه به شکل تروریسم و دیگر حرکت های خشونت آمیز اقدام متقابل انجام دهند. بدون شک اقدام رییس جمهور ایالات متحده در ارتباط با بیت المقدس خطرات جدیدی برای متحدان واشینگتن در خاورمیانه ایجاد می کند، همانطور که این تصمیم به گروه های رادیکال فرصت با ارزشی فراهم می کند تا از احساسات ضد آمریکایی بهره برده و نیز چنین خشمی را به سمت رژیم هایی که نزدیک به ایالات متحده هستند و دیدگاه غیر مقابله ای نسبت به اسرائیل دارند، هدایت کنند.
چگونه به رسمیت شناختن قدس از سوی ترامپ به عنوان پایتخت اسرائیل بر نظم ژئوپولیتیکی جهان عرب تاثیر خواهد گذاشت؟
این امر محتمل به نظر می‌رسد که در بین اعراب برداشت از روسیه به عنوان ابرقدرت مسئول تر نسبت به ایالات متحده افزایش یابد. محکومیت شدید تصمیم ترامپ از سوی روسیه به صورت طبیعی جایگاه این کشور را در بین دولت های جهان عرب/مسلمانان و نیز جوامعی که مسکو را به عنوان میانجی ضروری در منطقه و یک ستون برای معماری جدید امنیتی مخصوصاً در پی دخالت نظامی و مستقیم روسیه در سوریه مورد پذیرش قرار می دهند، ارتقا خواهد داد.
همچنین، ایران نیز به احتمال زیاد در نتیجه تصمیم ترامپ نفوذ خود را بدست آورد. درحالی که تهران در سال های اخیر از این تصور رایج بین اعراب سنی که ایران سیاست خارجی کاملاً فرقه گرایانه دارد، دچار آسیب شده است، اقدام ترامپ به ایران این فرصت را می دهد تا بتواند نفوذ قدرت نرم خود را بین اعراب و مسلمانان گسترش دهد و به طور خاصی این تصویر را تضعیف سازد که این کشور طرفدار شیعه و ضد سنی است.
شانس مطلوبی برای ایران وجود دارد که از محکومیت نسبتاً محتاطانه عربستان سعودی نسبت به تصمیم ترامپ بهره ببرد تا به روایت خود این موضوع را نیز اضافه کند که متحدان سازمان همکاری خلیج فارس واشینگتن، و به طور اساسی عربستان سعودی، نسبت به بیت المقدس و مسئله فلسطین در سطح گسترده ای بی تفاوت هستند.
نهایتاً مسیر دیگری که در آن موضع ایالات متحده نسبت به بیت المقدس به احتمال زیاد منافع آن کشور را در خاورمیانه سد می کند، مربوط به رابطه دولت های سازمان همکاری خلیج فارس-اسرائیل می‌باشد. از آنجایی که ایالات متحده خواهان روابط رسمی و گسترده تر بین تل آویو و شش کشور سازمان همکاری خلیج فارس می باشد. شیخ نشین های شبه جزیره عربی- به رهبری بحرین- اخیراً از منافع فزاینده¬ای در جست‌وجوی رابطه با اسرائیل خبر می دهد. این که آیا اعلامیه اتحاد رسمی اسرائیلی-سعودی بدون امکان تشکیل دولت فلسطین مشخص است یا نه، اما بدون شک این امر درست است که هر امیدی برای چنین تحولی در حال حاضر بسیار غیرواقع گرایانه است زیرا اشغال قدس توسط اسرائیل و انزجار گسترده ناشی از تصدیق آن از سوی ترامپ توجهات بیشتری را به جهان عرب معطوف ساخته است.
خالد الجابر، استاد ارتباطات سیاسی دانشگاه قطر
برگردان به فارسی: حسین رضوی
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است
