نەورۆز، ئاگرێک لە پێناوی ئاشتی و برایەتی | فراتاب
کد خبر: 11992
تاریخ انتشار: 9 فروردین 1401 - 15:47
مەجید ساڵح
مەجید ساڵح – ماموستای زانکو و توێژه‌ر و ڕاوێژکاری په‌ر‌له‌مانی کوردستانی عێراق

فه‌راتاب: جەژنی نەورۆز جگە لەوەی رۆژی نوێبوونەوەی سروشت و ئاوێزان بوونی مرۆڤەکانە لەگەڵ هەموو تەبیعەت، سێ تایبەتمەندی دیکەی هەیە لە بۆنەوە و جەژنەکانی دیکەی جیا دەکاتەوە:

یەکەم: لە نەورۆزدا، چەندین نەتەوە جیاجیا لە جوگرافیایەکی بەرفراوان، بە ئاین و زمان و کولتووری جیاوازەوە، ئەو رۆژە بەرزو پیرۆز رادەگرن، واتا دەکرێ بڵین جەژنێکی نێونەتەوەییە.

دووەم: خاڵی هاوبەشی جەژن گێڕانی ئەو نەتەوە جیاوازانە، بریتیە لە دەرچوون لە ماڵ و چوونە بۆ باوەشی سروشت و گێڕانی شایی و هەڵپەڕکێ و گەردن ئازایی و پاک بوونەوە لە هەموو ئەو گەرد و تۆزانەی کە لەرابردودا لەسەر دڵان نیشتوون.

سێیەم: ئەم جەژنە هەر بەتەنیا جەژنێکی فەرمی دەوڵەتی نییە، بەڵکو میللەتەکان خاوەندارێتیان لێکردوە، هەر ئەمەش وای کردوە بە درێژایی هەزاران ساڵ سەرەڕای هەوڵدان بۆ کوژاندنەوەی ئاگرەکەی، بەڵام زوڵم و زۆری هیچ ستەمکارێک نەیتوانیوە ئەو ئاگرە زیندوە کە پەیامی ئاشتی و برایەتی گەلانی پێ بووە، خامۆش ببێ.

رەنگە لەناو ئەو میللەتانەی ئەم جەژنەیان لەلا پیرۆزە، هیچ میللەتێکی دیکە هێندەی میللەتی کورد قوربانی بۆ زیندوو راگرتنی ئەم ئاگرە نەدابێت، بە تایبەتی لە کوردستانی تورکیا و کوردستانی سەر بە عێراق. خەڵکی کوردستان لەو دووبەشەی کوردستان، زۆر جار بە جەستەی خۆیان ئاگرەکەیان کردوەتەوە، یەک ئامانج لە پشتی ئەو کارەوە بووە، ئەویش بەرقەرارکردنی ئاشتی و ئازادی و برایەتی گەلان کە لە پەیامە هەر دیارەکانی نەورۆز بووە.

نەورۆز بوو ئاگرێکی وەهای خستە جەرگەوە

لاوان بە عەشقەوە ئەچوون بەرەو پیری مەرگەوە

لە کوردستانی عێراق، کە دەیان ساڵ بوو، بەهۆی زوڵم و ستەمی عوسمانییەکان و رژێمی پاشایەتیەوە جەژنی نەورۆز لە خەڵک قەدەغە کرابوو، شاعیر و فەیلەسۆفی گەورەی کورد «پیرەمێرد» لە ساڵانی ١٩٣٠ دەستی دایە زیندووکردنەوەی ئاگری نەورۆز و سەرەڕای قەدەغەی دەسەڵاتدارانی ئەو کاتە، توانی ئاگری نەورۆژ ببوژێنێتەوە. تەنانەت جارێک دەسەڵاتدارنی سلێمانی پێش نەورۆز خستیانە زیندانەوە بۆ ئەوەی لە رۆژی نەورۆزدا ئاگرەکە نەکاتەوە، بەڵام ئەو لە ئێوارەی نەورۆزدا لە کونجی زیندانەوە ئاگری لە جلوبەرگەکەی خۆی بەردا و یادەکەی کردەوە.

پیرەمێرد کەسێکی سیاسی نەبوو، زۆریش کەیفی بە سیاسەتدا نەدەهات، بەڵام هەمیشە دەیوسیت کوردی عێراقیش وەک براکانی لەبەشەکانی دیکە لەگەڵ میللەتەکانی دیکەدا ئەو جەژنە بە ئاشتی و خۆشی بکاتەوە بۆ ئەوەی مرۆڤ لە گەڵ سروشتدا ئاشت بکاتەوە. سی ساڵ تەقەلای کرد، بەڵام دوژمنانی گەل بە رق و قینەوە وەڵامیان دایەوە.

هەوڵە بێوچانەکانی پیرەمێرد بێ ئاکام نەبوون، لە ماوەیەکی کەمدا نەورۆز لە دڵ و دەرونی خەڵکدا بوو بە هێمای ئاشتی و پێکەوە ژیان، تا لە دواجاردا دەسەڵاتدارانی عێراق ناچار بوون دان بە نەورۆزدا بنێن و بیکەن بە جەژنێکی رەسمی لەسەرتاسەری عێراق، هەرچەندە پیرەمێرد خۆی بڕیاری بە فەرمی کردنی جەژنی نەورۆزی نەدی، بەڵام لە ئێستادا بەهەوڵو هیمەتەکانی ئەو، لە کوردستانی عیراقدا کورد و عەرەبی هەموو ساڵێک لە ٢١ی مارس ئاهەنگی جەژنی نەورۆز دەگێڕن.

لەم ساڵدا هاودەنگ لەگەڵ شاعیری جوانناس مامە هێمن موکریانی ئێمەش دەڵێین:

بە بەرگی سەوزە رازاوە قەد و لاپاڵ و شیو و دۆڵ

چرۆی دەرکردووە دار و ملیدا یەکتری گیا و گوڵ

بەسەر بەفری کەویدا کرد شەماڵی خاکەلێوە خۆڵ

ڕەفیقان ڕۆژی کوردانە بەهارە جەژنی نەورۆزە

بەدڵ لێتان دەکەم لەو رۆژەدا من جەژنە پیرۆزە

  

خلاصه متن به فارسی

نوروز، آتشی برای آشتی و برادری

... در کردستان عراق به مدت دهها سال برگزاری آئین نوروز چه در دوران عثمانی‌ها و چه در دوران شاهان عراقی ممنوع بود. در چنین فضایی شاعر و فیلسوف بزرگ کُرد «پیرمرد» (توفیق محمود همزه، متولد 1867م و متوفی در 1950م) در دهه‌ی 1930 هرسال هنگام نوروز بدون توجه به ممنوعیت اعلامی حاکم، اقدام به روشن کردن آتش نوروز می‌کرد تکرار این اقدام سرانجام باعث شد تا او را در شهر سلیمانیه بازداشت و روانه زندان کنند که شاید از این طریق مانع از روشن کردن دوباره آتش نوروز توسط او شوند! اما پیرمرد در چنین شرایطی هم در گوشه زندان لباس‌هایش را از تن درآورد و با آتش زدن آن، آتش نوروز را پاس‌داشت.

پیرمرد خود را یک سیاستمدار نمی‌دانست و از سیاست نیز دوری می‌جست اما او تلاش بسیاری برای آگهی‌بخشی به مردم و جوانان کُرد جهت پاس‌داشت سنن کُردی از جمله نوروز کرد چرا که او می‌خواست کُردهای عراق نیز به مانند دیگر کُردها و مللی که نوروز را پاس می‌دارند این آئین صلح و دوستی را پاس بدارند. سال‌ها پس از درگذشت او نهایتا دولت وقت عراق نوروز را به عنوان یک عید رسمی و ملی به رسمیت شناخت و در حقیقت هرچند خود پیرمرد این روز را ندید اما تلاش‌هایش به بار نشست و بدین ترتیب هرسال روز 21 مارس همه ملل و اقوام عراقی اعم از کُرد و عرب این روز را جشن می‌گیرند.

 

این مطلب در شماره دوم فصلنامه «فراتاب کُردی» منتشر شده است

بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است

نظرات
آخرین اخبار