ایران مراقب فروغلطیدن در جنگ قدرت جناحهای داخلی عراق باشد! | فراتاب
کد خبر: 11890
تاریخ انتشار: 17 آبان 1400 - 14:58
اردشیر پشنگ در گفت و گو با روزنامه شرق

گفت و گوی شرق با اردشیر پشنگ پژوهشگر حوزه مسائل خاورمیانه در قبال تحولات روزهای اخیر عراق. پشنگ پژوهشگر مسائل عراق و کُردهاست و از وی کتاب‎های چندی از جمله «کُردها در میانه جنگ ایران و عراق» و «فرهنگ رجال معاصر عراق» منتشر شده است. بررسی بحران پیش رو در عراق که پس از انتخابات روی داده و با حمله پهبادی به محل اقامت نخست وزیر تشدید شده است، بهانه این گفت و گو است که مشروح آن به دنبال خواهد آمد:

 

شرق- اتفاقی که الان در عراق افتاده را چه طور ارزیابی می‌کنید؟ چه طور کار به این نقطه رسیده؟

پشنگ: همانطور که می‌دانیم روز 10 اکتبر انتخابات پارلمانی در عراق برگزار شد، انتخاباتی که با کمترین مشارکت نسبت به دوره‌های پیشین روی داد و تحت تاثیر انقلاب اکتبر 2019 معترضین عراقی، کمی زودتر از موعد مقرر برگزار شد، علاوه بر این مسائل یکی از نکات متمایز این انتخابات، تغییر مکانیسم انتخابات از 19 استان به 83 منطقه و سیستم لیستی به سیستم فردی بود به همین دلیل نتایج نیز به طرز شگفت انگیزی تغییر کردند و همانطور که می‌دانیم طی آن جریان صدر با کسب 73 کرسی به عنوان ائتلاف نخست پیروز انتخابات گردید اما در سوی دیگر ماجرا جریان مقابل در بیت شیعی که در آن از آن بنام جریان مقاومت یاد می‌شود یعنی ائتلاف‌های دولت قانون و الفتح که مجموعه گروه‌های حشد الشعبی است مجموعا 52 کرسی کسب کردند. تفسیر اولیه این نتایج حاکی از شکست جریان مقاومت و به تعبیری دیگر جریان نزدیک به جمهوری اسلامی ایران در عراق در مقابل جریان منتقد ایران و آمریکا تحت رهبری مقتدی صدر بود.

همچنین چون شیعیان از نظر جمعیتی با داشتن حدافل 60 درصد جمعیت، گروه نخست جمعیتی در عراق هستند همواره فراکسیون اکثریت در داخل گروه‌های شیعی و با ائتلاف و توافق آنها ایجاد شده است، اما در این دوره چون هم گروهها خط کشی های سیاسی مشخص تر و مواضع متفاوت تری دارند و هم فاصله تعداد کرسی های جریان صدر از دیگران بیشتر است، به همین دلیل شاهد هستیم از یکسو بازندگان انتخابات به نتایج و نحوه برگزاری آن اعتراض کرده و مدعی تقلب و تخلف شده‌اند و هم از سوی دیگر آنها در تلاش هستند همچنان بخشی از دولت آینده عراق باقی بمانند در حالیکه مقتدی صدر چندان انگیزه و تمایلی برای اینکار از خود نشان نداده است.

تفسیر اولیه نتایج انتخابات پارلمانی عراق حاکی از شکست جریان مقاومت و به تعبیری دیگر جریان نزدیک به جمهوری اسلامی ایران در این کشور در مقابل جریان منتقد ایران و آمریکا تحت رهبری مقتدی صدر است.

شکست مذاکرات دو هفته اخیر باعث این شد تا روز جمعه هواداران جریانهای فتح و دولت قانون به خیابان بیایند، این اعتراضات نهایتا با تیراندازی‌های مشکوکی که طرفین یکدیگر را متهم می‌کنند به خشونت کشیده شد، شب پس از این تحولات هم شاهد یک حمله پهبادی به محل استقرار نخست وزیر در منطقه سبز بغداد بوده‌ایم، همه اینها حاکی از آن است که آژیر قرمز در بغداد به سر آمده و این کشور درگیر یک بحران در حال گسترش است.

 

شرق - برخی ناظران می‌گویند این حمله ممکن است به تعبیری خودزنی باشد برای استفاده سیاسی شما چنین چیزی را محتمل می‌دانید؟

پشنگ: در حال حاضر در این موضوع هم هریک از طرفین انگشت اتهام را به سوی طرف مقابل دراز می‌کنند، چرا که برای وقوع این حادیه طرفین دارای انگیزه هستند، یک سوی میدان که ائتلافهای معترض به نتایج انتخابات هستند، از سوی برخی مقامات متهم شده‌اند که در پی این حمله نافرجام، بدنبال انجام کودتا علیه دولت مستقر و بهم زدن نتایج انتخابات پارلمانی هستند، نحوه انجام حمله یعنی استفاده از پهباد، و نیز انتشار تهدیدهای روزمره برخی رهبران آنها علیه نخست وزیر طی روزهای گذشته از جمله استناداتی است که جریان نزدیک به نخست وزیر به آن استناد می‌کنند. اما سوی دیگر ماجرا هم همین دیدگاهی که پرسیدید را مطرح می‌کنند کما اینکه یکی از رهبران حشد الشعبی مدعی شده است، اگر قرار بود نخست وزیر ترور شود با شیوه‌های راحت‌تر و بهتری انجام می‌شد و انگشت اتهام را به سمت خود نخست وزیر، جریان مقتدی صدر و همراهی آمریکا در ایجاد این سناریو نشانه می‌روند، چون این حمله نافرجام بهانه لازم برای افزایش فشار بر جریانهای مختلف حشد الشعبی و منتقدین نخست وزیر و متقدی صدر را فراهم می‌کند در نتیجه در حال حاضر نمی‌توان گفت کدام سناریو دقیقا درست است؟ اما باید متذکر شد فارغ از اینکه واقعیت ماجرا چیست و حمله کنندگان واقعی چه کسانی‌اند، بطور معمول قرائت رسمی دولت مرکزی، بطور طبیعی شنونده‌های بیشتری دارد، و در عرصه دیپلماسی این قرائت است که مورد پذیرش بیشتر قرار می‌گیرد!

 

شرق- گروه‌های نزدیک به ایران در این تقابل چه نقشی بازی می‌کنند؟

پشنگ: همانطور که اشاره شد این ماجرا دو بخش دارد که یک بخش آن موسوم به گروههای سیاسی نزدیک‌تر و متمایل به ایران هستند و بخش دیگر گروههایی هستند که تا حدی با ایران فاصله دارند. طی انتخابات اخیر اما مقتدی صدر بدون آنکه بطور مستقیم نامی از ایران بیاورد اما در عمل نوعی موج آفرینی کرد که خود را دیگری جمهوری اسلامی ایران در عراق نشان دهد او حتی در نخستین واکنش به نتایج انتخابات نیز بر همین روال انتخاباتی‌اش تاکید کرد در عین حال برخی خبرگزاری‌ها و جریانهای رسانه‌ای رسمی و حکومتی داخل کشور هم با حمایت‌های خود از لیست موسوم به جبهه مقاومت در فضای انتخاباتی، به این دوگانه سازی به نوعی دامن زدند، امری که کاملا مقتدی صدر بدنبال آن بود. اگر دقت کنید نحوه پوشش نتایج انتخابات در عراق و یا تحولات پس از انتخابات در عراق از سوی رسانه‌های بین المللی و منطقه‌ای هم نوعی دامن زدن و دو قطبی کردن این ماجراست آنجا که با تیترهایی نظیر «گروههای نزدیک به ایران انتخابات را باختند» یا «گروههای نزدیک به ایران به نشانه اعتراض به انتخابات به خیابانها آمدند» همه اینها باعث شده است تا عملا در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها این ذهنیت ایجاد شود که ایران یک پای ماجراست و مساله و بحران موجود اختلاف میان گروههای نزدیک و یا دور از ایران است!

فارغ از اینکه واقعیت ماجرای حمله پهبادی به نخست وزیر چیست و حمله کنندگان واقعی چه کسانی‌اند، بطور طبیعی این قرائت رسمی دولت مرکزی است که شنونده‌های بیشتری دارد، و در عرصه دیپلماسی این قرائت است که مورد پذیرش بیشتر قرار گرفته و موج محکوم کردن حملات هم حاکی از این امر است.

البته این طبیعی است چون جمهوری اسلامی ایران با نفوذترین و مهمترین بازیگر سالهای اخیر در فضای سیاسی عراق است، اما رقابتها و مسائل میان گروهها و احزاب عراقی، امری بسیار فراتر و گسترده‌تر از دوری و نزدیکی به ایران و یا تحت تاثیر جمهوری اسلامی است. اما خب همانطور که اشاره شد یکی از دو جریان اصلی انتخابات سعی کرد در حین انتخابات با پررنگ کردن گفتمان ملی گرایی عراقی و نوعی خارجی ستیزی اعم از آمریکا و دیگران از این فضا برای پیروزی خود بهره برداری کند!

 

شرق - چشم‌انداز این اختلاف را چه طور می‌بینید و فکر می‌کنید صحنه به کدام سمت می‌رود؟

پشنگ: در سال 2010 عراق وارد یک بن بست سیاسی 9 ماهه پس از دومین انتخابات پارلمانی اش شد برخی معتقدند در این دوره هم باید شاهد چنین وضعیتی باشیم اما به باور بنده باید منتظر ماند و دید واکنش عملی جناحهای مقتدی صدر و مصطفی الکاظمی به این شرایط چیست، در هر صورتی این حمله نافرجام چه یک عملیات تروریستی باشد و چه یک اقدام ساختگی باشد، یک فرصت را در اختیار این گروه برای پیشبرد برنامه ها و اهدافشان قرار داده است، آنها و بخصوص مقتدی صدر دنبال تشکیل دولت اکثریت بجای دولت وحدت ملی هستند، از نظر تعداد کرسی ها هم با ائتلاف با کُردها و نیز اهل سنت مشکل خاصی برای رسیدن به 165 کرسی و حتی تا 195 کرسی هم ندارند، و در این دولت نمی خواهند ائتلاف دولت قانون و حتی الامکان فتح را وارد کنند و همزمان اقدام به خلع سلاح کامل گروههای حشد الشعبی و آوردن آنها زیر فرمان نخست وزیر کنند. در نتیجه این رویداد فعلا یک بهانه مناسب می تواند تا از آن برای دستیابی به اهدافشان بهره برداری کنند. هرچند از سوی دیگر این رویداد نشان داده است نه مصلحت عمومی عراق، جلوگیری از دو قطبی شدن جریانات سیاسی در بغداد و کاهش تنش است و در چنین شرایطی فرمول دولت وحدت ملی و کاهش از فشار می تواند راهکار موقتی در این شرایط باشد اما هنوز برای یافتن پاسخ این سوال که سرانجام چه خواهد شد بایست منتظر ماند! در کل ایران بایست مراقب فروغلطیدن و غرق شدن در جنگ قدرت میان جریانها و احزاب رقیب در عراق باشد!

 

شرق - فکر می‌کنید این اختلاف چه اثری ممکن است روی روابط ایران و عراق و منافع ایران در عراق داشته باشد؟

پشنگ: تلاش بسیاری وجود دارد که نوعی دیگری سازی در عراق صورت پذیرد و آن دیگری «جمهوری اسلامی ایران» معرفی شود، اشاره کردم حتی در پوشش خبرها نیز چنین حرکتی دیده می شود در عراق بازیگران داخلی، منطقه ای و فرامنطقه ای متعددی حضور و نفوذ دارند که دارای تضاد منافع و هدف بوده و هریک در تلاش اند با ائتلاف و اتحادهایی بین حلقه های داخلی، منطقه ای و بین المللی، رقبای خود را در هر یک از این سه سطح به عقب برانند، به باور بنده ایران یکی از معدود کشورهایی است که ظرفیتی فراتر از بودن در یک یا دو حلقه در عراق دارد، داشتن 1609 کیلومتر مرز مشترک، تبار مشترک هویتی با کُردها در شمال این کشور، مذهبی مشترک با شیعیان در مرکز و جنوب این کشور و کلا روابط مختلف و در هم تنیده موقعیت و ظرفیتی را در اختیار ایران قرار داده است که هیچ بازیگر دیگری آن را ندارد. لذا در اینجا سیاستمداران ایرانی و کاربدستان سیاست خارجی بایستی بسیار هوشیارانه در قبال تحولات عراق اظهار نظر کنند و واکنش نشان دهند نبایست خود در سناریوی دیگری سازی و دو قطبی کردن ایرانی / عراقی بیافتند. پیش‌تر جمهوری اسلامی با چند اظهار نظر نامناسب از سوی برخی چهره‌های سابقا دیپلماتیکش در قبال عراق، به اندازه کافی آب در این هاون ریخته و از این مساله آسیب دیده است، در نتیجه در شرایط فعلی پرهیز از هیجان زدگی، تلاش برای داشتن و بهبود رابطه با همه گروهها و ایفای نقش موازنه گر و برادر بزرگتر در عراق را بطور عملی در پیش بگیرد. تا از نظر زمانی از این وضعیت پرهیجان و مه آلود فعلی در بغداد فاصله گرفت. در همین رابطه مقامات مختلفی از کشورمان در قبال حمله پهبادی به نخست وزیر عراق واکنش نشان دادند، باید در اینجا تاکید کرد واکنش سخنگوی وزارت خارجه دوراندیشانه، دیپلماتیک و مناسب بود.

تلاش بسیاری وجود دارد که نوعی دیگری سازی در عراق صورت پذیرد و آن دیگری «جمهوری اسلامی ایران» معرفی شود، برخی اظهار نظرات نسنجیده و غیردیپلماتیک مقامات کشور که سابقه طولانی مدت کار دیپلماتیک هم داشته‌اند این فضا را به ضرر ایران تشدید کرده است!

 

شرق - پروژه‌ای که عراق اخیرا شروع کرده برای گفت‌وگوهای منطقه‌ای و حل مسائل منطقه به شکل درون منطقه‌ای، آیا ممکن است از این تقابل آسیب ببیند؟

پشنگ: نگاه بهبود رابطه با غرب و نیز جهان عرب و طرحی نظیر «شام جدید» از زمان نخست وزیری عادل عبدالمهدی کلید خورد اما مصطفی الکاظمی آن را عملیاتی کرد این طرح مورد حمایت اکثریت گروههای پیروز در این انتخابات است در نتیجه فکر میکنم طرح مذکور در دولت آتی عراق هم پیش خواهد رفت و شاهد افزایش روابط دیپلماتیک، اقتصادی و نوعی اتحاد منطقه ای خواهیم بود اما لزوما این به معنای ضدیت با جمهوری اسلامی ایران و علیه منافع کشور نیست، بلکه از زاویه ای دیگر خود این امر با مشارکت و حمایت ایران میتواند یک پل بخصوص در حوزه اقتصادی برای دستیابی به بازارهای اقتصادی اردن و مصر و دیگر کشورهای عربی باشد، البته این بستگی به آن دارد که در شطرنج دیپلماسی منطقه ای اولویت های سیاست خارجی ما چه باشد؟

 

گفت‌وگو از روح الله نخعی - لینک مصاحبه در روزنامه شرق

https://sharghdaily.com/fa/Main/Detail/300679

 

نظرات
آخرین اخبار