فراتاب - گروه فرهنگی: از همان خیابان قدیمی با ساختمان هایی که حالا دارند شکل تازه ای به خود می گیرند به سمت کتاب فروشی کوچکی می روم که برای من با همه کتاب فروشی ها فرق دارد. از در نیمه باز آنجا و کارتون های روی هم انباشته شده و قفسه های نیمه خالی کتاب، دلم آَشوب می شود. به دنبال فروشنده میان قفسه ها حرکت می کنم. یک چشمم به کتاب مورد علاقه ام  «تنهایی پرهیاهو» می افتد و یک چشمم به صاحب کتاب فروشی که به میزش تکیه داده و با حسرت به سیل کتاب هایی زل زده که کارگری آنها را توی کارتون های خالی سرازیر می کند. جلوتر می روم، در سایه روشن مغازه گرد پیری را بیشتر از همیشه حتی ماه گذشته روی موهایش می بینم. جویای خالی شدن قفسه ها که می شوم با امیدواری منتظرم تا از تعمیرات موقت آنجا حرفی بزند اما شانه بالا می اندازد و با همان متانت و لحن ادبی که سالها از او دیده ام ناراحت به قفسه های نیمه خالی اشاره می کند و می گوید: سی و پنج سال است که در کار فروش کتاب هستم، بی اختیار به یاد اولین جمله کتاب تنهایی پرهیاهوی بهومیل هرابال می افتم «سی و پنج سال است که در کار کاغذ باطله هستم و این قصه عاشقانه من است» و صاحب کتاب فروشی درباره قصه عاشقانه خودش ادامه می دهد: سال ها از دیدن کتاب های تازه و کتابخوان هایی که با ولع از علاقه هایشان به کتاب می گفتند لذت بردم اما همیشه خالی شدن قفسه ها از کتاب برایم کابوس روزهای گرانی بود و حالا که وضعیت کتابخوانی در کشور بدتر شده خبری از فروش آن نیست. 

او که نگران وضعیت اقتصادی جامعه است و گرانی بی رویه کاغذ را ضرر بزرگی به فرهنگ جامعه می داند می گوید: بخاطر گرانی کاغذ تیراژ کتاب ها کاهش زیادی داشته و بسیاری از انتشاراتی ها دیگر خیال چاپ کتاب با این وضعیت را ندارند از طرفی مردم آنقدر درگیر رفع احتیاجات ضروری و روزمره خود هستند که دیگر رغبتی برای خرید کتاب ندارند. او معتقد است که دغدغه های مالی، مجالی برای افراد نمی گذارد تا با فراغ بال زمانی را صرف خوانش کتاب کنند. دست خالی بیرون می آیم اما این بار برخلاف حرف هرابال کیف دستی ام پر نیست از کتاب هایی که انتظار دارم بر من درباره خودم رازهایی را بگشایند که نمی دانم دور می شوم و به تنهایی پرهیاهوی صاحب کتاب فروشی فکر می کنم و می دانم وضعیت کتاب و فروش آن در پیچ و خم گرانی های بی حد و حصر مواد غذایی و سایر نیازهای ضروری مردم به مرز فاجعه می رسد.

از طرفی از گوشه و کنار تمایلات ناشران را برای چاپ کتاب الکترونیکی شنیده ام که آنهم به دلیل گرانی کاغذ قوت گرفته است. با این وضعیت روزی می رسد که برای خواندن کتاب به جای لذت ورق زدن کاغذ باید صفحات را با اشاره انگشت بر روی مانیتور تعویض کنم و این بدترین اتفاقی است که تکنولوژی می تواند به بهانه مقرون به صرفه بودنش بر سر فرهنگ مان بیاورد. از فکر خواندن کتاب بر روی نمایشگرها دچار سرگیجه می شوم و سوزش چشم هایم را از همین حالا احساس می کنم. در حقیقت جایگزینی کتاب های الکترونیکی نمی تواند تنها راه برون رفت از این وضعیت باشد. حقوق نویسندگان و ناشران در این شکل از انتشار به سرعت پایمال خواهد شد و حافظان تکثیر آثار هرگز نمی توانند حقوق از دست رفته فرهنگ جامعه را باز گردانند از طرفی نسل جدید تبدیل به فرزندانی خواهند شد که هرگز طعم لذت بخش صفحات کاغذی کتاب را تجربه نخواهند کرد و از کیفیت و چند و چون آن بی خبر خواهند ماند.

تاثیر کتاب های الکترونیکی بر سرانه کتابخوانی

علی نویدگویی مدیر انتشاراتی نوید شیراز نیز در خصوص وضعیت کاغذ در شرایط فعلی می گوید: انتشار کتاب متوقف نشده است اما به دلیل کاهش تیراژ و عناوین کتاب، چاپخانه ها و لیتوگرافی ها آسیب زیادی می بینند. وی اضافه می کند بر اساس گفته های رئیس اتحادیه ناشران و کتاب فروشان تهران بیش از 200 هزار تن کاغذ خریداری شده اما سهمیه کاغذی که برای چاپ کتاب در نظر گرفته شده بسیار کم است و مشخص نیست مابقی آن چگونه توزیع شده است.

نویدگویی در خصوص نشر کتاب الکترونیکی می گوید: این نوع نشر در کشور ما و به دلیل علاقه مردم به فرهنگ شفاهی ماندگاری چندانی نخواهد داشت و حتی در کشورهای نظیر آلمان نیز تنها 5 درصد از انتشاراتی ها اقدام به نشر کتاب الکترونیکی می کنند زیرا مخاطبان بسیار کمی دارد. وی معتقد است نشر الکترونیک در شرایط فعلی و برای جوامع مختلف کمی زود به نظر می رسد و می تواند در دراز مدت منجر به کاهش صددرصدی سرانه کتابخوانی شود. نویدگویی به تعداد ناشران ایران در مقایسه با سایر کشورهای اروپایی اشاره می کند و می گوید: در ایران حدوداً 17 هزار ناشر وجود دارد، این در حالی است که در کشورهایی نظیر آلمان 1600 ناشر در حال فعالیت هستند و این مسئله جای تأمل و رسیدگی دارد چرا که در زمینه چاپ کتاب تاثیر زیادی خواهد داشت.

گزارش از فیروزه زارع از شیراز

بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است