فراتاب: با وجود هشدارهای کارشناسان اجتماعی و نهادهای حقوقی، آمار ازدواج در سن پایین در استان‌های غربی ایران روند افزایشی دارد. در سال‌های اخیر، پدیده ازدواج کودکان، به‌ویژه دختران زیر ۱۵ سال، در برخی استان‌های غربی ایران از جمله کردستان، کرمانشاه و آذربایجان‌غربی با رشد نسبی مواجه شده است. این روند، نه‌تنها پیامدهای جبران‌ناپذیر فردی و خانوادگی دارد، بلکه در سطح اجتماعی نیز آثار بلندمدتی به‌جا می‌گذارد. پرسش کلیدی این گزارش آن است که چرا علیرغم تلاش نهادهای آموزشی و اجتماعی، نرخ ازدواج زودهنگام در مناطق کُردنشین کاهش نمی‌یابد؟
آمار رسمی ازدواج زیر ۱۵ سال
بر پایه آمار منتشر شده توسط سازمان ثبت احوال، در سال ۱۴۰۲، جمعاً ۹۷۵ مورد ازدواج دختران زیر ۱۵ سال در سه استان کُردنشین کشور به ثبت رسیده است. این میزان در مقایسه با سال ۱۳۹۹ که حدود ۷۸۰ مورد گزارش شده بود، افزایش یافته است. در میان این آمار، استان آذربایجان‌غربی با ۴۲۰ مورد، کرمانشاه با ۳۱۲ مورد و کردستان با ۲۴۳ مورد در صدر قرار دارند. این آمار به‌خوبی نشان می‌دهد که روند ازدواج زودهنگام همچنان در مناطق غربی نگران‌کننده است.
دلایل پایداری کودک‌همسری در مناطق غربی:
عوامل متعددی در تداوم این پدیده نقش دارند. در وهله اول، فقر اقتصادی و محدودیت منابع معیشتی در بسیاری از مناطق روستایی و مرزی استان‌های غربی، خانواده‌ها را به سمت تصمیم‌گیری‌های زودهنگام درباره آینده فرزندان سوق می‌دهد. دوم آنکه عدم دسترسی گسترده به آموزش، چه در حوزه عمومی و چه در حوزه آگاهی‌های حقوقی و جنسی، یکی از مهم‌ترین خلأهای ساختاری در این مناطق است. همچنین برخی باورهای سنتی و فرهنگی در مورد بلوغ زودرس و نقش دختر در خانواده، همچنان در بخشی از جامعه رایج است.
خلأ قانونی و ضعف نظارت اجرایی
بر اساس ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی ایران، ازدواج دختران از سن ۱۳ سال به بالا با اجازه ولی و تشخیص دادگاه مجاز شمرده شده است. این بند، در عمل امکان صدور مجوز ازدواج حتی در سنین پایین‌تر را نیز فراهم می‌سازد. به‌رغم تلاش‌های برخی نهادهای قانون‌گذار برای اصلاح این ماده و افزایش سن قانونی ازدواج، تاکنون تغییر مؤثری در قانون صورت نگرفته است. از سوی دیگر، نظارت ضعیف نهادهای اجرایی در فرآیند ثبت ازدواج‌های شرعی بدون مجوز رسمی نیز به گسترش این پدیده دامن زده است.
پیامدهای اجتماعی و فردی کودک‌همسری
ازدواج در سن پایین اغلب با ترک تحصیل، بارداری زودرس، مشکلات بهداشتی، وابستگی اقتصادی و تجربه خشونت خانگی همراه است. بر اساس بررسی‌های منتشرشده توسط مرکز توسعه و سلامت خانواده، بیش از ۴۸٪ ازدواج‌های ثبت‌شده در سن زیر ۱۵ سال در غرب کشور طی سه سال گذشته به طلاق زودهنگام انجامیده‌اند. همچنین این افراد در بسیاری موارد فاقد آمادگی روانی و جسمی برای ایفای نقش‌های خانوادگی هستند.
نتیجه‌گیری
در حالی‌که ایران عضو کنوانسیون‌های بین‌المللی حمایت از حقوق کودک است، تداوم ازدواج زودهنگام در برخی استان‌ها نیازمند بازنگری در قوانین، آموزش گسترده خانواده‌ها و سرمایه‌گذاری در خدمات اجتماعی است. بدون این اصلاحات بنیادین، چشم‌انداز کاهش این پدیده در مناطق کُردنشین همچنان مبهم باقی خواهد ماند.
نویسنده گزارش: مریم حسینی فعال حوزه زنان از اعضای مدرسه روزنامه‌نگاری فراتاب – دوره 16.
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است.
