فراتاب: دوران سهسالهی روابط ایران و افغانستان در زمان ابراهیم رئیسی عمدتا متمرکز بر روی سه مساله حقآبه هیرمند، بازگشایی سفارت و افزایش مهاجرین افغانستانی بود.
ایران و افغانستان دو همسایه دیرینه دارای روابط پرفراز و فرودی بوده و هستند. این دو کشور دارای یک مرز طولانی 936 کیلومتری هستند و همین امر یکی از عوامل مهم روابط دو طرف بوده است. از سال 2021 طالبان یکبار دیگر پس از 20 سال بر کل افغانستان مسلط شد، ایران یکی از کشورهایی بود که با نگاهی مثبت به این موضوع واکنش نشان داد. این گزارش به بررسی روابط این دو در زمان روی کار آمدن مجدد طالبان از یکسو و ریاست جمهوری کوتاه و سه ساله ابراهیم رئیسی در ایران از سوی دیگر خواهد پرداخت. به همین دلیل به سه مساله مهم در این دوران 2021 تا 2024 اشاره شده است:
- حقابه هیرمند
مسئله حقابه ایران از هیرمند از سالهای دور از موضوعات پرتنش و بحث برانگیز در روابط سیاسی دو کشور بوده است و در هر دوره شدت و ضعف خود را داشته است ولی در سالهای اخیر و با توجه به خشکسالی طولانی سیستان و بلوچستان باعث جدالهای سیاسی شده است و مخصوصاً در دوره ریاست جمهوری پیشین و فقید آقای رئیسی و در جریان سفر وی به سیستان و بلوچستان و بنابر اظهارات انتقادی رئیس جمهور سابق و لحن تهدید آمیز ایشان در این مورد تنشهایی در فضای سیاسی دو کشور به وجود آمد که بازتاب گستردهای در رسانهها و شبکههای اجتماعی را در پی داشت و سبب واکنش تند و اعلامیه از سوی گروه طالبان شد. طرفین چندبار در این خصوص مذاکراتی کردند که هنوز البته به یک توافق جامع و مورد رضایت متقابل نرسیدهاند.
- واگذاری سفارت افغانستان در تهران به طالبان
با آن که جمهوری اسلامی ایران هنوز بطور رسمی دولت طالبان را به رسمیت نمیشناسد اما در دولت ابراهیم رئیسی تصمیم گرفت تا سفارت افغانستان در تهران را به این گروه واگذار کند. پس از یک و نیم سال از تسلط دوباره طالبان بر افغانستان و با وجود مخالفت جبهه مقاومت ملی این کشور و همینطور دیپلماتهای نظام جمهوریت مبنی بر عدم واگذاری سفارت افغانستان به طالبان جمهوری اسلامی ایران تصمیم گرفت که سفارت افغانستان در تهران را به گروه طالبان واگذار کند. بر اساس گزارشهای خبرنگاران افغان وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی از عبدالقیوم سلیمانی سرپرست این سفارت درخواست کرده بود تا سفارت را در اختیار دیپلمات طالبان قرار دهد و رسماً سرپرستی فضل محمد حقانی را پذیرفت که این موضوع واکنشهایی را در جامعه ایران و افغانستان در پی داشت که البته کارشناسان از مخاطرات امنیتی حضور دیپلمات طالبان هشدار دادند و همینطور وزارت خارجه ایران تاکید کرد که این مسئله امری داخلی است و در این موضوع ورود نکردهاند. اینها همگی بیانگر این است که دولت آقای رئیسی با گروه طالبان تعامل انجام میداد و روابط مثبت برقرار میکردند.
- حضور اتباع افغانستانی در ایران
حضور مهاجران افغان در ایران یک موضوع پیچیده است که به چندین دهه قبل برمیگردد و متاثر از نابسامانیهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی در این کشور میباشد. بعد از تسلط دوباره طالبان بر افغانستان، جمعیت قابل توجهی از مهاجران افغان وارد ایران شدند که به دنبال امنیت و ثبات بودند. ورود موج جدید مهاجران در اوایل دوره حکومت آقای مرحوم رئیسی اتفاق افتاد که البته ایشان به دلیل آشنایی خوبی که با مهاجران و وضعیت آنان داشتند، توانستند اقدامات اساسی را روی دست بگیرند و مهاجران را ساماندهی کنند. سازمان ملی مهاجرت را به خاطر ارائه خدمات بهتر به مهاجرین ایجاد کردند. ناگفته نماند که حضور چشمگیر افغانها در ایران با چالشهایی نیز همراه بوده است که واکنش میزبان را نیز به همراه داشته است و باعث افغان هراسی در میان مردم شده است و بعضاً مشکلات امنیتی را نیز به دنبال داشته است که نیاز به مدیریت و دقت بیشتر دارد.
گزارش از شکریه اکبری – پژوهشگر حوزه مسائل افغانستان
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است
