آیا ایران در عراق و اقلیم کردستان دچار خطای محاسباتی است؟ | فراتاب
کد خبر: 12001
تاریخ انتشار: 14 فروردین 1401 - 16:29
گفت‌گوی ایسنا با اردشیر پشنگ: مهمتر ازینکه چه کسی قدرت را بدست میگیرد چالش اصلی برای ایران بایست مقابله با دوقطبی شدن فضای سیاسی عراق و اقلیم کردستان و در قطب مخالف واقع شدن تهران باشد!

اردشیر پشنگ: به باور بنده اشتباه استراتژیک ایران در عراق و اقلیم کردستان، به حاشیه رفتن نگاه و منافع استراتژیک و دنبال کردن اهداف تاکتیکی‌تر و کوتاه‌مدت به مانند اینکه در بغداد و یا اربیل چه کسی قدرت را در دست بگیرد می‌باشد! منفعت استراتژیک ایران در کشوری که 1609 کیلومتر مرز مشترک و یک پیشینه مشترک و عمیق تاریخی، اجتماعی و فرهنگی با اکثریت مردم آنجا اعم از کُرد و عرب دارد، افزایش همکاری‌ها، سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی، برنامه‌های توسعه مشترک در مرزها، تعمیق ارتباطات و دوستی میان ملل و نخبگان دو طرف و بطور کل افزایش وابستگی متقابل در کشوری است که چند دهه قبل طولانی‌ترین جنگ کلاسیک قرن بیستم را به ما تحمیل کرد. نتایج انتخابات عراق و اتمسقر این انتخابات که در آن در سیبل و هدف قراردادن ایران در کنار کاهش میزان مشارکت کنندگان، از جمله دلایل اصلی پیروزی مقتدی صدر و دیگر احزاب منتقد ایران بودند، بایست به مثابه یک هشدار برای تغییر سیاست‌ها و رفتار جمهوری اسلامی در عراق نگریسته شود!

پس از انتخابات اکتبر 2021 و در فضای کنونی می‌بایست مصلحت تاکتیکی از جمله کمک به در قدرت ماندن جناح بازنده (نوری مالکی و حشد الشعبی) را به نفع آینده منافع استراتژیک کنار زد! چرا که این تلاش و اصرار طی ماههای اخیر نه فقط به نتیجه نرسیده است، بلکه صف‌بندی‌ها را نیز محکم‌تر کرده و ادامه این دوگانگی و بن‌بست سیاسی عراق، نه فقط باعث افزایش دیدگاه‌های انتقادی برخی احزاب علیه ایران و دو قطبی‌تر شدن فضا می‌شود بلکه با توجه به اظهار نظر برخی رهبران و فعالیت گسترده رسانه‌ها، در عرصه عمومی و روانی مردم عراق نیز ایران یکی از عوامل ایجاد تاخیر در تشکیل دولت جدید شناخته شده و در نتیجه بسیاری از ناتوانی‌ها و وضعیت بغرنج سال‌های اخیر و فعلی عراق بر گردن ایران انداخته می‌شود که این امر پیامدهای منفی بلندمدت‌تر و پراثرتری در آینده روابط دو کشور چه در بخش عربی عراق و چه در بخش اقلیم کردستان آن خواهد داشت!

 

 متن گفت‌وگوی منتشر شده در ایسنا (خبرگزاری دانشجویان) بدنبال می‌آید:

فراتاب به نقل از ایسنا: یک کارشناس ارشد مسائل عراق، با بیان اینکه روابط ایران و عراق در سال 1400 را باید در حوزه های مختلفی مورد بررسی قرار داد، اظهار کرد: به نظر می رسد در سال 1400 در عرصه سیاست برگزاری انتخابات پارلمانی در عراق و نتایج حاصل از آن یکی از مهمترین مسائل برای ایران در حوزه جغرافیایی عراق بوده است.

اردشیر پشنگ افزود: نتیجه این انتخابات، شکست نیروهای موسوم به جریان مقاومت در برابر جریان صدر و ایجاد یک دوران گذار در این کشور به  همراه وقوع  یک بن بست سیاسی در موضوع تشکیل دولت در عراق از جمله  مهمترین مسائل  در روابط  تهران و بغداد در سال 1400 بوده است.

 

 وی تصریح کرد: ایران تا پیش از برگزاری انتخابات در 10 اکتبر 2021 تلاش داشت که متحدان و نزدیکانش یعنی گروه حشدالشعبی، ائتلاف دولت قانون و دیگر گروه های همسو کرسی های بیشتری را در جریان این انتخابات به دست آورند ولی نتیجه آرا به نحو دیگری رقم خورد و گروه صدر اکثریت کرسی ها را به دست آورد.

 

پشنگ گفت: بعد از مشخص شدن نتایج انتخابات ایران در مرحله بعد تلاش کرد تا از ظرفیت های خود استفاده کند تا در بیت شیعی در عراق انشقاقی ایجاد نشود و مانع ایجاد اختلاف و تفرقه شود، چنانکه دولت آتی ،"دولت وحدت ملی" باشد در برابر ایده "دولت اکثریت ملی "که توسط جریان صدر دنبال می شود.

 

وی با بیان اینکه از ابتدای نیمه دوم سال 1400این وضعیت ادامه داشته و هنوز چشم انداز روشنی برای این موضوع وجود ندارد، تصریح کرد: از نظر اقتصادی نیز در روابط ایران و عراق در سال 1400 می توان به دو مورد اشاره کرد، یک بعد آن افزایش تعاملات اقتصادی بین  تهران و  بغداد و ایران و اقلیم کردستان بوده چنانکه این شیب به صورت ملایم رو به رشد بوده است.

 

 این کارشناس ارشد مسائل عراق ادامه داد: نکته دیگر در حوزه روابط اقتصادی بین ایران و عراق موضوع تبادلات بانکی و اقدامات صورت گرفته جهت بازگرداندن طلب های ایران توسط دولت عراق بوده است.

 

وی با بیان اینکه به خاطر تحریم های آمریکا، عراق نتوانسته بخش اعظمی از بدهی های خود به ایران را به خاطر صادرات گاز و برق از ایران به عراق بپردازد، گفت: تا پایان سال 1400 این تحریم ها مانع از آن شد که ایران بتواند پول نفت خود را در این زمینه از عراقی ها دریافت کند گرچه در انتهای سال 1400 چشم اندازی برای حل این موضوع و بهبود آن دیده شد.

 

پشنگ با تأکید بر اینکه در سال 1400 شیب روابط اقتصادی و بازرگانی بین دو کشور شیب مثبتی بوده است، به روابط سیاسی ایران واقلیم کردستان در سال 1400 اشاره کرد و گفت: در سال گذشته در حوزه سیاسی بین ایران و منطقه اقلیم اتفاقات مختلفی را شاهد بودیم از جمله اینکه حزب اتحاد میهنی عراق که دومین حزب مهم این منطقه است و حزب نزدیک به ایران است دچار انشقاق در سطوح رهبری خود شد و این منجر به کنار گذاشتن آقای " لاهور شیخ جنگی" یکی از رهبران ارشد این حزب شد و همین مسئله تا حدودی باعث تضعیف حزب اتحاد میهنی کردستان عراق بیش از گذشته شد و اختلافات در این زمینه را دوچندان کرد. ایران در همین راستا تلاش کرد که از ظرفیت خود استفاده کند که مانع این تضعیف شود اما روند به گونه ای دیگر به پیش رفت.

 

پشنگ همچنین با بیان اینکه در سال 1400 شاهد چالشی بین منطقه اقلیم و بغداد بودیم، افزود: هرازچندگاهی در سال گذشته شاهد بودیم که اربیل و برخی از نقاط مرتبط با آن به بهانه حضور نیروهای نظامی آمریکا مورد حملات راکتی قرار می گرفت و منطقه اقلیم انجام این حملات راکتی را منتسب به بخشی از جریان رادیکال نزدیک به حشدالشعبی که به نوعی به ایران نیز نزدیک بود، می کرد.

 

وی افزود: همچنین در انتخابات اکتبر 2021 حزب آقای بارزانی همچنان به عنوان اصلی ترین حزب در این منطقه توانست تعداد کرسی های خود را بیشتر کند و به عنوان اصلی ترین حزب در این منطقه بار دیگر شناخته شود.

 

پشنگ ادامه داد : در همین چارچوب ایران تلاش کرده که در مسیر افزایش روابط خود با احزاب مختلف در منطقه اقلیم از جمله حزب دموکرات اقداماتی را انجام دهد و از دیگر سو این تلاش را نیز داشته که آقای بارزانی تبدیل به عامل اختلاف بین گروه های شیعه نشود چنانکه در هفته های اخیر این تلاش از سوی ایران صورت گرفته که از طریق آقای بارزانی پیام ها و حتی فشارهایی را به مقتدا صدر وارد کند تا او به نوعی از ایده دولت اکثریت ملی در برابر ایده دولت وحدت ملی کوتاه بیاید تا از این طریق، اتحاد به نوعی به بیت شیعه در عراق برگردانده شود و در همین چارچوب تا حدودی شاهد نزدیکی ایران و حزب دموکرات در این مسئله بوده ایم. گرچه این تلاش ها هنوز به نتیجه نهایی منجر نشده است و هنوز مشخص نیست دولت در عراق بر اساس چه فرمولی تشکیل می شود.

 

این کارشناس ارشد مسائل عراق با بیان اینکه در سال 1401 در حوزه سیاسی مسئله تشکیل دولت آتی عراق، کیفیت تشکیل دولت و گروه های تشکیل دهنده دولت آتی  از متغیرهای مهم تاثیرگذاری در روابط سیاسی ایران و عراق است، اظهار کرد: ایران همچنان به تلاش ها خود ادامه خواهد داد تا به نوعی آقای مقتدا صدر از مواضع خود کوتاه بیاید و ایده دولت اکثریت را کنار بگذارد. این برنامه ایده آل ایران برای  تشکیل دولت در عراق است ولی برنامه رئالیستی ایران این است که اگر فرض را بر این بگیریم که سه گانه مقتدا صدر، بارزانی و الحلبوسی قدرت را در دست بگیرند در چنین شرایطی سعی کند که به گروه های متحد خود به عنوان گروه اپوزیسیون دولت کمک بیشتری بکند و از طرف دیگر مانع از افزایش تنش و فضای ضد ایرانی در اتمسفر سیاسی عراق شود چرا که قبل از برگزاری انتخابات 2021 تا حدودی شاهد بودیم که در فضای سیاسی و رسانه ای عراق یک فضای ضدخارجی از جمله فضای ضدایرانی ایجاد شده بود.

 

وی با بیان اینکه ایران تلاش خواهد کرد که مشکلات خود را با این جریان کم کند و تحول رخ داده را به عنوان امر واقع بپذیرد، تصریح کرد: البته تا پیش از آن همچنان تلاش خواهد کرد که دولت وحدت ملی فرمول تشکیل دولت بعدی در عراق باشد.

 

پشنگ با بیان اینکه روابط ایران و اقلیم کردستان در سال 1401 از منظر سیاسی تا حدودی متأثر از فرمول تشکیل دولت آتی در بغداد خواهد بود، تصریح کرد: اگر سه گانه الحلبوسی صدر و بارزانی قدرت را به دست آورند هر چند این موضوع برای ایارن ناخوشایند است اما این مسئله باعث خواهد شد که ایران تلاش کند که روابط خود را با حزب دموکرات ارتقا دهد و از وقوع تنش های احتمالی بکاهد.

 

وی ادامه داد: از طرف دیگر باید به این موضوع توجه کنیم که طی ماه های آتی در منطقه اقلیم کردستان شاهد برگزاری انتخابات پارلمانی در این منطقه خواهیم بود و این نیز مسئله مهمی برای ایران و منطقه اقلیم است.

 

پشنگ با بیان اینکه ایران در سال جاری همچنان تلاش خواهد کرد که ارتباطاتش را با تمامی طرف ها در اقلیم کردستان از جمله دو حزب اصلی این منطقه و گروه های اپوزیسیون و همچنین اسلام گرا در اوج خود نگه دارد، افزود: اگر مسئله برجام حل شود و تحریم ها علیه ایران کاهش پیدا کند شاهد این خواهیم بود که روابط اقتصادی تهران با بغداد به صورت کلی و روابط ایران و اقلیم به صورت خاص گسترش پیدا خواهد کرد و ما شاهد شکوفایی ارتباطات اقتصادی و بازرگانی بین دو طرف خواهیم بود و این موضوع می تواند بر معیشیت مردم مرزنشین آن منطقه و وضعیت نابهنجار و شرایط کول بران در کشور خودمان تا حدودی تأثیر مثبت داشته باشد.

اتفاق مهم دیگری که در روزهای پایانی سال روی داد و به نظر سایه سنگینی بر روابط میان تهران -اربیل در وهله نخست و سپس تهران- بغداد در وهله دوم خواهد داشت، شلیک به ناگاه موشک‌های بالستیک از داخل خاک ایران به سوی هدفی در شهر اربیل بود.

ایران مدعی است نقطه‌ای را که مورد حمله قرار داده یکی از پایگاههای موساد در عراق است، و حتی برخی کارشناسان و مسئولان نیز تاکید کرده‌اند چنانچه اقلیم کردستان این هشدار را جدی نگیرد حملاتی بیشتر به برخی نقاط دیگر در دستور کار ایران خواهد بود. در این بین برخی رسانه‌ها هم این حمله را پاسخ به حملات پهپادی ماه قبل اسراییل علیه یک مرکز مهم نظامی در کرمانشاه قلمداد کرده‌اند و عده‌ای دیگر هم آن را پاسخ به ترور دو افسر ارشد سپاه پاسداران در سوریه ارزیابی کرده‌اند.

اما در این بین پاسخ طرف مقابل به باور بنده بسیار قابل تامل و تا حد زیادی بیانگر وضعیت روابط آتی میان تهران با اربیل و بغداد است.

نخست اینکه نه فقط مقامات اقلیم کردستان ادعای بودن پایگاه موساد را قویا رد کرده‌اند بلکه مقامات بغداد همچون مصطفی الکاظمی و برهم صالح و یا مرد شماره یک فعلی این کشور یعنی مقتدی صدر نیز هم‌صدا با اربیل شده‌اند و از کلمات جدی‌تری در محکومیت آن استفاده کرده‌اند و طرفین از تشکیل کمیته حقیقت‌یاب خبر داده‌اند و حتی شاهد بودیم نخست وزیر عراق شخصا به اربیل سفر کرد و با همراهی مسرور بارزانی محل مورد اصابت موشکها را رویت کرد.

حزب دموکرات ساختمان مذکور را ملک شخصی شیخ باز یکی از بازرگانان بزرگ و با نفوذ کُرد و نزدیک به این حزب اعلام کرده است.

به باور بنده اینکه چرا در چنین زمانی این حمله نامعمول یعنی شلیک موشکهای بالستیک از داخل ایران همراه با اعلام مسئولیت توسط سپاه روی داد ابعاد و دلایلی بیشتر و فراتر از مسائل و روابط ایران با حزب دموکرات و یا بغداد دارد که طبیعتا پیامدهای بسیار مختلفی هم بدنبال دارد که بدیهی‌ترین و سریع‌ترین آنها  افزایش سطح تنش و بی‌اعتمادی فزاینده میان طرفین است.

لذا این موضوع چنانچه توام با حل و فصل و تنش‌زدایی از سوی هردو طرف نشود محتملا یک نقطه عطف در ایجاد سردی و تنش محسوب شده و بر روابط طرفین حداقل در کوتاه مدت تاثیر بسزایی خواهد داشت!

در چنین فضایی چنانچه دولت اکثریت ملی مقتدی صدر نیز تشکیل شود اتمسفر سیاسی و دوقطبی پیشین عراق در قبال جمهوری اسلامی ایران، عمق و شدت بیشتری خواهد یافت.

اما با این حال وابستگی‌های متقابل تهران و اربیل و بغداد، میانجی‌ها و بودن بازیگران مختلفی که مورد اعتماد طرفین متقابل هستند و نیز تجارب مشترک پیشین از عناصری است که می‌تواند در صورت بودن اراده مشترک سیاسی از سوی طرفین به کاهش و مدیریت تنش موجود دست زده و از تبعات آن بکاهد، حال بایست منتظر ماند و دید چه اتفاقات و تحولاتی در عمل روی می‌دهد، در هر حال طرفین و بخصوص مردم دو کشور نیازمند آرامش و ارتقا و گسترش روابط و تسهیل در آمد و شد و همکاریها هستند.

 

لینک مصاحبه در ایسنا

https://www.isna.ir/news/1400122821922

 

نظرات
آخرین اخبار