فراتاب – گروه بین الملل: نوشتار پیش رو توسط هدی الحسینی نویسنده لبنانی در روزنامه شرق الاوسط در خصوص تحلیل تحولات عراق و منطقه پس از رفراندوم اقلیم کردستان نوشته شده است.

چه زمانی برای انجام رفراندوم مناسب است؟ این پرسش توسط افرادی که در کردستان و کاتالونیا هستند، پاسخ داده خواهد شد. کسانی که رضایت مردم و ملت شان در اولویت است خواهند گفت: زمانی بهتر از اکنون وجود ندارد که با دستان مان آینده خود را تغییر داده و مسیر تاریخ را عوض نمایم. در مقابل رهبران حکومتی که مرزهای ترسیم شده کنونی را چسبیده و خواهان حفظ تمامیت ارضی کشورهایشان هستند همیشه دلایل موجهی برای مخالفت با اینگونه حرکات دارند. اما آنچه حقیقت دارد آزادی و استقلال است که روشن و فروزان خواهد شد.

جدا از دلایل و استنادات قانون اساسی که  از زمان وضع این قانون در عراق تاکنون اجرایی نشده است مخالفان رفراندوم در بغداد و دیگر کشورها باتوجه به نقش پررنگی که کردها در مبارزه با داعش داشته و دارند، خواهان توجه و تمرکز بر جنگ با داعش و شکست آن هستند، جنگی که نماینده پارلمان لبنان از طیف «حزب الله» آن را پایان یافته تلقی نمود و گفت: «حزب الله اکنون زمان پیروزی پس از پیروزی را می گذراند.»

استقلال کردستان ضعف حکومت عراق که تحت نفوذ ایران است را نشان داده و اختلافات میان شیعه و سنی را افزایش می دهد. به یاد داریم که ایران و ترکیه در زمان بحران خلیج (فارس) به کمک قطر شتافتند البته همه معتقد بودند که موضع آنها واقعی نبوده و ضد مصالح کشورهای عربی خلیج (فارس) و مصر است اما به محض شروع رفراندوم در کردستان به محاصره آن روی آوردند و با این کار، آنچه کردها همیشه می گویند را ثابت نمودند: «ما (کردها) دوستانی بجز کوهها نداریم».

ترکیه و ایران که دو بازیگر مهم منطقه ای بوده با ایجاد هر نوع دولت کردی در عراق بشدت مخالفند. رئیس جمهور ترکیه «رجب طیب اردوغان» روز دوشنبه 25 سپتامبر گفت: آنکارا گذرگاه مرزی خابور را خلال رفراندوم خواهد بست و آنان را با این جمله تهدید به منع صدور نفت اقلیم نمود: «شیر فلکه های نفت نزد ماست، همین که آن را ببندیم همه چیز تمام می شود»

آنچه رفراندوم را آسیب پذیر می سازد شهر نفتی کرکوک و وضعیت پیش روی آن است که به احتمال زیاد به درگیری نظامی منجر خواهد شد چرا که بعید می نماید مقامات کردی تحت هر شرایطی از آن دست بکشند.

مشکلی که رفراندوم را نزد ترکها سخت می نماید شناسایی کردستان از سوی ترکیه به عنوان یک موجودیت مستقل است. اما ایران که همیشه مدعی عدم مداخله در امور داخلی کشورها بوده و می گوید به هیچ همسایه ای تجاوز نظامی نخواهد نمود، ممکن است اینبار سیاستی متفاوت در پیش بگیرد. چنانچه «شمخانی» دبیر شوری عالی امنیت ملی ایران دخالت در سوریه را اجرای «وحی الهی» می داند که از جانب رهبر ایران بیان شده است و طبق آنچه سخنگوی وزارت خارجه ایران اعلام نمود: ایران بدلیل درخواست عراق مرزهایش را با کردستان بسته است.

هفته گذشته «مسعود بارزانی» اعلام نمود: ما دو انتخاب داریم: «یا استقلال یا تسلیم». همچنین مشاهده شد کردهای ایران از رفراندوم اقلیم کردستان ابراز رضایت و شادمانی نمودند.

از سوی دیگر کردستان عراق نقش یک شریک ایده آل را برای واشنگتن بازی می کند: یک نهاد دموکراتیک و با ثبات که اهمیت و تمایلش برای کار با ایالات متحده درباره امنیت منطقه ای خصوصا جنگ با «داعش» و «القاعده» را اثبات کرده است. اما مشکلی که واشنگتن در موافقت حتی ضمنی با رفراندوم کردستان با آن مواجه است خشم متحدش در ناتو یعنی ترکیه و مشخص نبودن عکس العمل کردهای سوریه و نیروهای «دفاع ذاتی» (یگان های مدافع خلق) است که آمریکا از آنها به عنوان پیشگام جنگ با روسیه در سوریه از آنها استفاده می کند.

مشکلات کردها زیاد و غم انگیز است. ارتباط اربیل با آنکارا قوی اما ارتباط کردهای عراق با کردهای سوریه خوشایند نیست. اکنون همه طرف های کردی در جبهه مخصوص خود در حال مباررزه هستند و کوههای قندیل نیز مقر مبارزان «پ پ ک: حزب کارگزان کردستان» و رهبرشان «عبدالله اوجلان» است.

بارزانی همزمان با دعوت از مردم به رفراندوم تلاشهای واشنگتن برای منصرف نمودن وی از طرح و برنامه اش را رد نمود. بارزانی می دانست که آمریکا به مفهوم «عراق یکپارچه» چسبیده و بنابراین نه اکنون نه بعدا وقت مناسبی برای انجام رفراندوم وجود نخواهد داشت.

بارزانی به نیکی می دانست که صرف رفراندوم مستقیما به استقلال منجر نخواهد شد اما هدفش از رفراندوم طرح مساله استقلال در مذاکرات با بغداد بود، مساله ای که همچنان باقی خواهد ماند و کسی نمی تواند امید استقلال را از دیگری سلب نماید.

لازم به ذکر است انتخابات در عراق در آینده ای نزدیک برگزار می گردد؛ قرار است انتخابات اقلیم کردستان در ماه نوامبر سال جاری و انتخابات سراسری پارلمانی و شوراهای استانی عراق در آوریل سال آینده برگزار گردد. «حیدرالعبادی» نخست وزیر عراق که با مساله رفراندوم مواجه است، سایه رقیب خطرناکش «نوری المالکی»  نخست وزیر سابق عراق را بر شانه های خود می بیند که در پی حکومت بر تمام عراق و تبدیل آن به کشوری تماما شیعی است که افکار فرقه گرایی به تحرکش وامی دارد. «عبادی» می خواهد با قوت ظاهر شده و در حالی که کردها را به نژادپرستی متهم می کند مخالفت خود با رفراندوم را نشان دهد تا از خطر حمله کمپین های انتخاباتی رقبای سیاسی اش خصوصا «نوری المالکی» جلوگیری نماید که با شعار «نخست وزیر کرکوک را از دست داد» وارد میدان شده است. «عبادی» با دفاع از موقعیتش میان نیروهای سیاسی بی ثبات شیعه به رابطه اش با اربیل آسیب می رساند زیرا برای تشکیل حکومت و حفظ نخست وزیری به حمایت آنها نیاز دارد. همچنین واشنگتن که میخواهد دینش را برآروده کند نباید از نظر دور داشت. ضمنا آنچه را که در دیدار اخیر دیپلماتیکش از او خواسته شد را نمی تواند فراموش نماید: پایان دادن به حضور آمریکا در عراق و بردباری و عدم مداخله در امور «الحشد الشعبی».

از دید گسترده تر منطقه ای، در نظر برخی شاید وجود کردستان مستقل تنها اولین گام بسوی ترسیم مجدد مرزهای خاورمیانه بصورت کلی و براساس مسائل قومی و دینی باشد، امری که در واقع آغاز گشته و چه بسا همین امر باعث سوق دادن «بارزانی» به رفراندوم استقلال شده است. به گونه ای که افراد بازگشته از بغداد اعتراف می کنند بغداد تبدیل به یک شهر شیعی شده است، و اولین کاری که «الحشد الشعبی» بعد از آزادسازی موصل به انجام آن مبادرت ورزید تاسیس مدرسه «امام خمینی» در شهر سنی موصل بود، همچنین بیروت و نواحی اطراف آن در این ایام شاهد یادبود عاشوراست به گونه ای که انسان گمان می کند وارد کربلا یا نجف شده است.

در دریای مدیترانه – مشکلی کردها با سی میلیون جمعیت این است که راهی به دریا ندارند- تغییر دیگری در منطقه کاتالونیای اسپانیا که قرار است اول اکتبر رفراندوم استقلال در آن برگزار شود، در حال وقوع است. سالهاست که کاتالونیا –ثروتمندترین منطقه اسپانیا- به دولت فدرال معترض است که ثروتشان را به مادرید انتقال می دهد و اصرار دارد اکنون جدایی و استقلال بهترین کار است. هفته گذشته پلیس اسپانیا برای دستگیری رهبران خواهان جدایی به کاتالونیا ارسال شد. وجود کاتالونیای مستقل امکان بوجود آمدن مسابقه ای خطرناک را در اروپا بوجود می آورد؛ زیرا مناطق دیگر مانند باسک در اسپانیا، فالاندر در بلژیک و حتی باواریای آلمان را به راهی که خود رفته واداشته و باعث ترغیب آنان به جدایی و استقلال شود. از پارادوکسهای قابل توجه این است که در دنیایی که بخاطر جهانی شدن در حال کوچک شدن است، بسیاری از ملتها نمی خواهند در موجودیت های بزرگتر ذوب شوند بلکه می خواهند ملت هایی درحال ظهور باشند. همچنانکه ذکر شد، قاعده و قانون خاصی برای سنجش مشروعیت مطالبه حق استقلال وجود ندارد اما عدم پذیرش و انکار این حق از گروهی که دارای زبان، سنتها و رسوم، فرهنگ و تاریخی از شکست ها و پیروزی های مختص به خود است، امری بسیار سخت می نماید.

«مسعود بارزانی» با مطالبه رفراندوم استقلال، اعماق وجود تمام کردهای منطقه نسبت به استقلال کردستان عراق را برانگیخت. صدها سال است همه کردها بدلیل تمایلشان به استقلال در پی هم به کوهها رفته و به آن پناه برده اند. آنها حق دارند و باید از متهم نمودن آنها دست کشیده و حق را به آنان بدهیم. دچار انواع کشتارها و قتل عامها گشته وهمه چیزشان را از دست دادند اما رؤیایشان را حفظ کردند. «بارزانی» به ترکها گفت: «بیایید ما را نابود کنید، آنانی که در گذشته برای نابودی ما تلاش کردند از بین رفتند اما کردستان  باقی ماند و همچنان باقی است».

«هدی الحسینی» روزنامه نگار و تحلیلگر سیاسی لبنانی

منبع : «الشرق الاوسط» / لینک مطلب:  https://aawsat.com/home/article/1036046

بازگردان به فارسی «مسعود عبدالهی»

 بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است