هرآنچه که از انتخابات مجلس و ائتلافهای عراقی باید بدانیم | فراتاب
کد خبر: 7890
تاریخ انتشار: 7 اردیبهشت 1397 - 22:25
آزاد ولدبیگی
گزارش تحلیلی فراتاب از احزاب، ائتلافها و گروههای سیاسی شیعی، سنی، کُرد و اقلیتها در انتخابات پارلمانی 2018 عراق

 فراتاب – گروه بین الملل: انتخابات و دموکراسی توأمانند، بدین معنا کە انتخابات می تواند یکی از ابزارهای تحقق دموکرسی باشد. هرچند عراق آزمونی تاریخی و ریشەدار در زمینە انتخابات و دموکراسی ندارد، اما در ١٥ سال گذشتە علیرغم وضع امنیتی بغرنج، تقریبا همیشە در موعد مقرر انتخابات پارلمانی را برگزار نمودە است و اکنون در آستانە چهارمین دور انتخابات پارلمانی خود قرار دارد.

براساس مادە ٦٥ قانون اساسی عراق، پارلمان این کشور دوگانە است، بدین معنا کە قوە مقننە عراق از مجلس نمایندگان و مجلس فدرالی تشکیل شدە است، اما آنچە تاکنون مشاهدە گردیدە است، تنها انتخابات مجلس نمایندگان است و تاکنون نە تنها انتخابات مجلس فدرالی برگزار نشدە است، بلکە این مجلس هنوز تشکیل هم نشدە است و تشکیل آن در هالەای از ابهام قرار دارد. در این مقالە بە ابعاد مختلف این انتخابات نظری خواهیم افکند.

 

قانون انتخابات پارلمان عراق

انتخابات پارلمانی عراق، براساس قانون انتخابات شمارە ٤٥ سال ٢٠١٣ انجام می شود کە تاکنون دو بار تعدیل شدە است. براساس این قانون، هر شهروند عراقی کە هیجدە سال را تمام کردە باشد، بدون هیچگونە تبعیضی در زمینە جنس، نژاد، دین، مذهب یا قومیت حق رأی خواهد داشت. موعد انتخابات، از طرف پارلمان با هماهنگی کمیسیون عالی انتخابات تعیین خواهد شد کە باید از سوی پارلمان تصدیق شدە و سپس فرمان ریاست جمهوری از سوی رئیس جمهور در این زمینە صادر شود. انتخابات پیش روی در ١٢ می (22 اردیبهشت) امسال برگزار خواهد شد.

بر اساس مادە ١١ این قانون، شمار کرسی های پارلمان عراق ٣٢٩ کرسی است، کە 9 کرسی آن بدین شرح بە اقلیت ها اختصاص یافتە است:

  1. اقلیت مسیحی ٥ کرسی
  2. ایزدی 1 کرسی
  3. صابئە ١ کرسی
  4. شبک ١ کرسی
  5. کرد فیلی ١ کرسی

بر اساس مادە ٤٩ قانون اساسی برای هر صدهزار نفر از ساکنان عراق یک کرسی پارلمانی در نظر گرفتە شدە است. همچنین براساس مادە ١٣، ٢٥% کرسی های پارلمان برای زنان در نظر گرفتە شدە است. براساس مادە ١٢ قانون انتخابات، سیستم انتخابات تناسبی و با فهرست باز خواهد بود، کە صاحب حق رأی می تواند بە فهرست حزبی یا یکی از کاندیداهای مورد نظر یا هر دو آنان رأی بدهد. هر استان به عنوان یک منطقە انتخاباتی محسوب شدە و شمار کرسی های آن براساس جمعیت آن استان مشخص خواهد شد.

 

ائتلاف های انتخاباتی

براساس قانون انتخابات عراق، احزاب، فهرست های انتخاباتی و ائتلاف ها و حتی فهرست های فردی هم می توانند در انتخابات شرکت کنند، به شرط اینکە از ٣ نفر کمتر نباشند. آن دستە از احزاب عراقی کە براساس قانون احزاب سیاسی شمارە ٣٦ سال ٢٠١٥ ثبت شدەاند می توانند در رقابت های انتخاباتی شرکت نمودە و فهرست خود را عرضە نمایند، کە این فهرست بایستی از سوی کمیسیون انتخابات تصدیق شود. در مورد ائتلاف های انتخاباتی نیز دو حزب یا بیشتر می توانند ائتلاف جدیدی پدید آوردە و در کمیسیون انتخابات نسبت بە ثبت آن اقدام کنند. در مورد ائتلاف های انتخاباتی در عراق، باید گفت کە اکثرا پایدار نیستند و می توان دلایل عدم پایداری آنان را بدینگونە برشمرد:

  • اغلب این ائتلاف ها غیرضروری بودە و پروژە مشخصی برای انتخابات و آیندە کشور ندارند.
  • بیشتر بە منظور کسب رأی بودە و بر این باورند کە بە تنهایی قادر بە کسب رأی لازم نیستند.
  • غالبا فاقد اساسنامە داخلی بودە و در صورت وجود نقش چندانی در حل مشکلات ندارد.
  • اغلب ائتلاف ها غیرمتوازن بودە، بدین معنا کە در بین احزاب نسبتا بزرگ و کوچک بوجود آمدە و احزاب بزرگ دارای هژمونی کامل می باشند.
  • قالب ائتلافها براساس محور قومی یا فرقەای بودە و فاقد وجاهت و پایگاە ملی و سرتاسری می باشند.
  • اغلب از شکست های سابق درس عبرت نگرفتە و اشتباهات گذشتە را تکرار می نمایند.
  • بیشتر این ائتلافها، براساس اهداف و منافع حزبی و شخصی شکل گرفتە و خدمت بە مردم و منافع ملی در سرلوحە برنامەهای آنان قرار ندارد، کە همین امر در نهایت بە از دست رفتن آراء و عدم اعتماد مردم و شکست ائتلافهای انتخاباتی منجر خواهد گشت.

مهمترین احزاب و ائتلاف های شرکت کننده در انتخابات ٢٠١٨

براساس گفتە کمیسیون عالی انتخابات عراق، شمار ائتلاف های شرکت کننده در انتخابات پارلمانی  ٢٠١٨ در این کشور ٢٧ ائتلاف بودە کە ١٤٣ حزب سیاسی در آن عضویت دارند کە ذیلا بە مهمترین آنان اشارە می شود:

 

الف-  گروههای شیعی:

 احزاب و گروههای مطرح شیعی، بدلیل اختلافات و انشعابات حاصلە در این گروهها، اکثرا بصورت مستقل یا ائتلاف با احزاب و جریانهای سیاسی کمتر شناختە شدە وارد کارزار انتخاباتی شدەاند و دیگر آن انسجام و وحدت سابق را ندارند، مهمترین ائتلاف و جریانهای سیاسی شیعی عبارتند از:

  1. ائتلاف نصر (ائتلاف النصر): از ٢٩ حزب، گروە و جریان سیاسی مختلف پدید آمدە کە نخست وزیر عراق حیدر عبادی رئیس آن می باشد و خود را ائتلافی همەگیر و غیرفرقەای می نامد. مهمترین گروههای حاضر در آن عبارتند از: گروە نصر حیدر عبادی، جریان اصلاح ملی ابراهیم جعفری، جریان مستقلین حسین شهرستانی. ائتلاف فتح هادی عامری و جریان حکمت عمار حکیم نیز در ابتدا عضو این ائتلاف بودند کە بعدا از آن جدا گشتند. این ائتلاف بیشتر از سوی قدرت های غربی و بالاخصآمریکایی ها حمایت می شود.
  2. همپیمانی فتح (تحالف الفتح): ١٨ گروە و جریان سیاسی وابستە بە حشد شعبی را در زیر چتر خود گرد آوردە است و هادی عامری رهبر آن می باشد. این ائتلاف همانطور کە گفتیم در آغاز جزئی از ائتلاف نصر بود کە بعدا از جدا گشت. عبادی قبلا در نطق های خود چنین عنوان کردە بود، کە بە گروههای حشد شعبی اجازە شرکت در انتخابات را نخواهد داد، اما در تحقق این هدف ناکام ماند. چنین به نظر می رسد اتحاد اولیە این ائتلاف با عبادی تنها بە منظور ثبت بدون دردسر این گروە برای شرکت در انتخابات بودە باشد و پس از تحقق این هدف از ائتلاف نصر عقب نشینی نمود. مهمترین گروه های حاضر در آن عبارتند از: سازمان بدر، مجلس اعلا، حزب اللە عراق، جریان نجباء و ... . ایران مهمترین حامی این ائتلاف می باشد.
  3. ائتلاف دولت قانون (ائتلاف دولة القانون): از ٩ حزب و گروە تشکیل شدە است از جملە جریان وسط موفق الربیعی و حزب دعاة السلام خضیر خزاعی. نوری المالکی نخست وزیر سابق رئیس این ائتلاف می باشد. نکتە قابل توجە آنست کە عبادی و مالکی هر دو از حزب دعوە می باشند، اما بدلیل اختلافات شخصی نتوانستند در زیر چتر یک حزب در انتخابات پیش روی شرکت نمایند، حزب دعوە هم بناچار برای جلوگیری از فروپاشی و انشعاب در حزب، در ١٣/١/٢٠١٨ اعلام نمود کە در زیر لوای حزب دعوە در هیچ ائتلاف سیاسی و انتخاباتی شرکت نخواهد کرد و بە اعضاء خود این اجازە را می دهد کە با نام خود در انتخابات پیش روی شرکت نمایند و در چهارچوب هر ائتلاف دیگری خود را کاندیدا نمودە یا ریاست لیست را بعهدە بگیرند. این ائتلاف نیز از جریان های نزدیک بە ایران محسوب می شود.
  4. همپیمانی سائرون (تحالف سائرون): از ٦ حزب و جریان سیاسی تشکیل شدە است کە مهمترین آن عبارتند از حزب الاستقامة الوطني بە رهبری حسن عبداللە عبادی کە وابستە بە جریان مقتدی صدر می باشد و همچنین حزب کمونیست عراق بە رهبری رائد جاهد فهمی. این ائتلاف خود را یک ائتلاف فراملی و فرا فرقەای میداند و اکثر کاندیداهای آن از اشخاص مستقل و تکنوکرات تشکیل شدە است.
  5. جریان حکمت (تیار الحکمة): رهبر آن عمار حکیم فرزند عبدالعزیز حکیم و برادرزادە محمدباقر حکیم می باشد و بدلیل اختلاف با رهبران مجلس اعلی از این حزب انشعاب کرد. این جریان در آغاز بە ائتلاف نصر پیوست، اما بزودی از آن خارج شد و اکنون به عنوان یک فهرست انتخاباتی با شعارهای فراملی و فرافرقەای پا به عرصە انتخابات نهادە است.

 

ب- گروههای عرب سنی:

احزاب و گروههای سیاسی سنی، از بدو آغاز عصر جدید در عراق از تشتت و عدم اتحاد داخلی در رنج بودەاند و این قاعدە در انتخابات پارلمانی سال ٢٠١٨ نیز صادق است. مهمترین احزاب و ائتلافهای انتخاباتی سنی بشرح ذیل می باشد:

  1. ائتلاف ملی (ائتلاف الوطنیة): از ٢٢ حزب و جریان سیاسی سنی تشکیل شدە است، کە مهمترین آن عبارتند از: «حزب الوفاق الوطني» ایاد علاوی، «تجمح الوطني للاصلاح» بە رهبری سلیم جبوری رئیس فعلی پارلمان عراق و «الجبهة العراقیة للحوار الوطني» وابستە بە صالح المطلگ. ایاد علاوی رهبری این ائتلاف را بعهدە دارد، وی برغم اینکە یک شیعە لیبرال است، اما همیشە با گروه های سنی و جریان های ناسیونالیستی عرب در ائتلاف بودە است.
  2. همپیمانی تصمیم عراقی (تحالف القرار العراقي): از ١١ حزب و جریان سیاسی عرب سنی تشکیل شدە است کە مهمترین اعضای آن عبارتند از: «للعراق متحدون» وابستە بە اسامە النجیفی، «المشروع العربي في العراق» وابستە بە خمیس الخنجر و «حزب الحق الوطني» وابستە بە احمد المساری نمایندە فعلی پارلمان عراق. اسامە نجیفی رئیس سابق پارلمان عراق رهبری این همپیمانی را به عهدە دارد. چنین به نظر می رسد نقطە قوت این گروە بیشتر در استان نینوی باشد.
  3. همپیمانی عربی در کرکوک (التحالف العربي في کرکوک): از ٨ حزب و جریان سیاسی عرب سنی تشکیل شدە است.«المشروع العربي في العراق» وابستە بە خمیس الخنجر و «حزب الحق الوطني» وابستە بە احمد المساری از مهمترین اعضای این همپیمانی می باشند. راکان جبوری معاون استاندار و استاندار موقت کرکوک رهبری این همپیمانی را به عهدە دارد.
  4. همچنین اعراب سنی در استانهای انبار، نینوی، صلاح الدین،  دیالە و بغداد دارای چندین ائتلاف و همپیمانی دیگر می باشند کە عمدتا فهرست های انتخاباتی بودە کە در زمان انتخابات تحت عناوین گوناگون فعال می شوند از جملە: «الانبار هویتنا»، «صلاح الدین هویتنا»، «نینوی هویتنا»، «دیالی التحدي» و «تحالف بغداد» و چندین گروە و فهرست کوچک و کمتر مطرح دیگر.

 

ج) گروههای کُرد

 گروههای کرد نیز بدلیل اختلافات سیاسی و بعضا شخصی، دیگر آن انسجام و اتحاد سابق را ندارند کە در میان اعراب مثال زدنی بود. در مورد احزاب کردی، دو منطقە جغرافیایی کردنشین مجزا از هم وجود دارد کە عبارتند از اقلیم کردستان و مناطق کردنشین مورد مناقشە از جملە کرکوک، خانقین، سنجار، دوزخورماتو و دشت نینوی.

در مورد اقلیم کردستان کە دارای ٤٤ کرسی عمومی و ١ کرسی خاص مسیحیان در استان دهوک می باشد، تقریبا می توان گفت کە همە کرسی های فوق برای احزاب و گروه های کردی تضمین شدە است، هرچند در این دورە از انتخابات چندین فهرست عربی از جملە ائتلاف نصر، ائتلاف دولت قانون و حزب حکمت دارای چندین کاندیدای کرد در استانهای اقلیم کردستان هستند، اما بعید به نظر می رسد کە بتوانند هیچ کرسی را از آن خود بکنند.

در مورد مناطق کردنشین مورد مناقشە، کردها در کارزار سخت انتخاباتی با اعراب، ترکمان و مسیحیان و حتی لیستهای ایزدی هستند. در آغاز کردها مصمم بودند در این مناطق یک فهرست انتخاباتی متحد بوجود بیاورند، اما این حرکت بە شکست انجامید و تنها همپیمانی دموکراسی وعدالت، جنبش گوران و جماعت اسلامی کردستان موفق بە تشکیل ائتلاف نیشتمان (میهن) شدند، احزاب دیگر از جملە حزب دموکرات و اتحادیە میهنی کردستان و اتحاد اسلامی کردستان بصورت جداگانە وارد کارزار انتخاباتی شدند، هرچند حزب دموکرات کردستان انتخابات در استان کرکوک را تحریم کردە است. مهمترین احزاب و گروههای مشارک کرد عبارتند از:

  1. حزب دموکرات کردستان (پارتی دیموکراتی کوردستان): بزرگترین حزب کردی در عراق می باشد کە مسعود بارزانی رهبر آن می باشد. در انتخابات قبلی پارلمان در سال ٢٠١٤ توانست ٢٥ کرسی را از آن خود کند. حزب دموکرات در استان کرکوک انتخابات را بایکوت نمودە است. مناطق نفوذ این حزب استان های اربیل، دهوک و نینوی است. پیش بینی می شود کە این حزب در انتخابات پیش رو نیز بیشترین کرسی های کردستان را از آن خود بکند.
  2. اتحادیە میهنی کردستان (یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان): این حزب در انتخابات سال ٢٠١٤ پارلمان توانست ٢١ کرسی را از آن خود کند و دومین لیست برندە کردی محسوب می شود، اما بدلیل رویدادهای اخیر کرکوک و دوزخورماتو و خانقین کەاز مناطق نفوذ این حزب بشمار می روند و فعلا از کنترل کردها خارج شدە است و همچنین نقش منفی این حزب در این رویدادها، چنین به نظر می رسد کە ضربە سهمگینی بە نفوذ این حزب در این مناطق وارد بیاید. در استان سلیمانیە نیز کە قبلا از مناطق نفوذ این حزب بود، اتحادیە در رقابت سخت و تنگاتنگی با جنبش گوران و همپیمانی دموکراسی و عدالت  وابستە بە برهم صالح معاون سابق اتحادیە میهنی و نسل نو می باشد. چنین به نظر می رسد کە ستارە بخت این حزب در افول باشد و اتحادیە میهنی نخواهد توانست موقعیت سابق خود را بازیابد. کوسرت رسول معاون اول جلال طالبانی فعلا سکان این حزب را در دست دارد.
  3. جنبش گوران (بزووتنەوەی گۆڕان): در انتخابات قبلی پارلمان توانست ٩ کرسی بدست آورد، اما این حزب نیز نتوانست بە وعدەهای انتخاباتی خود جامە عمل بپوشاند و همچنین در منطقە نفوذ خود در استان سلیمانیە با رقیبان سرسختی همچون اتحادیە میهنی، همپیمانی دموکراسیوعدالت، نسل نو و دیگر احزاب روبرو می باشد. بعد از رحلت نوشیروان مصطفی، عمر سیدعلی سکان رهبری حزب را در دست گرفت.
  4. همپیمانی دموکراسی و عدالت (هاوپە یمانیی دیموکراسی ودادپە وروە ری): این همپیمانی در سال ٢٠١٨ تشکیل شدە است، برهم صالح، معاون دوم و اسبق طالبانی رهبری این جریان را در دست دارد. همچنین شخصیت های متعددی از اتحادیە میهنی و اتحاد اسلامی و جماعت اسلامی کردستان و مستقلین بە این حزب پیوستەاند. پایگاە اصلی این حزب در میان اعضاء و طرفداران اتحادیە میهنی است و چنین به نظر می رسد کەشخصیت کاریزماتیک برهم صالح بتواند نفوذ قابل توجهی برای این جریان کسب نماید. حزب زحمتکشان کردستان نیز بە این همپیمانی پیوستە است.
  5. اتحاد اسلامی کردستان (یە کگرتوی ئیسلامی کوردستان): به همراە جنبش اسلامی کردستان دارای یک فهرست انتخاباتی می باشند. رهبر این حزب صلاح الدین بهاءالدین می باشد و مناطق نفوذ آن استان های سلیمانیە و دهوک است. چنین به نظر می رسد کە تغییر خاصی در آرای این حزب بوجود نیاید. در انتخابات قبلی ٤ کرسی پارلمان عراق را کسب نمود.
  6. جماعت اسلامی کردستان (کۆمە ڵی ئیسلامی کوردستان): رهبر این حزب علی باپیر می باشد کە در انتخابات قبلی ٣ کرسی را از آن خود کرد. مناطق نفوذ این حزب استانهای اربیل و سلیمانیە می باشد. این حزب بە تنهایی نخواهد توانست تغییر خاصی در نقشە سیاسی کردستان یا عراق بوجود بیاورد و در سنوات اخیر بیشتر تابع سیاست و برنامە های جنبش گوران بودە است.
  7. نسل نو (نەوەی نوێ): از گروه های جدید سیاسی می باشد کە به عنوان یک فهرست انتخاباتی در سال ٢٠١٧ وارد صحنە سیاسی کردستان شدە است. رهبری آن را سرمایەدار کرد، شاسوار عبدالواحد به عهدە دارد. منطقە نفوذ و فعالیت آن استان سلیمانیە می باشد. چنین به نظر می رسد در میان جوانان و نسل نوین کردستان دارای نفوذ باشد. فاقد یک شخصیت کاریزماتیک با سوابق درخشان سیاسی است، کە در جلب نظر آراء مردم کردستان نقش بسزایی دارد.
  8. فهرست نیشتمان (میهن): از ائتلاف جنبش گوران، همپیمانی دموکراسی و عدالت و جماعت اسلامی کردستان تشکیل شدە است و تنها بە مناطق کردنشین مورد مناقشە از جملە کرکوک، دیالە و نینوی اختصاص یافتە است. د.یوسف محمد رئیس سابق پارلمان کردستان ریاست این فهرست را به عهدە دارد.

علاوە بر احزاب و فهرستهای فوق الذکر دیگر احزاب کردی همچون حزب سوسیال دموکرات، حزب کمونیست کردستان نیز دارای فهرست انتخاباتی مجزا می باشند.

 

د) اقلیتها:

علاوە بر احزاب و گروههای شیعی و سنی عرب و کردها چندین گروە و فهرست انتخاباتی وابستە بە اقلیت های ترکمن، مسیحی و ایزدی و شبک در انتخابات پیش رو فعالند از جملە:

  1. جبهە ترکمن کرکوک
  2. ائتلاف رافدین
  3. ائتلاف کلدان
  4. ائتلاف فیلی عراقی
  5. حزب تقدم ایزدی و...

این گروه بیشتر بر سر کرسیهای اختصاص یافتە بە اقلیتها رقابت می کنند.

  

آزاد ولدبیگی روزنامه نگار و پژوهشگر در اربیل و عضو هیات تحریریه فراتاب

بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است

نظرات
آخرین اخبار