استراتژی رادیکال پرتغال در مبارزه با مواد | فراتاب
کد خبر: 9137
تاریخ انتشار: 14 بهمن 1397 - 10:23
فرزانه سهرابی

فراتاب - گروه اجتماعی: پرتغال، کشوری پیشرو در اروپا در انجام اصلاحات قانونی و اجتماعی مربوط به حوزه سوءمصرف مواد مخدر و درمان معتادان به حساب می آید. حاکمیت رژیم اقتدارگرای «آنتونیو سالازار[1]» در سال 1933 با سیاست رسمی، بستن دروازه های پرتغال به روی جهان، آغازگر دوره ای از سرکوب اجتماعی، سیاسی و فرهنگی بود، به گونه ای که با سرنگونی این رژیم در نتیجه کودتا سال 1974، به طور ناگهانی دروازه های پرتغال به روی بازارهای جدید و جامعه جهانی گشوده شد. دهه 80 در پرتغال همزمان با سیل واردات کنترل نشده هروئین و ماری جوانا است. محله کاسال ونتوسو[2]، که محله ای در پایین شهر لیسبون است به عنوان جهنم مصرف کنندگان مواد مخدر شناخته می شود، جایی که تقریبا تمام شهروندان آن یا به طور مستقیم و یا غیر مستقیم درگیر سوء مصرف مواد مخدر بودند. تنها در این محله حدود 100 هزار نفر معتاد تزریقی همراه با آسیب های شدید اجتماعی زندگی می کردند. و به طور کلی از هر 100 پرتغالی 1 نفر درگیر با سوءمصرف هروئین بود.[3] نتیجه این امر در پرتغال حاکی از:  افزایش آمار شدید مصرف در جوانان و زنان،تغییرات الگوی مصرف، افزایش آمار معتادان به سوءمصرف، افزایش مرگ و میرهای ناشی از سوء مصرف مواد مخدر و افزایش جرایم مرتبط با مواد مخدر داشت.

  پرتغال دهه 80 و 90، شاهد موجی از وحشت را در داخل و خارج  در زمینه رشد فزاینده مصرف مواد بود و نتایج جانبی آن به نحوی موثر واقع شد که تمامی دستگاه ها و نهادهای بین المللی از آن به عنوان زنگ خطری برای آینده اروپا یاد کردند. به گونه ای که در اواخر دهه 90 گفت و گو هایی در مورد تغییر سیاست های رسمی این کشور در مبارزه با مصرف و کاهش معتادان مواد مخدر انجام شد. اولین پیشنهاد رسمی جهت تغییر قوانین مواد مخدر از سوی «روئی پریوا»، قاضی سابق دادگاه قانون اساسی پرتغال مطرح شد که منجر به اصلاح قانون مجازات عمومی در سال 1996 در پرتغال شد. پریوا معتقد بود، زندانی کردن بخاطر مصرف مواد مخدر، روشی غیر موثر است؛ توصیه او این بود که بدون اعمال مجازات یا طرد مصرف کنندگان مواد از جامعه، آنها را به دوری از مواد تشویق کنیم. جرم زدایی کامل از مصرف مواد مخدر در سال 2001 به عنوان یک طرح ملی اجرا شد. در چارچوب این طرح دیگر مصرف مواد مخدر جرم محسوب نمی شد و اعتیاد در طبیعت خود یک مسئله پزشکی است، نه یک معضل برای سیستم قضایی و قانونی کشور. با اجری قانون جدید تغییراتی در نگرش های مربوط به سیاستگذاری حوزه مواد مخدر در پرتغال به وجود آمد؛ اول اینکه: نوعی افزایش رواداری فرهنگی در برابر سوءمصرف مواد به وجود آمد. دوم اینکه: هدف سوق دادن معتادان به سوی درمان نیست، آنها باید خودشان بخواهند تا درمان شوند.

  یکی از موضوعاتی که اغلب در مورد اصلاحات قضایی و سیاست های اجرا شده در مورد کاهش مصرف مواد در پرتغال مطرح است؛ تاثیر این سیاست ها بر میزان سوء مصرف مواد و آمار معتادان  و جرایم وابسته به آنها می باشد. تصویر و گزارشی شاخصی از آمار سال 2001 تا 2005 و بعد آمار سال 2018  نشان دهنده تاثیر این اطلاحات به تغییرات مربوط به گروه های سنی شروع کننده مصرف مواد، نوع مواد مصرفی و فراوانی آن و آمار مربوط به زنان و مردان مصرف کننده مواد است.

  گزارش ها نشان می دهد، در حالی که مصرف کانابیس از سال 2001 تا 2005 در میان جوانان مصرف کننده در پرتغال در حال افزایش است، مصرف هروئین به دلیل اصلاحات انجام شده و سیاست های کاهش آسیب کاهش یافته است. همچنین شروع مصرف هروئین در جوانان در حال کاهش است، در حالی که شروع مصرف کانابیس در جوانان افزایش یافته است. بر این اساس مصرف مواد نیز در بین افراد 15 تا 24 سالگی که در معرض خطر ابتلا به مصرف و تزریق مواد مخدر (هروئین) هستند، به شکل محسوسی کاهش یافته است.[4] ( رجوع شود به جدول شماره 1). از این رو تعدیل سیاست های جرم و جنایت برای حمل مواد مخدر باعث افزایش میزان استفاده از مواد مخدر نمی شود. شواهد قابل توجهی از سراسر دنیا نشان می دهد که اجرای قانون مواد مخدر جنایی در بهترین حالت تاثیر منفی بر بازدارندگی مردم در مصرف مواد مخدر دارد.

  بر اساس جدول شماره یک می توان نتایج زیر را از تاثیرات اصلاحات حوزه مواد مخدر و اعتیاد در پرتغال به دست آورد:

  • افزایش مصرف کانابیس
  • کاهش مصرف هروئین
  • افزایش مصرف داروهای مرتبط با مواد مخدر
  • کاهش مرگ و میر مرتبط با مواد مخدر

  مرکز اروپایی رصد مواد مخدر و اعتیاد به مواد مخدر[5]، گزارش سالانه ای از وضعیت مواد مخدرو اعتیاد در پرتغال در سال 2018 ارائه داده است که می تواند حاوی نکات مهمی باشد.

  • شروع مصرف مواد مخدر بین سنین 15 تا 34 سال است.
  • میزان جرایم مرتبط با مواد مخدر بین سنین 15 تا 64 سال، 17073 نفر است که نشان از کاهش محسوس جرایم مرتبط با مواد مخدر دارد.
  • تغییر در الگوی مصرف: نوع مواد مصرفی به ترتیب عبارتند از: کانابیس(39 درصد)، هروئین (42 درصد)، کوکائین (13 درصد)، آمفتامین (صفر درصد)، سایر مواد (6 درصد)

 

  • بر اساس سیاست های کاهش الگوی مصرف، میزان سرنگ توزیع شده برای مصرف کنندگان تزریقی هروئین،1350258 عدد می باشد.[6]

در نتیجه تغییراتی که در سیاستهای کاهش مصرف و درمان معتادان در پرتغال انجام شده، به نتایج درخشانی منجر شد که برای بسیاری از کشورها به مدلی جدید و تاثیرگذار تبدیل شد. در نتیجه تغییرات، مصرف هروئین فروکش کرد، ابتلا به ایدز و هپاتیت و مرگ های ناشی از زیاده روی در مصرف مواد کاهش یافت، جرایم مرتبط با مواد مخدر  آمار زندانیان کاهش چشمگیری یافت.

مدل پرتغال با رویکردهایی همراه است که برای بسیاری از کشورها از جمله ایران می تواند بسیارموثر باشد و برنامه ریزان و سیاستگذاران در جهت کاهش آسیب مواد مخدر و کاهش آمار معتادان از آن استفاده عقلانی کنند.

نگاه مسلط مردم و سیاستگذاران به پدیده اعتیاد در پرتغال، نگاهی اجتماعی و چند بعدی است. معتادان باید خودشان با رسیدن به آمادگی شخصی و اجتماعی به مرحله ای برسند که خودشان داوطلبانه به ترک مواد مبادرت ورزند. اساساً در مدل پرتغال اعتیاد مسئله ای خانوادگی و اجتماعی است؛ به این معنا که پشت رابطه ناسالم فرد با مواد اغلب روابط سست فرد معتاد یا با خانواده اش و اطرافیانش یا دچارنوعی طردشدگی اجتماعی به دلیل بحران های روان شناختی و جامعه شناختی حاکم است. در حوزه مواد مخدر، چیزی به نام مواد مخدر قوی یا ملایم نداریم، بلکه راه سالم و ناسالم با مواد مخدر است که منجر به مرگ یا نقص در مسیر بهبودی فرد می شود. همچنین انهدام مواد مخدر هدفی دست نیافتنی است، بلکه کم کردن و کاهش مخاطرات ناشی از آن باید ملاک عمل قرار گیرد. در مدل پرتغال شکست بخشی از فرایند درمان است. در درمان بیماران معتاد به جای اینکه شهروندان معتاد را بر اساس سیاست جرم گرایی مواد مخدر روانه زندان کرد و به اعمال قضایی و قهریه پرداخت، برای آنها مراکزی امن هم برای مصرف و هم درمان معتادان ایجاد شد. نکته مهم این است که معتادان می توانستند به صورت داوطلبانه به این مراکز جهت بهبودی بیماری اعتیاد خود مراجعه کنند. در محله ای از لیسبون این مراکز از ساعت 2 تا 4 به مهاجران و پناهندگان بدون مجوز خدمات ارائه می شد و از ساعت 5 تا 8 عصر باین مراکز به روی مصرف کنندگان مواد باز بود و خدمات روان شناسی،پزشکی، مشاوره ای، سرنگ تمییز، بسته مواد مصرفی، لباس تمییز و تست سریع ایدز ارائه می شود. هدف از این خدمات این بود که معتادان با مراجعه به این مراکز علاوه بر تزریق روزانه مواد (هروئین)، با گذشت زمان به درمان تدریجی  و داوطلبانه روی آورند. [7]  

 

تحلیل انتقادی

ضمن تاکید بر این که متن تحلیل مذکور از سوی موسسه کادراس برای رعایت اصل امانت داری بر اساس متون معتبر و گزارش های جهانی ترجمه و تالیف شده است. نکته مهم این است که انتقادات بسیاری بر رویکرد جرم زدایی مطلق از مصرف مواد مخدر وجود دارد امروزه این رویکرد در پرتغال هم نتایج منفی داشته است. چرا که اساسا سیاست جرم زدایی از مصرف مواد در پرتغال در محیطی که در آن فهم اجتماعی از این پدیده حادث نشده به وقوع پیوسته است. به همین دلیل است که می توان از آسیب های اجتماعی جدیدی در پرتغال مانند: افزایش جرایم خرد مرتبط با مواد مخدر، به وجود آمدن پدیده توریسم مواد مخدر و خرده فروشی پر رنگ مواد مخدر نام برد. به نظر می رسد تاکید یک طرفه بر سیاست جرم زدایی بر مصرف مواد مخدر به تنهایی پاک کردن صورت مسئله از پدیده چند بعدی مصرف و تجارت مواد مخدر باشد.       

                                  

 

 

[1] António de Oliveira Salazar

[2] Casal Ventoso

[3] https://www.theguardian.com/news/2017/dec/05/portugals-radical-drugs-policy-is-working-why-hasnt-the-world-copied-it

[4] https://core.ac.uk/download/pdf/91904.pdf

[5] European Monitoring Centre for Drugs and Drugs Addiction

[6] http://www.emcdda.europa.eu/countries/drug-reports/2018/portugal_en

[7] https://www.theguardian.com/news/2017/dec/05/portugals-radical-drugs-policy-is-working-why-hasnt-the-world-copied-it

 

فرزانه سهرابی، پژوهشگر ارشد موسسه کادراس

منبع: موسسه کادراس

نظرات
آخرین اخبار