پیچیدگی ها و ظرافت های اعتیاد زنان | فراتاب
کد خبر: 9117
تاریخ انتشار: 2 بهمن 1397 - 11:17
اسدالله افشار

یکم) به جرأت می توان گفت که زنان جز نخستین قربانیان بسیاری از آسیب ها و انحرافات اجتماعی هستند، در این میان اعتیاد اگر نه اولین و عمده ترین، بلکه یکی از مهمترین آنان است. تصور اکثر افراد جامعه در مورد اعتیاد این است که مواد مخدر و سوء مصرف مواد عمدتا پدیده ای مردانه است. به عبارتی شاید بتوان گفت اعتقاد بر این است که زن ها بسیار کمتر از مردها به اعتیاد روی می آورند، بخصوص در ایران حتی سیگار کشیدن زنان و دختران، تعجب بر انگیزمی نماید. البته چند سالی می شود بنا به دلایل فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی این نگاه رنگ باخته و قبح خودش را در جامعه ما از دست داده است.  هم اینک بر اساس آخرین آمارهای ستاد مبارزه با مواد مخدر در ایران حدود 4 میلیون نفر مصرف‌کننده مستمر و غیر مستمر مواد مخدر داریم اما تعداد مصرف‌کننده‌های مستمر مواد مخدر 2 میلیون و 800 هزار نفر است، از این تعداد حدود 7 درصد‌شان را زنان تشکیل می‌دهند به عبارتی آمار اعتیاد زنان در آخرین شیوع شناسی مصرف مواد مخدر حکایت از آن دارد که به طور تقریبی 196 هزار نفر معتاد زن در کشور داریم.[1]

دوم) اعتیاد زنان مسئله ای غامض و چند وجهی است. گرچه می توان به تعمیماتی در باره قانونمندی های آن با تأکید بر اعتیاد زنان رسید؛ اما قواعد منفردی نیز دارد که گاه از نظر می گذراند. مسائل اعتیاد برای هر شخص انگار خاص است و به جامه هیچ کلیتی در نمی آید. اتخاذ این نگاه همه جانبه به اعتیاد زنان در کنار سائر مسائل انسانی – اجتماعی برای شناخت و ارزیابی کارآمد آن لازم، ضروری و اجتناب ناپذیراست.

سوم) رفتارها و تاملات انواع زنان معتاد خصوصا بسته به مواد مصرفی مخدر و امکانات و زمینه هایش دردنیای درون و بیرون یا خلوت و جلوت یکی نیست و نمی توان همگی را به یک چوب راند و برای همه آنان نسخه واحدی تجویز نمود. آن ها بسته به سن، قومیت، تحصیلات، اشتغال، تربیت خانوادگی و اجتماعی ( تربیت فرهنگی)، رفاه و… خصائص متمایزی می پذیرند و نیازمند شناخت و درمان ویژه اند. البته نمی توان برآیند این رفتارشان را از شرائط اجتماعی نادیده گرفت یا آثار چنین رفتاری را بر شرایط مزبور مغفول نهاد. به این نکته باید توجه کرد که کنترل اعتیاد زنان نه تنها به شناخت این مجموعه عوامل بستگی تام دارد، بلکه شناساندن این اوضاع به جامعه می تواند زمینه ساز اجماع درهمیاری نسبت به حل آن خصوصا ازجانب خود معتادان زن یا گروه های موظف و داوطلب در این طریق باشد.

چهارم) اعتیاد زنان گستره وسیعی از استعمال سیگار و الکل تا مواد مخدر و روانگردان را شامل می شود؛ و غالبا با قمار و تن فروشی و انحرافات دیگر همراه می باشد. همه این انحرافات از ارزش و وزن برابر برخوردار نیستند و به یکسان شامل حال زنانی از طبقات و فرهنگ ها و قومیت ها و ملیت های مختلف نمی شوند و به همین دلیل نه تنها برچسب انحرافی مساوی نمی خورند بلکه با این نگاه توزیع زنان معتاد در گستره تاریخ و جغرافیای جوامع را هم نمی توان ثابت و یکدست در نظر گرفت.

پنجم) اعتیاد زنان در کنارمردان می تواند بدوا محرک و مقوم کار صنایع داروسازی باشد تا چرخ های اقتصادی جوامع را به گردش درآورد؛ اما این موضوع در بلند مدت با نابودی معتادان به هزینه های گران برای توسعه پایدارخواهد انجامید. نکته مهم این که هزینه اعتیاد زنان به واسطه نقش آنان در بازتولید نسل و فرزندپروری حتی بیش از مردان است و جامعه را متحمل سرمایه گذاری های کلان برای نگهداری و تربیت این فرزندان یا در غیر این صورت تأمین نیرو و تجهیزات و فضا و امکانات جهت کنترل نابهنجاری رفتاری محتمل آنان درآینده خواهد ساخت.

ششم) طرد و حاشیه ای شدن زنان معتاد بیش از بی خانمانی مردان مخاطره آمیزمی باشد؛ زیرا این زنان به ویژه  به واسطه شرم آمیز بودن کارتن خوابی و خیابانگردی، جنس دوم یا جذب محلات بدنام شده و یا در جستجوی سرپناه به تن فروشی و معاونت دراین مسیر و طریق می پردازند. جای دارد دراین بخش به این نکته نیز پرداخته شود که؛ مراقبت از زنان در قبال اعتیاد یا ترک دادن زنان معتاد به اعتباراتی نیازمند است که بدون ارزش اضافی حاصل از عملکرد های اقتصادی نصیب جامعه یا حتی خود معتادان وخانواده های شان نمی شود و این در حالی است که بخشی از همین مازاد نیز صرف تولید و توزیع موادمخدر می شود.

هفتم) گاه اعتیاد زنان واکنشی به اجبارها و قهرهای اجتماعی و برای گریز و رهایی از ستم های مردان صورت می پذیرد. این در حالی است که خود اعتیاد نیز؛ زنان را در معرض مخاطرات و بهره کشی های جسمی و جنسی قرار می دهد و چه بسا آنان را به سمت فحشا سوق دهد و بر مشکلات شان بیافزاید. با توجه به آن چه بیان شد باید اذعان داشت؛ درمان اعتیاد زنان راهی طولانی در پیش رو دارد و با تجویزهای مردانه نمی خواند. بنابراین رفع اعتیاد زنان  نه تنها به اراده آنان که به تحقق برابری جنس – جنسیتی درجامعه بستگی دارد. در صورت عدم تحقق منطقی این امر؛ احتمال می رود دراین میدان سخت بنا به دلایلی این دسته از زنان که قربانیان خاموش خشونت های خانوادگی و اجتماعی هستند، سکوت پیشه کنند!

هشتم) معضلات ناشی از موضوع اعتیاد زنان و همچنین ابعاد گسترده تاثیرگذری منفی این بلای خانمانسوزبه عنوان یک بیماری از نظر فردی، اجتماعی و خانوادگی، ضرورت پرداختن به این آسیب اجتماعی را که خود سرمنشا و عامل به وجود آمدن سایر آسیب ها است دو چندان می کند؛ بنابراین ضروری است کارشناسان ابعاد مختلف آن را از جنبه اقتصادی، جامعه شناسی، پزشکی و روانشناسی مورد بحث و بررسی قرار دهند. در پایان بحث پیش رو، به نکات قابل توجهی در ذیل اشاره خواهیم داشت که مد نظر کارشناسان و صاحب نظران   می باشد:

1- شیب گرایش زنان به اعتیاد هر ساله تند‌تر می‌شود، تاجایی که در سال 1380 ، تنها 5 درصد از جمعیت معتادان کشور را زنان تشکیل می‌دادند، اما هم‌اکنون این میزان به 10 درصد رسیده است.[2]

2- یکی از دلایلی که اعتیاد زنان بیشتر در جامعه دیده می‌شود مربوط به عدم فرهنگ‌سازی در خصوص درمان آن است. در سال‌های گذشته مراکز ویژه‌ای برای درمان زنان نداشتیم چرا که در این زمینه فرهنگ‌سازی ویژه‌ای هم انجام نشده بود؛ اما در حال حاضر 108 مرکز ویژه زنان معتاد در کشور وجود دارد. همچنین در کنار آن 49 مرکز در زمینه بهبودی و کمپ، 20 تیم سیار و 24 سرپناه شبانه‌روزی و 15 مرکز گذری برای زنان در کل کشور فعالیت می‌کنند.[3]

3- تا زمانی‌که نتوانیم مهارت‌های اجتماعی و نشاط لازم را برای جوانان و زنان فراهم کنیم گرایش به سمت اعتیاد ما را تهدید می‌کند.[4]

4- رسانه ملی، مطبوعات، آموزش و پرورش و نهاد‌های مدنی متخصص باید در این زمینه فعالیت‌های لازم را انجام دهند و جامعه را نسبت به این معضل خانمانسوز آگاه کنند.

5- مصرف مخدر در بین زنان نسبت به کل جامعه بسیار پایین است و هنوز به مرحله بحران نرسیده است. بر اساس آخرین آمارها به ازای هر 7 مرد یک زن معتاد وجود دارد. البته باید حساس و هوشیار باشیم تا تعداد زنان معتاد بالاتر از آمارهای موجود نرود.[5]

6- آمار زنان مصرف‌کننده مواد مخدر در ایران روبه افزایش نیست بلکه در سال‌های اخیر نوعی تغییر الگوی مصرف بین زنان مصرف‌کننده مواد مخدر اتفاق افتاده است.

به عبارتی زنان از مصرف شیشه به مصرف گل و حشیش روی آورده‌اند و این یعنی آن که اعتیاد زنان در مجموع زیاد نشده است.[6]

7- مصرف شیشه در بین زنان مصرف‌کننده مواد مخدراز رتبه دوم در سال 90 به رتبه چهارم در سال 94 تنزل پیدا کرده و نگرانی اصلی در این باره شیوع مصرف گل و حشیش بین زنان و دختران جوان است.[7]

8- اعتیاد زنان باعث متلاشی شدن بنیان خانواده می‌شود ازاین‌رو مقوله اعتیاد زنان باید به‌صورت ویژه موردبررسی و آسیب‌شناسی قرار بگیرد، عواقب استفاده از مواد مخدر در زنان بیشتر از مردان است و زنان طی دو سال مصرف به‌صورت کامل به مواد مخدر وابسته می‌شوند این در حالی است که مردان طی هشت سال وابستگی کامل پیدا می‌کنند.

9- زنان اغلب قربانیان اعتیاد هستند به‌طوری‌که به ‌واسطه یکی از اعضای معتاد خانواده که معمولاً پدر، برادر، همسر و پدرشوهر است به اعتیاد کشیده می‌شوند و برخی از مردان این افراد را وادار می‌کنند که مواد را مصرف کنند.

10-  زنان معتاد دچار افسردگی شدید می‌شوند و اغلب خودکشی می‌کنند، از طرفی زنان معتاد از خانواده طرد می‌شوند، شغل خود را از دست می‌دهند و به همین دلیل به روابط خارج از چارچوب کشیده می‌شوند و اغلب وارد جرگه زنان خیابانی می‌شوند.

11- در حال حاضر شاهد کاهش سن اعتیاد به‌ویژه در بانوان هستیم، عدم گفت‌وگو و تعامل در خانواده،    خلأ عاطفی و ارتباطی، شکاف نسلی و حضور در مهمانی‌های غیرمتعارف از دلایل اصلی است که فرد از خانواده جدا و به گروه همسالان خود می‌پیوندند و ارتباطات کنترل نشده ممکن است فرد را به اعتیاد بکشاند.

12- اعتیاد زنان در جامعه، شتاب گرفته است؛ به طوریکه در گروه سنی 15 تا 29 سال به ازای هر 6.6 مرد ، یک زن معتاد و در گروه سنی 30 تا 44 سال به ازای هر 15.7 مرد، یک زن و در گروه سنی 45 تا 64 سال، 16.6 زن معتاد وجود دارد.[8]

13- به گفته مسوولان زندان های کشور در حال حاضر ۵۰ درصد زندانیان زن در رابطه با مواد مخدر و اعتیاد در زندان هستند که به نقل از همین مسئولان این آمار در سال های اخیر افزایش نیز داشته است. طبق بررسی الگو های مصرف مواد مخدر در ایران در سال ۱۳۷۷ نزدیک به ۸۱ درصد جمعیت نمونه افراد مصرف کننده مواد مخدر در ایران در فاصله سنی ۲۰ تا ۳۴ سال قرار داشتند.[9]

14- زنان با گرایش به سمت زندگی مدرن و همسو کردن خود با اینگونه زندگی و نشان دادن خود به عنوان یک فرد روشن‌فکر در جمع دوستان به پیشنهاد مصرف مواد مخدر نه نمی‌گویند. متاسفانه استفاده از مواد مخدر به ویژه صنعتی در میهمانی‌های شبانه به یک هنجار تبدیل شده است.

15- مرگ در اثر مصرف مواد مخدر در زنان و دختران سریع‌تر رخ می‌دهد. بخصوص مصرف بیش از حد، خودکشی و تصادفات ناشی از آثار مصرف برخی مواد مخدر علت اصلی مرگ و میر در زنان معتاد است.

16- اعتیاد در زنان زمینه‌ساز سایر انحرافات است، استفاده تزریقی از مواد مخدر و وجود سرنگ‌های مشترک، همچنین رابطه جنسی پرخطر در این زنان خطر ابتلا آنها به ایدز، هپاتیت و سایر بیماری‌های مقاربتی را افزایش می‌دهد.

17- افزایش خانه‌های مجردی، روابط خارج از چارچوب خانواده، ازدواج های سفید، روابط نامشروع  را می‌توان از سایر تاثیرات اعتیاد زنان به شمار آورد‌ زیرا زنان معتاد پس از مدتی درآمد خود را از دست داده و برای امرار معاش و تامین مواد مخدر مصرفی خود دست به هر کاری می‌زنند که فحشا و تکدی‌گری از جمله این موارد است.

18- زنان معتاد در مقایسه با دیگر زنان مسایل و مشکلات روانی بیشتری دارند به طوری که بر اساس بررسی‌های انجام شده اختلالات افسردگی یا اضطراب، شایع‌ترین بیماری در بین زنان معتاد به مواد مخدر است. همچنین اعتیاد موجب از بین رفتن قدرت تفکر و تصمیم‌گیری مناسب، بروز مشکلات فراوان در زمینه اشتغال و فعالیت اجتماعی فرد، فقر، فحشا و انحرافات جنسی می‌شود.

19- در گزارشی که پزشکی قانونی کشور در آبان196 منتشر کرد، حاکی از این بود که در نیمه نخست امسال، هزار و ۳۳۷ نفر بر اثر سوءمصرف «مواد مخدر» و ۱۹۰ نفر بر اثر مصرف «مواد محرک» جان خود را از دست داده‌اند. بر اساس این گزارش، هزار و ۳۶۱ نفر از این افراد مرد و ۱۶۶ نفر زن بودند. سوءمصرف مواد مخدر در شش ماهه اول سال 1395، به مرگ هزار و ۴۵۱ مرد، و ۱۵۳ زن انجامیده بود.

20- در حوزه اعتیاد نباید مردان و زنان را جدا از هم دید چراکه اعتیاد اختصاص به یک جنسیت، گروه شغلی و یا گروه سنی و تحصیلات مشخصی نیست و باید در همه رده‌های سنی، جنسی و شغلی لحاظ شود. با این حال و با توجه به افزایش میزان زنان معتاد به نظر می‌رسد فعالیت‌های صورت گرفته در زمینه مقابله با این پدیده کافی نبوده است و دولت و دستگاه‌ها و ارگان‌های مسوول باید تمهیدات ویژه برای پیشگیری از تمایل زنان به مصرف مواد مخدر بیاندیشند و با آموزش‌های لازم؛ خانواده‌ها، زنان و دختران را در این زمینه آگاه‌تر سازند.

 

اینفوگرافی / آمار اعتیاد زنان ایرانی

منبع: خبرگزاری ایسنا: سه‌شنبه / ۳۰ مرداد ۱۳۹۷، کد خبر: 97052915729

منابع:

[1] – پرویز افشار سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر در گفت‌و‌گو با روزنامه ایران، 5 اسفند ماه 1396، اجتماعی / شناسه خبر: 330486

[2] – دکتر «فاطمه عباسی»،  رئیس توسعه و پیشگیری سازمان بهزیستی کشور، در گفت و گو با روزنامه ایران، 2 اسفند ماه 1396، اجتماعی / شناسه خبر: 329500

[3] – همان.

[4] – «لیلا ارشد»، مدیر مرکز خانه خورشید، در گفت و گو با روزنامه ایران، 2 اسفند ماه 1396، اجتماعی / شناسه خبر: 329500

[5] – کتر «فرید براتی سده» معاون توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور، در گفت و گو با روزنامه ایران، 2 اسفند ماه 1396، اجتماعی / شناسه خبر: 329500

[6] – پرویز افشار سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر در گفت‌و‌گو با روزنامه ایران، 5 اسفند ماه 1396، اجتماعی / شناسه خبر: 330486

[7] – همان.

[8] – سخنان انوشیروان محسنی بندپی رئیس سازمان بهزیستی کشور، در یازدهمین کنگره بین المللی دانش اعتیاد، خبرگزاری ایسنا،  چهارشنبه / ۲۲ شهریور ۱۳۹۶، کد خبر: 96062212817

[9] – باشگاه خبرنگاران جوان، ۲۵ دی ۱۳۹۶، کد خبر: ۶۳۹۹۶۳۳

منبع: موسسه کادراس

نظرات
آخرین اخبار