فراتاب – گروه اجتماعی: «تئاتر بد را میتوان نگاه کرد،کتاب بد را میتوان مطالعه کرد، اما تنها کوری و یا بی حسی اجزای قوه باصره میتواند ما را از نمای ساختمانهای واقع در خیابان حفاظت کند.» ویلیام لیسابی
نما به عنوان یکی از عوامل تاثیرگذار بر کیفیت فضای شهری
نما یکی از تاثیرگذارترین عوامل موثر بر کیفیت بصری بنا و کیفیت فضای شهری است، که به دلیل عدم وجود ضوابط و مقررات بازدارنده و بیتوجهی مسئولان شهری مورد غفلت معماران و طراحان شهری قرار گرفته است. ناهماهنگی در تناسب اشکال، رنگ و مصالح نما در ساخت و سازهای جدید شهری در اکثر شهرهای ایران به چشم میخورد، که به دلیل تبعیت از نسخه کلان شهر تهران به عنوان اولین شهر کشور که تکنیکها و روشهای جدید ساختمانی در آن مورد استفاده قرار میگیرد، میباشد. شهر مهاباد نیز از این قاعده مستثنی نبوده و آشفتگی بصری در نما و سیمای شهری در شهر مهاباد و به ویژه بافت مرکزی و تاریخی شهر نمایان است.
در گذشته ساختمانها به صورت تک بنا مطابق با اصول زیباشناختی بصری طراحی میشدند و همچنین متناسب با ساختمانهای مجاور در زمینهی طرح خود جای میگرفتند، اما با ورود مفاهیم و عناصر مدرنیته به ایران، شهرسازی ایران دستخوش تغییرات شتابزده شد، که کاملا در جهتی مخالف با شهرسازی و معماری ایرانی- اسلامی بوده و عناصر و هویتهای بومی و محلی و شرایط اقلیمی شهرهای ایران مورد بی توجهی قرار گرفت.
ضوایط و مقررات نما در طرحهای شهری مهاباد
نمای ساختمان جرئی از حقوق عمومی است، که مالکان و معماران موظف به رعایت ضوابط و مقررات طراحی نما می باشند. اما ضوابطی که جنبه بازدارنده و مشخص کننده نوع مصالح، شکل و رنگ نمای یک ساختمان به تفصیل در بافتهای مختلف شهر مهاباد باشد، در طرحهای تقصیلی و جامع مهاباد به آن توجه نشده و تنها به تعریف مفاهیم نما و همچنین ضوابطومقرراتارتقاءكيفيسيماومنظرشهري مصوب 25/9/1387 شوراي عاليشهرسازيومعماريايران بدون توجه به شرایط اقلیمی و هویت و فرهنگ منطقه و عدم بومیسازی با توجه فرهنگ و تاریخ این منطقه تنها در این طرح ها ذکر شده است و هیچگونه کنترل و تعیین جریمه برای مالکانی که ضوابط و مقررات را رعایت نکنند، صورت نگرفته است.در اغلب قانونهای اخیر، بند مربوط به لازم الاجرا بودن در سطور ابتدایی ذکر شده است، ولی در صورت تخلف، هیچگونه پیگیری به صورت جدی انجام نمیشود. هرچند که صدور گواهی پایان کار ساختمان مشروط به انجام نماسازی نماهای اصلی و جانبی است.
آلودگی و اغتشاش بصری در ناهماهنگی نماهای شهر مهاباد
در سالهای اخیر شاهد شیوه ای ترکیی که شامل شیوه های نماسازی پیشین و شیوه های پست مدرن و دی کانستراکشن غربی در طراحی نمای شهری مهاباد هستیم، که سیمای شهر مهاباد به ویژه در بافت مرکزی بدون توجه به نما و سیمای عناصر و نشانههای تاریخی این شهر همراه با اغتشاش، بی نظمی، عدم هویت و عدم تعادل و مطابق سلیقه مالک آن میباشد، که باعث اغتشاش در زمینه بصری این اماکن تاریخی و توریستی شهر مهاباد شده است.
استفاده از نماهاي پرده اي، نماهاي آلومينيومي، شيشه اي، كامپوزيت در جداره هاي بيروني و قابل مشاهده از عرصه هاي عمومي، ضمن رعايت مبحث چهارم مقررات ملي ساختمان، براي كليه بناهاي دولتي و عمومي ممنوع و استفاده از اينم صالح صرفاً درون بناها مجاز است. اما امروزه این نماهای در بافت مرکزی شهر مهاباد یکی از نماهای اصلی است، که در ساخت و سازهای جدید مورد استفاده قرار می گیرد. این مصالح علاوه بر اینکه با بافت فرهنگی و سلیقه ایرانی اسلامی همخوانی ندارد، عایق نبودن این مصالح به سرما، گرما و صدا باتوجه به شرایط اقلیمی سرد و کوهستانی شهر مهاباد نباید مورد استفاده قرار گیرد.
به دنبال زلزله اخیر کرمانشاه، اهمیت نما و نوع مصالح مورد استفاده در آن بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. بیشترین موارد تخریب و خسارات در کرمانشاه مربوط به ریزش و جدایی نمای ساختمانها حتی در ساختمان هایی که از نظر سازه ای سالم باقی مانده بودند، به دلیل عدم رعایت ضوابط اتصال نما به جداره ساختمان و تنوع مصالح و کیفیت پایین آن عنوان شده است. نما بخش ضعیف ساختمان در کشور تلقی می شود، که در شهر مهاباد نیز کنترلی بر کیفیت مصالح و رعایت اصول فنی و ایمنی نما صورت نمیگیرد.
نما به عنوان یک کل دارای اجزای گوناگونی است، که قرارگیری آن در راستای رسیدن به وحدت به سه عامل تعداد اجزا، نوع اجزا و سیستم نظم دهنده بستگی دارد. در مقیاس بزرگتر نما به عنوان جزئی از منظر خیابان باید با بدنه و زمینه خود به عنوان یک کل رابطه ای هماهنگ ایجاد نماید.
یکی دیگر از عوامل اغتشاش بصری شهر مهاباد ناهماهنگی در شکل و فرم تابلوهای فعالیتهای شهری اعم از تجاری، درمانی، خدماتی و اداری است، که به ابعاد، فرم، طرح و محل نصب تابلوها هیچ گونه توجهی نشده است. ساماندهی و ایجاد هماهنگی در شکل و اندازه این تابلوها در اختیار شهرداری میباشد که در صورت تصویب در کمیته همه نهادها، دستگاه ها، موسسات دولتی و عمومی و همچنین مالکان موظف به رعایت آن میباشند. اما امروزه شاهد هیچ گونه عملی در جهت ساماندهی تابلوهای شهری که یکی از عوامل ناهماهنگی سیمای شهری می باشد، نیستیم.
به همین دلیل مدیران شهر مهاباد باید نسبت به نماهای شهری حساستر بوده و ساماندهی نمای شهری به دلیل ارتقاء کیفیت فضای شهری و مطلوبیت چشم انداز شهری در اولویت کاری شهرداری مهاباد قرار گیرد، به ویژه در زمینه بافت و عناصر تاریخی شهر باید هماهنگی بیشتری در نمای ساختمانهای مجاور اماکن تاریخی مورد توجه قرار گیرد.
گزارش از محمد خضرپور
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است