معبد اژدها، سرزمین بودایی­های ایران | فراتاب
کد خبر: 8880
تاریخ انتشار: 18 مرداد 1397 - 04:23
فراسفر

فراتاب – گروه فراسفر: بنایی صخره ای مشهور به «معبد داش کسن» در 10 کیلومتری جنوب شرقی سلطانیه، در نزدیکی روستای ویر، در سینه کوه و در محوطه ای به شکل مستطیلی ناقص، به طول 400 متر و عرض 50 تا 300 متر قرار گرفته است.

فراتاب- در فاصله‌ای حدود بیست کیلومتری شمال شرقی سلطانیه زنجان، جاییکه با دشت های وسیع، سرسبز و بی انتها پوشیده شده و جاده ای پیچ در پیچ و زیبا دارد، درست در میانه کوه معبدی سنگی بصورت پلکانی با آبگیرهای کوچک و رویایی رخ نمایی می کند.

دسترسی به این معبد از طریق جاده ای خاکی با شیب بسیار ملایم با خودروهای معمولی به راحتی امکان پذیر است، اما چون تابلویی وجود ندارد بهتر است برای رسیدن به معبد، یا از راهنمای محلی استفاده کنید و یا اینکه مسیر را از ساکنان بومی منطقه جویا شوید.

در حالیکه هنوز از لذت دشتهای باران خورده بی انتها سیر نشده ایم، بنایی سنگی و عظیم در سینه کوه ناگهان انسان را متحیر می کند.  محوطه تاریخی داش کسن را می توان جزء آرامگاه های دوره ایلخانی دانست، اما بطور کلی دو فرضیه در خصوص ماهیت و ریشه تاریخی این بنا مطرح شده است. فرضیه اول اینکه غارهای کنده کاری شده در این معبد مربوط به دوره ساسانیان و به منظور برگزاری آئین مهرپرستی بنا شده است. اما فرضیه دوم و قوی تر اینکه این بنای سنگی متعلق به دوره ایلخانیان است و ساخت آن پس از مرگ ارغون شاه مغول، به همت و پشتکار الجای خاتون، خواهر سلطان محمد خدا بنده آغاز شد، اما متاسفانه تکمیل نشده است.

داش کسن در زبان ترکی به معنای «سنگ بر» و یا «محل سنگ بری» است. در مقابل بنا که می ایستیم سه غار تقریبا عمیق در دل کوه با کنده کاری های زیبا مشاهده می کنیم. برای رفتن به داخل این معبد سنگی می توان از تخت سنگهای تراش خورده شده و پلکانی خود بنا استفاده کرد، حوضچه های طبیعی که به خاطر باران پر آب شده اند زیبایی این مکان اسرارآمیز را دوچندان می کند. از برجسته ترین نقش های تراشیده شده در معبد، می توان به دو تصویر اژدها با طول  3/5 متر که در مقابل یکدیگر به شکل قرینه حک شده اند، اشاره کرد. اطراف نقش کنده کاری شده این اژدرها، محراب های زیبای نقش داری با طرح های اسلیمی، گل و بوته و مقرنس های سنگی کنده کاری که از نمادهای اصلی ایرانیست جلوه گر می کند و تصویری نمایان از اوضاع اجتماعی ایران در قرن هشتم قمری است.

آنچه بیش از هر چیزی نظر بیننده را بر خود جلب می کند فناوری و تکنیک پیشرفته سنگ بری و حکاکی بر تخته های عظیم سنگ و دانش عمیق نسبت به زمین شناسی این منطقه در روزگار ایلخانیان است و گفته می شود که هنرمندان چینی این معبد را با الهام از هنر ایرانی و اسلامی خلق کرده اند. یکی از مهم ترین ویژگیهای این معبد در آن است که به عنوان تنها معبد سنگی در ایران بی همتاست و از شاخص‌ترین آثار معماری صخره‌ای در ایران بشمار می آید.

اژدهای نقش شده بر پیکره صخره ای داش کسن که در هنر و اندیشه ایرانی مظهر ظلم، ستم و پلیدی است از دوره ایلخانیان وارد آثار هنری شد. مغولها باآیین بودائیسم و اسلام از طریق مردم چین و ایران آشنا شدند و تقدس اژدها که در تفکرات چینی ها ریشه داشت، وارد اعتقادات مغولان شد و مغولها که در حدود 656 قمری سلسله ایلخانی را در ایران تاسیس کردند، تقدس اژدها را به همراه خود به ایران آوردند. به این ترتیب دو قاب تصویر شده با اژده هایی غران همچون نگهبانانی همیشه بیدار مانع ورود شر و نیروهای شیطانی در این معبد بودند.

و اما یک نکته، هنرمندان روزگار ایلخانی در قرن هشتم و در زمانی که تکنولوژی و دانش بشر تا این اندازه رشد نکرده بود، توانستند با نهایت ظرافت آثاری تا این اندازه شگفت انگیز و تصاویری حکاکی شده بسیار ظریف را خلق کنند. اما اکنون این یادگار باستانی با قابی شیشه ای روی پایه های فلزی زنگ زده و چشم خراش که به جای محافظت از این آثار تنها حق واقعی آنها را زایل کرده و زیبایی این نقوش را از بین برده، نگهداری می شوند. به نظر می رسد که اگر برای یافتن راهی جهت محافظت از این نقوش از هنرمندان و معماران نظرسنجی می شد و از آنان دعوت می شد تا طرحی را متناسب با این فضای سنگی و استوار ارائه دهند، بی شک هم از آثار مورد نظر حفاظت می شد و هم از زیبایی بنا چیزی کم نمی شود.

 

نویسنده: سمیه پسندیده عضو شورای نویسندگان فراتاب – دکترای مطالعات روسیه

بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است

نظرات
آخرین اخبار