فراتاب ـ سرویس بین الملل: در طول چند ماه گذشته حیدر عبادی تلاشهایی را برای اصلاحات در سیستم سیاسی و اداری این کشور را آغاز کرد و در نهایت بعد از چند هفته تظاهرات در بغداد و بخشی از شهرهای این کشور حکومت تکنوکرات خود را به پارلمان تقدیم کرد. حال این سوال پیش میآید که در گرمه جنگ با داعش و گسست هرچه بیشتر جغرافیای سیاسی عراق حیدر عبادی با این اقدام درصدد دستیابی به چه اهدافی است و آیا این اقدام میتواند به عنوان آماده سازی برای عصر پسا داعش قلمداد شود؟ آیا حیدر عبادی با کارت حکومت تکنوکرات خواستار عقب نشینی کردها و سنیها از مواضع خود و خارج کردن نیروهای رقیب شیعی از ساختار قدرت است؟
کردها در شمال به لحاظ نظامی و سیاسی اکثریت مناطق کردنشین را در اختیار دارد و در حال آماده سازی برای برگزاری رفراندم در مورد تعیین سرنوشت اقلیم خود هستند. سنیها نیز علیرغم آنکه دارای مرکزیت سیاسی و تصمیم گیری نیستند ولی این امر به طور واضح مشخص شده است که در عراق بعد از داعش آماده نیستند در زیر حاکمیت مرکزی بغداد باشند
بعد از سال 2003 و اشغال عراق سیستم اداره این کشور به دمکراسی توافقی پارلمانی تغییر پیدا کرد، براین اساس هر سه گروه اصلی این کشور یعنی شیعیان، کردها و سنیها براساس میزان جمعیت خود در ساختار قدرت مشارکت پیدا کردند ولی خروج آمریکاییها از عراق و تلاشهای نوری مالکی برای اعاده حاکمیت سنترالیستی و در پایان ظهور داعش و گسست کامل جغرافیای سیاسی این کشور، سیستم تقسیم قدرت توافقی و پارلمانی را با تغییرات جدی و حتی پایان تلویحی نزدیک کرد.
بعد از نزدیک به دو سال از ظهور داعش در عراق در حال حاضر اقلیم کردستان در شمال به لحاظ نظامی و سیاسی اکثریت مناطق کردنشین را در اختیار دارد و در حال آماده سازی برای برگزاری رفراندم در مورد تعیین سرنوشت اقلیم خود است. سنیها نیز علیرغم آنکه دارای مرکزیت سیاسی و تصمیم گیری نیستند ولی این امر به طور واضح مشخص شده است که در عراق بعد از داعش آماده نیستند در زیر حاکمیت مرکزی و سنترالی بغداد باشند و ناکامی تلاشها برای آزاد سازی موصل و تعویق این پروسه در طول چند ماه گذشته به همین امر مرتبط است زیرا سنیهای به طور واضح اعلان کردهاند خواستار اداره مناطق سنی نشین توسط خود هستند و حضور ترکیه در اطراف موصل نیز برای حمایت از این پروژه است.
در درون شیعیان نیز نیک مشخص است تنها دلیل انتخاب حیدر عبادی- که در انتخابات سال 2014 پارلمان عراق کمتر از شش هزار رای به خود اختصاص داد- برای نخست وزیری این کشور، به مقبول نبودن نوری مالکی برای دوره دیگر نخست وزیری این کشور و همچنین نبود آلترناتیو دیگری در حزب دعوه باز میگشت. در طول دو سال گذشته حیدر عبادی به عنوان یک شخصیت ضعیف در میان حزب خود و همچنین گروهای شیعی شناخته شده است. وی از یک طرف به شدت تحت فشار قدرت نوری مالکی شخصیت مقتدر حزب دعوه و از طرف دیگر در زیر سایه شخصیتهای بزرگی همچون عادل عبدالمهدی و حسین شهرستانی،،،، در کابینه بود.
علاوه براین در طول چند ماه گذشته داعش به منتهی الیه ضعف خود در عراق رسیده است و بیشتر مناطق تحت سیطره خود را از دست داده است به همین دلیل و در پرتو تحولات فوق یعنی پایان عصر توافق، میل کردها برای برگزاری رفراندوم، تلاش سنیها برای خارج شدن از حاکمیت بغداد سنترالیست، پایگاه ضعیف حیدر عبادی در میان نیروهای شیعی و حتی حزب خود و همچنین شروع پایان داعش در عراق این شخصیت پروژهای نوین را برای برون رفت خود و جغرافیای سیاسی این کشور از بحران را فراهم کرد وی درصدد است با حکومت تکنوکرات به مصاف این همه بحران، نیرو و گروه رقیب برود.
عبادی با حکومت تکنوکرات به طور رسمی با سیستم توافقی پارلمانی پایان داد و این پیام را داده است که آماده نیست براساس توافق و میزان جمعیت همه گروهای عراقی را در کابینه و ساختار قدرت مشارکت دهد. و عملاً دیگر آماده سپردن بخشی از قدرت به کردها و سنیها براساس سیستم بعد از صدام حسین نیست. برخی از تحلیل گران این اقدام عبادی را به عنوان اهرم فشاری بر کردها و همچین سنیها قلمداد میکنند و معتقدند عبادی با این اقدام خواستار عقب نشینی کردها از میل به برگزاری رفراندم و همچنین سنیها از طرح اقلیم سنی و تمرکززدایی از بغداد و مدیریت مناطق سنی توسط خود سنیهاست. از طرف دیگر عبادی با این اقدام عملاً درصدد خارج کردن چهرهای برجسته شیعی از کابینه و همچنین کاهش قدرت و نفوذ گروهای شیعی از جمله حزب خود یعنی دعوه اسلامی در پروسه تعیین وزرا و همچین نظارات و دست اندازی آنان در کابینه است وی میخواهد ضعف پایگاه خود در حزب مطبوعش و همچنین جامعه شیعی این کشور را با خارج کردن چهرهای شیعی برجسته از کابینه و کم اثر کردن نقش احزاب شیعی در پروسه سیاسی جبران کرده و جایگاه خود را برای عصر پسا داعش تقویت نماید.
جغرافیای سیاسی عراق در طول دو سال گذشته بیش از هر مقطع دیگری گسسته شده است، ارتش این کشور در منتهی الیه ضعف و ناتوانی است، بروکراسی و سیستم اقتصادی این کشور نفتی با کاهش روزافزون قیمت نفت در سراشیبی سقوط است، با این اوصاف حیدر عبادی که دارای پایگاه ضعیفی در درون حزب خود و نیروهای شیعی است پروژه بزرگی و مخاطره آمیزی را برای عصر پسا داعش در نظر گرفته است. وی درصد است با کارت حکومت تکنوکرات تمام رقبا و دشمنان خود را را در میدان شطرنج عراق کیش و مات کند، ماه های آینده مات کردن یا مات شدن عبادی را مشخص خواهد کرد، اگرچه در حال حاظر آرایش قوای شطرنج او برای حملهای به این بزرگی بسیار لرزان و سست مینماید.
آرام ولدبیگی (پژوهشگر مسائل خاورمیانه)
