فراتاب – گروه اجتماعی: ترس از راکد ماندن بازار بانه و از دست دادن رونق و شکوفایی این بازار، بازاریان بانه ای را وادار کرد تا به اعتصاب 25 روزه خود در هفته گذشته پایان دهند و سرانجام در هاله ای از امید و ناامیدی کرکره مغازه هایشان را در شهری که قطب تردد و ترخیص کالا از مرز زمینی غرب کشور است، بالا بکشند. شهری که سالانه میزبان صدها هزار مسافر از سراسر ایران است و مسئولان دولتی آن را «نگین اقتصادی غرب کشور» میخوانند.
بانه، شهر پاساژها با 85 مجتمع تجاری همان طور که یادآور گردشگری، خرید جهیزیه نوعروسان ایرانی و لوازم خانگی با برندهای محبوب جهانی با قیمت بسیار پایین تر از قیمت پایتخت و سایر شهرهاست؛ تداعیکننده رنج و مشقت کولبران مرزنشینی است که کالاها و اجناس این مراکز خرید مدرن روی دوش آنان از آن سوی مرز به این سوی مرز منتقل میشود.
گرچه تاثیر مثبت بازار بانه و بازارهای مشابه آن در ایجاد همدلی و همبستگی اجتماعی انکارناپذیر است؛ با این حال تعطیلی 25 روزه این شهر، در میان اخبار داغ افزایش قیمت دلار، فیلترینگ تلگرام و حاشیههای لغو برجام در رسانههای مکتوب کمرنگ و در رسانه ملی بایکوت خبری شد. در رسانههای ایرانی زبان خارج از کشور اما؛ این اعتراض مدنی آرام در صدر اخبار بود.
«سفره خالی ما نان میخواهد» شعاری بود که در مدت 25 روزه تعطیلی در سکوتی اعتراضآمیز در میان شبکههای اجتماعی دست به دست میشد. دامنه این اعتصاب به دیگر شهرهای مرزی نیز رسید. مریوان، جوانرود، پیرانشهر و سقز.
دلیل این تحصن آن گونه که در مطالبات بازاریان بانه آمده اعتراض به دستور العمل جدید دولت برای بازارچه های مرزی استانهای کردستان، آذربایجان غربی، کرمانشاه و سیستان و بلوچستان است.
پیش از این دستورالعمل ورود هر نوع کالایی به بانه و مریوان بدون پرداخت عوارض گمرکی بود. اما با اجرایی شدن طرح ساماندهی کولبران و ارائه کارت الکترونیک به آنان، بخشی از پول پرداختی به مرزنشینان و کولبران از طریق دریافتیهایی که از تجار و کسبه به عنوان عوارض گمرکی دریافت میشود، پرداخت خواهد شد.
اما این تصمیمی بود که بدون نظرخواهی از مقامات و مسئولان محلی و مردم منطقه گرفته شده بود. کاسبان محلی میگویند اگر از قبل تصمیم مسدود کردن مرز را خبر میدادند، برای خرید اجناس اقدام نمیکردند.چنانچه یکی از خواسته های آنان گرفتن مهلت سه ماهه برای وارد کردن کالای دپو شده خود از داخل خاک عراق است.
اما دلیل مهمتر این اعتصاب بی ارتباط با معضل کولبری و سریال تراژیک و ادامه دار آن نیست. شلیک مرزبانان در شهریورماه سال گذشته به دو کولبر و کشته شدن آنها منجر به ناآرامهایی در سطح بانه و تجمع جلوی فرمانداری شهر شد و وضعیت مرزنشینان و کولبران را در صدر تیتر اخبار رسانهها قرار داد.
جلال محمودزاده نماینده مردم مهاباد در همین زمینه گفته است: «در سال گذشته 160 کولبر مورد هدف تیراندازی هنگ مرزی قرار گرفتهاند و کشته یا زخمی شدهاند!» آماری که بسیار قابل تامل است
از سوی دیگر سعید جلیلی، نماینده رهبری در شورای عالی امنیت ملی در روزهای آغازین این اعتصابها به بانه سفر کرد تا مشکلات مردم را بشنود آنها اما گفتند: «تا باز شدن مرزها اعتصاب ادامه دارد.»
مجتبی خسروتاج، معاون وزیر و رئیس سازمان تجارت ایران همراه هیاتی از مدیران اقتصادی و بازگانی نیز دیگر مسئولی بود که با مردم وارد مذاکره شد و آنها درخواستهای خود را مکتوب کردند.
تلاش مضاعف و همه جانبه دولت برای تصویب لایحۀ منطقۀ آزاد تجاری-صنعتی بانه و مریوان در مجلس شورای اسلامی، تخفیف حقوق ورودی برای واردات در بازارچه های بانه و مریوان به میزان 50 درصد برای تمام کالاها بدون محدودیت در راس شش بند از خواستههای بازاریان و فعالان اقتصادی کردستان است.
در این بین میرزایی،سرپرست امنیتی و انتظامی استان کردستان درباره تخفیفات گمرکی پیشتر به ایسنا گفته بود: «امکان اخذ تخفیف 50 درصدی گمرک در کردستان غیرممکن است و به نفع کشور نخواهد بود. بیشترین تخفیفات گمرکی کشور در بنادر هم 25 درصد است.» با این حال یکی از خواستههای اصلی بازاریان که بر آن مصر هستند، تخفیف 50 درصدی گمرک است.
حذف محدودیت واردات کالاها با نمایندگی در ایران، فراهم کردن زیرساختهای اداره استاندارد در بازارچه ها به منظورجلوگیری از سردرگمی واردکنندگان، لحاظ نمودن ماهانه 25 میلیون ریال برای هر خانوار مرزنشین دارای کارت پیله وری و دادن مهلت سه ماهه به تجار و کسبه برای وارد کردن کالای دپو شده در خاک عراق قبل از اجرای طرح، از دیگر خواسته های مردم بود که با معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت در میان گذاشتند.
خسروتاج پس از دیدار با بازاریان بانه به خبرگزاریها گفته بود:«ظاهراً معافیت های گمرکی در نظر گرفته شده در این طرح پایین است و بازاریان علاقمند بودند این موضوع و دیگر مشکلاتشان را از نزدیک با بخش اقتصادی و تجاری دولت مطرح کنند.»
به گفته شاهدان عینی مردم هر از چندگاهی در طول این مدت جلوی فرمانداری، گمرک و مسجد جامع بانه تجمع میکردند فرماندار بانه نیز در مقابل به آنها، گفته است: «نقشی در این تصمیم ندارد.»
«وریا قادریان» ،از فعالین مدنی بانه، در این رابطه میگوید: «مردم اگر مسئولان را در کنار خود ببینند و نه در مقابل خود، بسیاری از مسائل قابل حل است و هیچ تجمعی به اعتراض و خشونت کشیده نمیشود.» به گفته وی فرماندار بانه اگر در میان جمع حاضر میشد مردم این احساس را داشتند که دغدغه آنها دغدغه مسئولان نیز هست و این تاثیر مثبتی در آرام کردن مردم و کاهش تنش در بازار داشت. قادریان می افزاید: «دغدغه بازاریان این است که مانند گذشته قیمتها در بازار بانه به گونه ای باشد که قشر متوسط ایرانی قدرت خرید در این بازار را داشته باشند و بازار از رونق و شکوفایی نیافتد.»
به گفته او در این مدت مسافرانی از شهرهای مختلف ایران که از تحصن بیاطلاع بودند به قصد خرید به بانه آمدند و دست خالی برگشتند و این تلنگری است که شیوه تحصن و اعتراض مدنی نه به صورت پیوسته بلکه به شکلهای دیگر و کوتاهمدت انجام شود.
بازاریان و فعالان اقتصادی کردستان اکنون امیدوارند؛ در طرح ساماندهی مناطق مرزی بازبینی و اصلاحات لازم انجام و قوانین جدیدی برای بهبود وضعیت اشتغال منطقه تصویب شود.
همچنین «خالد ابراهیمی» از فعالان اقتصادی بازار بانه میگوید: «ما بازار را به امید رسیدگی به خواسته هایی که در جلسه با آقای خسروتاج داشتیم، باز کردیم و به شدت منتظر رسیدگی به مطالبات درخواست شده هستیم.» او می افزاید: «شرایط اکنون بازار و وضعیت درآمد رضایتبخش نیست و اگر به خواسته های بازاریان توجه و رسیدگی نشود و هیچ اقدام عملی انجام ندهند امکان تحصن دوباره وجود دارد.» به گفته این فعال بازار بانه، کسب و کار مناطق مرزی روز به روز بستهتر و کم رونقتر میشود و دولت قبل از انسداد مرز باید به فکر شغل جایگزین برای مردم باشد.
اما در این بین نماینده مردم بانه و مریوان می گوید: «در جریان تحصن بازاریان بانه به انسداد مرز مجتبی خسروتاج، به عنوان نماینده وزیر صنعت و شهریار حیدری، مدیرکل امور مرزی وزارت کشور به عنوان نماینده وزیر کشور و علی معقولی به عنوان نماینده رئیس گمرک ایران با نمایندگان بازار بانه و سقز دیدار و گفتوگو کردند.»
محسن بیگلری به فراتاب میگوید: «این هیات که از نزدیک با مردم بانه دیدار کرده بودند شنبه دو هفته قبل در تهران برای جمعبندی خواستههای بازاریان جلسهای را برگزار و سهشنبه هفته گذشته در جلسهای با وزیر کشور، وزیر اقتصاد و وزیر صنعت مطرح کردند تا در قالب یک پکیج پیشنهادی در هیئت دولت مطرح و تصویب شود.»
وی سپس در پاسخ به این سوال که «از جزئیات این بسته پیشنهادی چه اطلاعاتی دارید؟ و اینکه آیا خواستههای مطرح شده بازاریان کردستان در این بسته گنجانده شده است یا خیر؟» گفت:«از جزییات آن به طور دقیق اطلاع ندارم. آنچه مهم است این است که خواسته های مردم در کلیت این بسته پیشنهادی دیده میشود که در اصلاح آییننامه مرزنشینی لحاظ میشود. ما هم اکنون منتظر هستیم که این بسته پیشنهادی در هیات دولت مطرح شود.»
لازم به ذکر است که برای پیگیری این موضوع نظر استاندار کردستان را نیز جویا شدم اما به گفته روابط عمومی استانداری کردستان، آقای استاندار پاسخدهی به این موضوع را به بعد از مطرح شدن اصلاح آئیننامه مرزنشینی در هیئت دولت موکول کرده است.
گزارش از ژیانا اسکندری – فراتاب
عکس: سیدمصلح پیرخضریان
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است