روز 12 مِی (22 اردیبهشت) مهلت دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا برای تمدید تعلیق تحریم های مرتبط با برنامه هسته ای ایران به پایان می رسد و شواهد نشان می دهد که احتمال ترک کردن این معاهده از سوی آمریکا بالا است. حتی سفر امانوئل ماکرون رئیس جمهور فرانسه و دفاع وی از برجام نیز نتوانسته دونالد ترامپ را راضی به ماندن در معاهده ای کند که بارها از آن انتقاد کرده است.
برجام یکی از مهمترین موضوعاتی بوده که ترامپ از زمان آغاز تبلیغات ریاست جمهوری این کشور تا زمانی که بر مسند ریاست جمهوری آمریکا نشست از آن انتقاد کرده و بر لزوم تغییر در این معاهده برجام تاکید کرده است. ترامپ معاهده را بد ترین توافق تاریخ آمریکا می داند.
دلیل اصلی مخالفت ترامپ با برجام را می توان در مورد بندی از این معاهده به نام «بند غروب» دانست. ترامپ بیش از هر چیز خواهان اصلاح این بند از معاهده برجام است که براساس آن محدودیت غنی سازی اورانیوم توسط ایران بعد از ده سال به پایان می رسد . ترامپ اعتقاد دارد که این موضوع باید دائمی باشد چرا که آن طور که وی ادعا کرده است در غیر این صورت ایران همچنان توان دستیابی به سلاح اتمی را خواهد داشت. ترامپ همچنین خواستار مذاکره درباره برنامه موشک های دوربرد ایران نیز است که همچان که بارها مقامات ایرانی اعلام کرده اند مذاکره ای بر سر برنامه دفاعی و موشکی خود نخواهند داشت.
محمدجواد ظریف وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران در سفر اخیر خود به نیویورک در مورد خروج آمریکا از برجام و تبعات آن بارها هشدار داده است. ظریف که برای شرکت در اجلاس صلح پایدار به آمریکا سفر کرده بود در سخنرانی‌های خود در اندیشکده‌های آمریکایی و همچنین گفتگو با رسانه‌های این کشور از هزینه‌های احتمالی خروج برجام از سوی آمریکا برای واشنگتن صحبت کرد. ظریف با اشاره به اقدامات ایران در واکنش به خروج آمریکا از برجام گفت: اقدام جمهوری اسلامی و واکنش جامعه بین المللی به خروج آمریکا از برجام، برای آمریکایی ها بسیار ناخوشایند خواهد بود.
در میان طرف های اروپایی برجام، سفر امانوئل ماکرون به آمریکا را می توان گامی مهم از سوی این کشور برای تلاش در جهت راضی نمودن ترامپ برای ماندن در برجام دانست..”
ماکرون در سخنرانی خود در کنگره آمریکا در سخنانی کنایه آمیز در مورد آمریکا اعلام کرد:»فرانسه به دعوت آمریکا به مذاکرات مربوط به توافق هسته‌ای با ایران پیوسته بود و تا زمانی که مطمئن نشود جایگزین بهتری برای برجام وجود دارد، در این توافق خواهد ماند.”
ماکرون همچنین بر حضور فرانسه در برجام تاکید کرد و گفت:» به همین خاطر فرانسه برجام را ترک نخواهد کرد؛ چرا که ما آن را امضاء کرده‌ایم. آمریکا و رئیس‌جمهوری شما هم باید آن را قبول کند.”
خروج آمریکا از برجام و ضربه به اروپائی ها
یک کارشناس روابط بین‌الملل خروج آمریکا از برجام را باعث بی حیثیت شدن این کشور دانست.
سید جلال ساداتیان در گفت و گویی که با عصراقتصاد داشت با اشاره به اقدام متقابل ایران در صورت خروج آمریکا از برجام گفت:» ایران تهدید کرده است که اگر تمامیت برجام حفظ نشود و آمریکا از برجام خارج شود این کشور نیز از این معاهده خارج می شود. اما واقعیت این است آمریکا کاری بیشتر از آنچه که تاکنون انجام داده انجام نخواهد داد و آنچه که اتفاق افتاده بی حیثیت شدن آمریکا است.”
ساداتیان در مورد تلاش طرف های اروپایی برجام برای راضی کردن ترامپ برای باقی ماندن در این معاهده گفت:» همه اروپایی ها در حال تلاش هستند که جلوی خروج آمریکا از برجام را بگیرند تا از این طریق به حیثیت اروپایی ها لطمه وارد نشود. زیرا از سویی اگر آمریکا از برجام خارج شود، ایران تعهدات خود را در مقابل زیر پا خواهد گذاشت و کنترل اروپایی ها بر ایران و منطقه به ادعای انها از دست می رود.”
وی ادامه داد:» از طرفی دیگر تهدیدات ترامپ براین اساس است که باید اقدامات جدی تری در مورد ایران باید انجام دهیم. این اقدامات جدی تر تنها در صورتی می توانست شکل بگیرد که اجماع جهانی علیه ایران وجود داشت. برای مثال در آن زمان که قطعنامه های شورای امنیت براساس ماده 41 فصل هفتم منشور سازمان ملل ضامن تحریم های همه جانبه علیه ایران بود که در صورتی که کار به مرحله بالاتر برسد ازماده 41 فصل 7 به ماده 42 همین فصل که راه را برای حمله نظامی به ایران به دلیل اینکه این کشور را مخل امنیت جهانی می دانست برساند.”
ساداتیان با خارج از ضوابط خواندن اقدام ترامپ در صورت خروج احتمالی از برجام گفت:» اما در شرایط فعلی ترامپ و آمریکا هستند که به تنهایی انچه که در ذهن خود دارد علیه ایران انجام می دهند و این اقدام خارج از ضوابط بین الملل و مورد سوال بین المللی قرار می گیرد. اروپایی ها به دلیل دفاع از حیثیت امضای خود و منافع خود در منطقه از برجام دفاع می کنند. اروپایی ها تلاش دارند که ترامپ را در مورد مسائلی مانند مسئله موشکی راضی کنند که اگر این کشور از برجام خارج نشود اقداماتی در این مورد انجام می دهیم مانند وضع تحریم یا مذاکره بر سر مسئله موشکی.
وی در پایان گفت:» اروپایی ها امنیت منطقه خاورمیانه اگر به هم بریزد در اروپا ناامنی می شود زیرا نزدیکترین منطقه به خاورمیانه اروپا است نه آمریکا.
