فراتاب – گروه بین الملل: اتهام سنگین استفاده از تسلیحات شیمیایی توسط دولت سوریه در دوما و متعاقب آن اتخاذ مواضع سریع و لحن سرسختانه و تاکید بر تاوان سنگین اسد توسط آمریکا، انگلیس و فرانسه؛ حاکی از اشتیاق و برنامه غرب و برخی متحدین‌ منطقه ای آن مانند عربستان سعودی و البته ترکیه برای ورود به استراتژی پرده آخر در شام است.

بیان رخداد

منطقه دوما در غوطه شرقی که همچنان تحت کنترل نیروهای ضد اسد و گروه «جیش الاسلام» است، تبدیل به نقطه کانونی و سرنوشت ساز جدید در بحران سوریه شده است. طی 48 ساعت گذشته خبر استفاده از تسلیحات شیمیایی (گاز کلر و ماده سمی سارین) در این منطقه و کشته شدن 70 تا 150 نفر تبدیل به سرخط نخست بسیاری از خبرگزاری های بین المللی شده است. نیروهای ضد اسد بلافاصله انگشت اتهام خود را به سوی اسد دراز کردند اتهامی که دولت اسد آن را تکذیب کرد.

روسیه: این یک توطئه است!

روسیه در همین زمینه تاکید کرد که نیروهای سوریه از سلاح هایی شیمیایی استفاده نکرده اند. وزارت خارجه روسیه با صدور بیانیه‌ای در واکنش به اتهاما‌ت مطرح شده علیه دمشق در خصوص حمله شیمیایی اخیر در دوما تأکید کرد، این اتهامات به بهانه حمله احتمالی خارجی به سوریه مطرح شده است. این بیانیه می‌افزاید، مداخله نظامی در سوریه با بهانه های ساختگی و در مکان‌هایی که نیروهای روسیه مستقرهستند پیامدهای بسیار جدی به دنبال خواهد داشت. وزارت خارجه روسیه در این بیانیه تأکید کرد: «فریب‌ها درباره حملات با استفاده از گاز کلر یا دیگر مواد سمی توسط نیروهای دولت سوریه همچنان ادامه دارد. یکی دیگر از این فریبکاری‌ها متهم کردن دمشق به نقش داشتن در حمله شیمیایی روز گذشته در دوما است. در عین حال این اتهامات با ارجاعاتی به کلاه‌سفیدها مطرح شده که اقداماتی را در همراهی با تروریست‌ها انجام داده‌اند و نیز ارجاعاتی به سازمان‌های به‌اصطلاح انسان‌دوستانه مستقر در انگلیس و آمریکا».

محکومیت حمله شیمیایی توسط ایران

جمهوری اسلامی ایران نیز امروز عصر استفاده از تسلیحات شیمیایی را محکوم کرد و در همین رابطه سخنگوی وزارت خارجه تاکید کرد: « ادعای کاربرد سلاح شیمیایی در شهر دوما در غوطه شرقی دمشق توسط ارتش سوریه با واقعیت های موجود همخوانی ندارد. دولت سوریه همکاری مطلوبی با سازمان ملل متحد در موضوع شیمیایی داشت و جامعه بین الملل پس از پیوستن این کشور به معاهده منع گسترش سلاح های شیمیایی، تمامی امکانات تولید و ساخت سلاح های شیمیایی آن را منهدم کرد. در حالی که ارتش سوریه دست برتر را در میدان نبرد با تروریست های مسلح دارد، بکارگیری مواد یا سلاح شیمیایی توسط آنها امری منطقی به نظر نمی رسد.»

ترامپ، واکنش اولیه سخت

اما واکنش غرب کاملا متفاوت بوده است در همین زمینه نخستین واکنش را هدر نائورت، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا از خود نشان داد و گفت: «رژیم اسد و حامیانش باید مسئولیت این عمل را به عهده بگیرند و هر گونه حمله دیگری باید بلافاصله متوقف شود. روسیه با حمایت بی چون و چرای خود از این رژیم مسئول نهایی این حملات خشن است. پشتیبانی روسیه از رژیم اسد و شکست دولت مسکو در منع این رژیم از استفاده از سلاح‌های شیمیایی، پایبندی این کشور به حل بحران را به کلی زیر سؤال برده است.»

اما توئیت های امروز دونالد ترامپ ترامپ ،رئیس جمهوری آمریکا، و واکنش های فرانسه و انگلستان و حتی پاپ به این حادثه و موج خبری قابل توجه در این رابطه، حاکی از آن است که به نظر می رسد واکنش های کشورهای غربی به این بهانه کاملاً متفاوت است. ترامپ در یک توئیت بخشی از مسئولیت کاربرد تسلیحات شیمیایی توسط دولت سوریه (که هنوز اثبات نشده است) را متوجه رئیس جمهوری روسیه و دولت ایران کرد و تاکید کرد که بشار اسد به همین دلیل تاوان سختی خواهد داد!

فرانسه تشنه نقش آفرینی بیشتر

وزیر خارجه فرانسه نیز که پیش از این اعلام کرده بود چنانچه دولت اسد از تسلیحات شیمیایی استفاده کند، آماده است که به تنهایی وارد جنگ با این کشور شود، پس از اخبار مربوط به دوما اعلام کرد: «فرانسه آماده انجام مسئولیت خود است.» در این بین نبباید فراموش کرد که رئیس جمهور جوان فرانسه بسیار مایل است تا نقشی پررنگ تر در بحران سوریه و در تعیین سرنوشت این کشور بازی کند او اخیراً با تنی چند از رهبران کُرد سوری دیدار کرد و به صراحت حمله ترکیه به عفرین را محکوم کرد و اعلام کرد در حمایت از کُردها در منبج به این منطقه آماده است تا نیروهای بیشتری گسیل کند!

بازی و واکنش دوگانه ترکیه

اما در این بین واکنش دولت ترکیه نسبت به موضوع دوما بسیار قابل توجه است و حاکی از آن است که ترکیه که از یکسو یکی از پایه های مثلث آستانه به اتفاق ایران و روسیه است و از سوی دیگر عضوی از ناتو و همپیمان آمریکا به شمار می رود؛ می کوشد نقشی دوگانه را در راستای پیشبرد اهداف خود در این خصوص ایفا کند. استراتژی نخست ترکیه از ماه هشتم بحران سوریه به این سو تغییر نظام سیاسی و سرنگونی اسد بوده است، امری که به وقوع نپیوست و نهایتاً و بطور موقت ترکیه را با هدف دومی یعنی جلوگیری از خطر افزایش قدرت گیری کُردها در طول 870 کیلومتر مرز مشترکش با سوریه سوق داد و به همین دلیل با مسکو و تهران از در آشتی و همکاری درآمد. اما واکنش وزارت خارجه ترکیه در خصوص موضوع دوما و تاکید بر این موضوع که «دولت ترکیه به سوریه برای انجام این حمله شیمیایی مشکوک است» حاکی از بازی دوگانه آنکارا برای بهره برداری حداکثری از تحولات محتمل و احیاناً سریع در سوریه است.

چشم انداز پیش رو

آمریکا اینک به کمک نیروهای سوریه دموکراتیک (متشکل از 90 درصد کُرد و 10 درصد عرب) بیش از 30 درصد از خاک سوریه و 90 درصد چاههای نفتی این کشور را در کنترل خود دارد، در این منطقه همچنین نیروهای محدودی از ائتلاف بین المللی ضد داعش حضور دارند، نیروهایی که به نظر می رسد طی روزهای آتی از سوی فرانسه از نظر تعداد نفر تقویت خواهند شد. آمریکایی ها که از زمان وقوع بحران سوریه به نوعی سردرگمی استراتژیک در قبال این بحران دچار بوده اند و سیاست های اوباما با محوریت عدم دخالت مستقیم در این بحران را نوعی مماشات به نفع دولت دمشق ارزیابی می کردند، همچنان دارای آن سردرگمی در دوران ترامپ هست با این تفاوت که به نظر می رسد رئیس جمهوری فعلی آمریکا بسیار مایل است تا تغییری جدی در سیاست های پیشین اعمال کند، او ابتدا از علاقه اش برای خروج از سوریه در زمانی کوتاه سخن به میان آورد سپس از عربستان که منتقد خروج آمریکا بود خواست تا هزینه حضور سربازان آمریکایی را بپردازد و حالا با وقوع حادثه دوما به نظر می رسد ترامپ دارای یک موقعیت جدی و جدیدی است تا از آن برای یک نقطه آغاز در تغییر استراتژی نهایت استفاده را ببرد، همراهی دولت هایی نظیر فرانسه و آمادگی عربستان سعودی برای کمک های مالی و لجستیکی بیشتر و نیز نقش دوگانه و قابل تغییر ترکیه در این ماجرا در کنار نیروهای زمینی و زبده کُرد می تواند تا حد زیادی ترامپ را وسوسه کند تا از حادثه دوما برای ساقط کردن دولت اسد بهره ببرد! اما در این بین او نمی تواند قدرت بازدارنده روسیه و توانایی های منطقه ای دولت ایران و نیروهایی نظیر حزب الله را نادیده بگیرد، حال باید منتظر ماند و دید او آیا یکبار دیگر با حملاتی موشکی و احیاناً هوایی و شدیدتر از بار قبلی به مواضعی در سوریه حمله خواهد کرد، و یا از حادثه دوما به مثابه فرصتی برای ورود به پرده آخر بازی شام استفاده خواهد کرد؟

اردشیر پشنگ تحلیلگر مسائل خاورمیانه

بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است