فراتاب- گروه بین الملل: گفته می شود قرارداد هسته ای ایالات متحده و عربستان سعودی در دست اقدام است. این توافق احتمالی، به عربستان سعودی اجازه می دهد تا راکتورهای هسته ای ایالات متحده را خریداری کند و به دلیل آن چه مقاومت عربستان به شرایط سخت تر خوانده شده، انعطاف پذیری بیشتری در غنی سازی اورانیوم و بازبینی سوخت راکتور نشان داده شود. اما مسئله اصلی در این انعطاف پذیری، باز شدن درهای غنی سازی اورانیوم برای دستیابی به یک سلاح هسته ای است.
ناامید کننده تر و شاید عجیب تر، این است که این توافق پیشنهادی، توسط چند کارشناس هسته ای خارج از دولت پشتیبانی می شود. استدلال آنها در مورد حمایت خود از طرح توافق هسته ای با عربستان مبنی بر این است که اگر ایالات متحده در مورد غنی سازی موضعی سرسختانه اعمال کند، سعودی ها برای دستیابی به فن آوری هسته ای، به روسیه یا چین متمایل شده و نفوذ این کشورها را در خاورمیانه افزایش می دهد. ایالات متحده پیشتر در مورد ایران و هند این مسیر اشتباه را پیش گرفت که این امر نتیجه مطلوبی نداشته است. البته نباید فراموش کرد که توافق هسته ای احتمالی بین ایالات متحده و عربستان سعودی برای منافع استراتژیک آمریکا در منطقه خطرناک است و بعید به نظر می رسد که کنگره چنین توافقی را تایید کند.
اما هدف دولت آمریکا از جلوگیری از چنین توافقی چه خواهد بود؟ بیایید ادعاهای کلیشه ای که به عنوان مثال سعودی ها به نیروگاه های هسته ای نیاز دارند یا شرکت وستینگهاوس فرصتی برای کسب و کار و درآمدزایی برای آمریکا پیدا می کند را کنار بگذاریم. اولاً، عربستان گزینه های انرژی به مراتب ارزان تری مانند گاز طبیعی و انرژی های تجدید پذیر دارد. این امر با تصمیم امارات متحده عربی برای متوقف کردن ساخت چهار راکتور که از قبل برنامه ریزی کرده بود، قابل اثبات است. دوم، وستینگهاوس، عملاً یک شرکت ورشکسته است و هیچ شانسی برای سودآوری ندارد. از آن گذشته، اکنون دیگر یک شرکت متعلق به ایالات متحده محسوب نمی شود. عربستان سعودی، اگر نیتی برای تولید سوخت هسته ای داشت، با کره جنوبی که طرحی موفق برای تولید سوخت هسته ای در امارات اجرا کرد، کار می کرد.
اگر عامل اصلی این معامله تطمیع آمریكا نیست، چیست؟
عربستان سعودی برای حفظ گزینه استفاده از نیروگاه های خود در ایالات متحده که صادرات انرژی آن ها تحت نظارت قانون است، خواستار چتری حمایتی از جانب دولت آمریکا است. اما واضح است که سعودی ها، چیزی بیش از انرژی را در ذهن می پرورانند. آنها برای نفوذ در خاورمیانه با ایران رقابت می کنند و در این رقابت، بسیار حساس هستند. آنها به این نتیجه رسیده اند که باید توان خود را با پتانسیل بالقوه هسته ای ایران تطبیق دهند. این به معنای چیزی کمتر از به دست آوردن سلاح اتمی است. این شرایط به هیچ وجه عجیب نیست و در واقع یکی از دلایل اصلی محدود کردن توان هسته ای ایران دقیقاً جلوگیری از چنین سناریویی بود. اگر عربستان سعودی گزینه دستیابی به سلاح های هسته ای را انتخاب کند، بدون شک ترکیه و مصر هم همین مسیر را طی خواهند کرد و در این صورت با توجه به زرادخانه هسته ای اسراییل، خاورمیانه می تواند تبدیل به یک دیگ جوشان هسته ای شود.
اما قسمت ترسناک ماجرا این است که برخی از توافق عربستان و آمریکا به عنوان یک مزیت در برابر ایران یاد می کنند. آنها از توافق هسته ای اوباما با ایران ناخشنود هستند و در توافقنامه آمریکایی-عربستانی، هرگونه تهدید تلویحی ایران را به عنوان یک ویژگی مثبت می نگرند. آنها معتقدند اگر سعودی ها همان پتانسیل هسته ای ایران را داشته باشند، ایران نمی تواند برای دستیابی به سلاح هسته ای تلاش کند. اما از سوی دیگر، پتانسیل سلاح های هسته ای سعودی ممکن است ایران را تحریک به برداشت گام به سمت تولید سلاح های اتمی کند و این رقابت، می تواند به بدترین حالت ممکن ادامه یابد.
همچنین نباید از عواقب دراز مدت امکان "انعطاف" در یک معامله هسته ای با عربستان سعودی غافل شد. ساخت نیروگاه های هسته ای که برای خاورمیانه طراحی شده و یا در حال ساخت هستند، چندین دهه به طول خواهد انجامید. اما آیا دولت های منطقه در طولانی مدت آن را ادامه خواهند داد؟ پادشاهی عربستان سعودی، با وجود گام های اخیر، مانند مجوز به زنان برای رانندگی، بیش از حد به سمت مدرنیته پیش رفته است، اما همچنان غیر قابل پیش بینی است. با این وجود، عملاً حکومت پادشاهی عربستان به دست شاهزاده محمد بن سلمان اداره می شود و هر تصمیم او می تواند یک شبه ناپدید شود. تجربه واشنگتن با شاه ایران را به یاد بیاورید؛ کسی که ایالات متحده او را بهترین متحدش در خلیج فارس می دانست. ایالات متحده آماده فروش دو راکتور هسته ای با دوز بالای غنی سازی به شاه بود و حتی امکان دستری او به تکنولوژی سوخت را فراهم کرد. هیچ کدام از این اتفاقات رخ نداد، اما دانشگاه MIT برنامه ویژه ای برای آموزش مهندسین هسته ای ایران ایجاد کرد که بعضی از آنها اکنون در فعالیت های غنی سازی سانتریفیوژ در ایران نقش اصلی را دارند.
چه کسی فناوری هسته ای را که ممکن است توسط عربستان سعودی به ارمغان آورده شود، به ارث می برد؟
یکی از مشکلات اساسی بحث های کنونی در مورد معامله هسته ای با عربستان سعودی این است که نقش بین المللی انرژی هسته ای، از زمان برنامه "اتم برای صلح"، یعنی بیش از نیم قرن پیش، به شدت تغییر کرده است. واقعیت آنست که انرژی هسته ای دیگر گزینه برتر انتخاب انرژی جهان نیست و قطعاً دروازه ای به اقتصاد پیشرفته محسوب نمی شود، همانطور که پیش بینی می شد انرژی اتمی یک راه گران قیمت برای تولید برق است. ایالات متحده، ژاپن و اکثر کشورهای اروپایی، تقریباً توسعه رآکتورهای بزرگ هسته ای خود را رها کرده اند. هیچ نمونه ای در مورد پذیرش بیشتر انرژی هسته ای در سایر نقاط جهان وجود ندارد. ارزش سیاسی تامین انرژی هسته ای -که برنامه "اتم برای صلح" را در طول جنگ سرد تحت تأثیر قرار می داد- بسیار کاهش یافته است. اما در صورت بروز هرگونه تنش، توانایی استفاده از سلاح های هسته ای، بیشتر از همیشه نگران کننده خواهد بود. بنابراین، توسعه انرژی هسته ای در سطح بین المللی برای ایالات متحده منطقی نیست.
چین و روسیه برنامه های هسته ای خود را ادامه می دهند، اما عملکرد آن ها برای مشتریان چندان جذاب به نظر نمی رسد. روسیه در مصر و ترکیه با سرمایه گذاری ای دست و دلبازانه، رآکتور احداث می کند و در تمام زمان تولید انرژی آن، سوختش را تامین می کند. زمان نیاز است تا در مورد مدل روسیه اظهار نظر کنیم. به واقع برنامه منع گسترش سلاح های هسته ای که روسیه و چین اعمال می کنند، به گونه ای معقول و نه پایین تر از آنچه که توسط واشنگتن تحمیل شده است، می باشد. روس ها سوخت رآکتورهای جدید را تهیه می کنند و سوخت مصرف شده را پس می گیرند، که هر گونه نیاز به بازفرآوری یا غنی سازی محلی را از بین می برد. اگر ایالات متحده می خواهد عربستان را از همکاری هسته ای با چین و روسیه دور نگه دارد، واشنگتن مجبور است که با هر شرایطی که سعودی ها خواستار آن هستند، کنار بیاید. اما بدون شک این راه مناسبی برای یک مذاکره برابر نخواهد بود.
رویکرد مناسب ایالات متحده برای همکاری با کشورهای خاورمیانه در زمینه انرژی، می تواند در زمینه توسعه جایگزین های انرژی اقتصادی جذاب به جای انرژی هسته ای باشد. اگر کشورهای خاورمیانه هنوز بر استفاده از انرژی هسته ای پافشاری کنند، باید شواهد محکمی در مورد علاقه واقعی آنها به انرژی و نه سلاح هسته ای موجود باشد. همچنین آن ها باید نسبت به پذیرش مقررات غنی سازی اورانیوم و تفکیک پلوتونیوم و همچنین بازرسی های بین المللی متعهد شوند. همانطور که همسایه عربستان سعودی یعنی امارات متحده عربی، با این شروط موافقت کرده در هر توافق هسته ای بین ایالات متحده و عربستان سعودی، آمریکا نباید چیزی کمتر را بپذیرد. و نهایتاً با توجه به تمایل کاخ سفید برای "انعطاف پذیری" در توافق احتمالی آتی، تلاش بیشتری برای ممانعت از یک توافق بد از جانب کنگره نیاز است.
نویسندگان: ویکتور گلینسکی، هنری سوکولسکی
منبع: بولتن دانشمندان اتمی
برگردان به فارسی: محمدرضا محمدی
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است.
