فراتاب - گروه اجتماعی: امروزه روز جهانی زن در بسیاری از کشورهای جهان گرامی داشته می شود. 8 مارس روزی است که زنان جهان بدون توجه به گرایشات مختلف فکری، عقیدتی، نژادی و ... به یادآوری موفقیت ها و دستاوردهای شان می پردازند. در حقیقت، این روز مجالی است برای نگاه کردن به گذشته در مسیر تلاش ها، منازعه ها و فعالیت های پیشین، و بیشتر برای نگریستن در راستای حرکت های پیش رو برای باز کردن راه در جهت شکوفایی استعدادها و فرصت هایی که در انتظار نسل آینده زنان است. در جنبش زنان موضوعاتی نظیر حق طلاق، حق سقط جنین، تامین شغلی، منع آزار جنسی، ضدیت با هرزه‌نگاری، کاهش ساعات کار روزانه و غیره مطرح شد. این جنبش موفق شد در برخی از این زمینه‌ها پیشروی کند. در تظاهرات هشتم مارس ۱۹۶۹ زنان دردانشگاه برکلی در آمریکا گرد آمدند و علیه جنگ در ویتنام تظاهرات کردند.
در سال ۱۹۷۵ سازمان ملل هشتم مارس را به‌عنوان «روز جهانی زن» برسمیت شناخت. بعد از خاتمه جنگ جهانی دوم و بالاخص از اواخر دهه ۱۹۷۰، با توسعه سرمایه‌داری به کشورهای عقب مانده، بخش‌های بزرگ‌تری از زنان درگیر کار و تحصیل گشتند. در عین حال، زنان همچنان در جامعه موقعیتی درجه دوم داشته و اسیر نظام مردسالار بودند. این تناقض، مسئله زن را حادتر و انفجاری تر کرد. در کشورهای توسعه یافته سعی می شود که این روز فقط به طور نمادین برگزار نشود، بلکه قوانین و مقررات پیشین که به نفع زنان نبوده امروزه تغییر و تحول یابد باید بگویم در کشورهای توسعه نیافته نیز امروزه تغییرات بنیادینی نسبت حقوق زنان شکل گرفته است که نمونه فعلی آن کشور عربستان سعودی است. در کشورهای توسعه نیافته الگوهای فرهنگی جامعه به سمت ایجاد فرصت های برابر برای زنان و مردان حرکت نمی کند. الگوهای فرهنگی محدودکننده زنان به یک یا چند الگو ختم نمی شود بلکه به دلیل تکثر قومیت ها و فرهنگ ها در کشور، ساختارها و نگاه های متفاوتی باعث محدودساختن زنان در کشورهای جهان سوم شده است. الگوی فرهنگی رایج در بسیاری از مناطق کشورهای توسعه نیافته این است که زنان تولید منابع و حضور اجتماعی نداشته و بیشتر به امور منزل برسند. اما در واقعیت این گونه نیست. زنان به ویژه در مناطق دارای اقتصاد کشاورزی، زنان نقش عمده ای در تولید و فعالیت دارند. برای نمونه زنان در مناطق شمالی ایران نیروی کار عمده در زمین های شالی کاری و چایکاری هستند. اما قصه از جایی شروع می شود که قرار است منابع دسترنج زنان تبدیل به پول شود. در این جا زنان از پول که همان ابزار قدرتی برای مردان به شمار می رود، سهمی ندارند. وجود الگوهای فرهنگی حاکم بر برخی مناطق ایران، دسترسی زنان را به منابع اقتصادی محدود ساخته است. زنان در تولید منبع دست دارند اما در مصرف و برنامه ریزی حاصل از دسترنج خود نقشی ندارند.
افراط در تکریم، احترام بیش از اندازه به زنان و بالابردن مقام زن در فرهنگ های مختلف نیز از سویی باعث محدودیت هایی برای زنان شده است. تعیین جایگاه ویژه و برتر برای زنان ایرانی در قالب جملات زیبایی چون «شان زن اجل است»، «زن لطیف است»، «زن برای ماندن در خانه و پرورش کودکان خلق شده است»، «زیبایی های زن اجازه حضور در اجتماع و انجام برخی امور نمی دهد» باعث شده تا تصویر عمومی از زنان، تصویری رمانتیک و مبتنی بر الگوهای عاطفی شکل گیرد که در آن عقلانیت کمتر و احساسات غلبه بیشتری دارند. این تعبیر از زنان، تعبیر درستی نیست. به عبارت دیگر، الگوهایی که به دنبال محدود ساختن زنان در جامعه توسعه نیافته هستند، نه مستقیم بلکه به شکلی غیر مستقیم و با استفاده از عبارت ها و کنایه های زیبا به دنبال اعمال محدودیت بر زنان هستند. غلبه نگاه مردسالارانه در فرهنگ نیز عامل دیگری بر محدودسازی زنان است. باید در روز جهانی زن به حضور زنان اندیشمند و در بدنه ی قدرت الگوسازی فرهنگی صورت گرفته و مفاهیم سنتی بازنگری شوند، تا شاهد افزایش حضور آنها در عرصه های مختلف فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، را شاهد باشیم.
سحر صنیعی دکترای علوم سیاسی
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است
