فراتاب - گروه بین المللی: دخالت نظامی ارتش ترکیه درخاک کردستان سوریه و کانتون عفرین با اصرار و بلندپروازی رجب طیب اردوغان، بزرگترین خطای استراتژیک ترکیه از آغاز تحولات سوریه تاکنون است. اردوغان که در اوایل اعتراضات مردم سوریه بطورعلنی از مردم سوریه حمایت می‌نمود و بشار اسد را فاقد هرگونه وجاهت قانونی می‌دانست و قول داده بود در کمترین زمان ممکن با سقوط رژیم بعث در دمشق، نماز خود را در مسجد اموی خواهد خواند؛ در یک چرخش آشکار و با نزدیک شدن به دولت روسیه، اولین عقب نشینی استراتژیک خود را رقم زد. اردوغان و دولت ترکیه دشمنی دیرینه با کردها دارند؛ هرگونه تغییری در وضعیت سیاسی این ملت در هر بخش از خاک کردستان، با حساسیت و دشمنی آنکارا مواجه می‌شود؛ با شکل گرفتن کانتون‌های کردستان سوریه، این کشور در راستای تقابل با این منطقه، از هیچ اقدامی فروگذار ننموده است که آخرین واکنش آن، رویارویی مستقیم با کردهای سوریه و دستورحمله همه جانبه به عفرین بود. 

چند روز از حمله ارتش ترکیه به منطقه عفرین می‌گذرد و شواهد موجود، حاکی از عدم پیشرفت نظامی ارتش ترکیه و شبه نظامیان مورد حمایتش در تسخیر عفرین است. اگرچه جریان تنش با روسیه و قطع روابط سیاسی و اقتصادی دو کشور و تبعات ناشی از آن و نیز فضای سیاسی منطقه و داخلی ترکیه بستری فراهم ساخت که اردوغان بدون پرداخت هزینه‌ی حیثیتی بار دیگر به ترمیم روابط با روسیه موفق شود؛ اما خطای استراتژیک این بار اردوغان درحمله به کردستان سوریه، تبعات هزینه برداری برای اردوغان و حزب متبوعش در پی خواهد داشت که به اختصار به آنها اشاره می‌شود:

الف) تبعات داخلی

بدون شک دخالت نظامی ترکیه در خاک کردستان سوریه برای مردم ترکیه و احزاب مخالف اکپارتی، بدون توجیه عقلانی می‌باشد زیرا از زمان تشکیل کانتون‌های کوردستان سوریه هیچ گونه تهدیدی متوجه منافع ترکیه و قلمرو سرزمینی آن کشور صورت نگرفته است و مقامات کانتون‌ها بارها بر ایجاد روابط دوستانه با ترکیه تاکید نموده اند؛ لذا دخالت نظامی در خاک کوردستان، تجاوز آشکار بوده و از نوع قلمرو خواهی ماقبل وست‌فالیایی به شمار می‌رود وگویا اردوغان خود را در شکل و شمایل سطان سلیمان عثمانی متصور می‌نماید که خواهان تجدید ساختار قلمرو پیشین ماقبل آتاترکی است. در صورت تداوم حمله نظامی ارتش ترکیه به خاک کوردستان، تبعات ذیل درصحنه داخلی ترکیه دور از انتظار نخواهد بود:

1:  درصورت مقاومت کردهای سوریه در برابر حملات ارتش ترکیه برای مدت زمان کوتاهی که همین انتظار هم می‌رود، بدون شک ارتش ترکیه در باتلاق کردستان گیر خواهد نمود و در صورت عقب نشینی، یکی از مقتدرترین ارتش‌های ناتو، دچار افتضاحی تاریخی خواهد گردید.

2:  با ورود کشته های ارتش ترکیه به خاک آن کشور، افکار عمومی و احزاب مخالف واکنش نشان خواهند داد زیرا سربازان کشته شده به منزله‌ی قهرمان ملی تلقی نخواهند شد و مطمئناً مردم ترکیه جوانان کشته شده خود را قربانی بلند پروازی‌ها و تکبر اردوغان می‌دانند.

3: دخالت نظامی ترکیه در کردستان سوریه که متاسفانه با صبغه‌ای اسلامی توأم گردیده است؛ واکنش کردهای مسلمان و طرفدار حزب اکپارتی را به دنبال خواهد داشت. اردوغان و حزب متبوعش درسال‌های اخیر بخش مهمی از ارای کردهای آن کشور را تصاحب نموده‌اند که بدون شک این تجاوز به خاک کردستان سوریه و آوارگی کوردها، موجب ریزش ارای حزب اکپارتی در انتخابات‌ آتی خواهد شد.

4:  ادامه حملات ترکیه به خاک کردستان سوریه موجب تقویت حس ناسیونالیستی کردها در همه بخش‌های کردستان و خصوصا کردستان ترکیه خواهد شد و ترک هراسی و شکاف میان دو ملت کرد و ترک تعمیق خواهد شد.

5:  در صورت ادامه تجاوز ترکیه در منطقه عفرین، امکان کشیده شدن جنگ به داخل مرزهای ترکیه و مناطق کردنشین آن کشور با مداخله PKK دور از انتظار نخواهد بود.

6:  اگرچه کردها در مقابله با ارتش ترکیه فاقد تجهیزات نظامی پیشرفته و تانک و هواپیما می‌باشند اما از توانایی ناامن نمودن جغرافیای ترکیه برخوردار هستند؛ در صورت کشیده شدن زبانه‌های جنگ به داخل ترکیه، توانمندی‌های اقتصادی ترکیه خصوصا در بخش توریسم به شدت به چالش گرفته خواهند شد.

ب: تبعات خارجی

بی‌گمان تحولات سوریه در چند سال اخیر متاثر از رقابت‌های ژئوپولیتیکی بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای بوده است. بازیگرانی که هرکدام با توجه به علایق موجود، به دنبال منافع و سهم خواهی از سرزمینی فاقد اقتدار و مشروعیت می‌باشند. در این میان کشور ترکیه از اولین کشورهای منطقه بود که عملاً در بحران سوریه دخالت نمود و با بازگذاشتن مرزهایش بستر لازم را برای ورود جنگجویان مخالف اسد فراهم ساخت و با حمایت از ارتش آزاد سوریه (جیش الحر) و همچنین ائتلاف مخالفان دمشق، به یکی از بازیگران مهم در عرصه‌ی  میدانی سوریه تبدیل گردید. ورود بی‌پروای ترکیه در تحولات سوریه و تلاش آن کشور به منظور ساقط نمودن بشاراسد، موجب خشم دمشق و همپیمان اصلی آن یعنی جمهوری اسلامی ایران گردید. لذا دولت سوریه با تاکتیک هدایت شده‌ای، مناطق کردنشین را از نیروهای خود خالی نمود و این مناطق بدون درگیری، به تصرف نیروهای کورد طرفدار PYD درآمد. هرچند در ابتدا سوریه و ایران بصورت تاکتیکی خواهان استفاده از کارت کرد به منظور فشار به ترکیه بودند اما به زودی کردها با سازمان دهی خاصی، خود را به عنوان یکی از بازیگران مطرح در سوریه نشان دادند. یورش داعش به کوبانی و مقاومت مردان و زنان کورد، جهان را در مقابل نیرویی از اراده و مقاومت و در همان حال با الگویی جهان پسند، به تامل و واکنش واداشت. شکست داعش درکوبانی، موجب شد امریکا عملاً در تحولات سوریه ورود پیدا کند و با آموزش و تجهیز نیروهای کورد در قالب نیروهای دمکراتیک سوریه (HSD) به تقویت جبهه ضد داعش در سوریه کمک نماید.

تحولات چند ماه گذشته نشان داد که کردها در مقابله با داعش به نیرویی قابل اطمینان تبدیل شده اند و کشورهای غربی و در رأس آنها آمریکا، بدون هزینه انسانی بر دشمن قسم خورده خود پیروز گشته‌اند و لذا دخالت نظامی ترکیه در عفرین در این شرایط، واکنش مستقیم و غیر مستقیم بازیگران درگیر در تحولات سوریه را به دنبال خواهد داشت. مسئولان کانتون عفرین با زیرکی خاصی خواهان دخالت دولت مرکزی در دفاع از عفرین شده‌اند که بی‌گمان این درخواست، معادلات پشت پرده را دچار اختلال خواهد ساخت؛ زیرا با این درخواست، دولت مرکزی سوریه می بایستی واکنش مناسب و توجیه گری برای مردم خود و اعراب ناسیونالیست دیگر در جهان عرب برای دفاع از مرزهایش ارائه نماید  و از جانب دیگر ایران و ترکیه که در مسئله کرکوک و رفراندم استقلال کوردستان عراق به همپیمان صادق تبدیل شده بودند؛ در مقابل هم قرار خواهند گرفت. از جانب دیگر ورود ارتش بعث سوریه به عفرین مستلزم برخورد میان ارتش سوریه با نیروهای مورد حمایت ترکیه و بعضا ارتش آن کشور می باشد که در این حالت دولت ترکیه باید یا با نیروهای سوری درگیرشود و یا اینکه تمامی دستاوردهای خود را در این چند سال از دست بدهد.

از سوی دیگر بازگشت نیروهای مرکزی سوریه به عفرین و کردستان سوریه موجب خدشه دار شدن اقتدار آمریکا و خروج نیروهای آمریکایی از منطقه خواهد شد. شواهد و قراین حاکی از آن است که آمریکا به هیچ عنوان و در این شرایط که روسیه و ایران در ساحه‌ی سیاسی و میدانی سوریه به ترکتازی می پردازند؛ راضی به خروج از سوریه نخواهد بود لذا با توجه به تعاملات ژئوپولیتیکی موجود میان بازیگران منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای در سوریه و کل خاورمیانه، ترکیه ناچار است تا دیر نشده فرصت سوزی ننماید و با پذیرش واقعیت‌های موجود، قلمرو کوردی را در همسایگی خود بپذیرد زیرا کوردها و خصوصاً کوردهای سوریه در این چند سال اخیر ثابت نموده اند که در صورت از دست رفتن آزادیشان دیگر چیزی برای از دست دادن ندارند.

دانشجوی دکترای جغرافیای سیاسی و ژئوپولیتیک

بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است