سال 2018، سالی سخت تر برای ایران و خاورمیانه | فراتاب
کد خبر: 7184
تاریخ انتشار: 20 دی 1396 - 21:09
اردشیر پشنگ

فراتاب - گروه بین الملل: سال 2017 با تحولات و رویدادهای مختلف و متعددی به پایان رسید، سالی مملو از فراز و فرودهای بسیار بخصوص در خاورمیانه و برای کشورها و مردمان آن.

هرچند در سال پیش رو دیگر داعش دارای قدرتی به مانند سال 2014 نیست، و در عراق و سوریه قدرت میدانی اش را از دست داده است، اما همچنان خاورمیانه و کشورها و مناطق مختلف آن، مملو از بحرانها، مشکلات و محتملاً اتفاقات پیش بینی نشده ای خواهند بود. در سالی که گذشت به نوعی سه ائتلاف مختلف شکل گرفتند:

  1. ائتلاف اول: با محوریت جمهوری اسلامی ایران و متحدین منطقه ایش از جمله عراق و سوریه که توام بود با موفقیت ایران در حمایت از دولت های مرکزی بغداد و دمشق، و گسترش الگوی نیروی بسیجش از حزب الله لبنان به نیروهای دفاع الوطنی سوریه، حشد الشعبی عراق و انصارالله یمن.
  2. ائتلاف دوم: با محوریت عربستان سعودی و برخی کشورهای عربی با نوعی ائتلاف و همراهی نانوشته با اسرائیل.
  3. ائتلاف سوم: با محوریت ترکیه و همراهی کشورهایی نظیر قطر.

دو ائتلاف اول طی سالی که گذشت بیش از پیش در برابر هم قرار گرفتند و ائتلاف سوم سعی کرد بنا به منافع، اهداف و تهدیدات امنیت ملی شان هر از زمانی و بنا به موضوعی خاص به یکی از آنها نزدیک شود و در حقیقت ترکیه بخشی از فضای دیپلماتیک خود را در منطقه خاکستری بین دو طرف دیگر دنبال کرد و در مواردی مانند جلوگیری از تشکیل منطقه فدرالی کُردی در شمال سوریه و استقلال اقلیم کردستان در شمال عراق، همکاری های بسیار جدی با ایران انجام داد.

اما چرا 2018 سالی سخت تر برای منطقه و البته برای ایران خواهد بود؟

اولاً دو ائتلاف با محوریت تهران و ریاض بیش از پیش در برابر هم خواهند ایستاد و سعی می کنند از همه ظرفیت های خود برای محدود کردن طرف مقابل استفاده کنند.

عربستان می کوشند از یک رویه بالاجبار و نسبتاً دفاعی که در سال 2017 داشت، با کمک بازیگرانی مانند آمریکا و اسرائیل و نیز بهبود روابطش با روسیه، به یک موقعیت تهاجمی در برابر ایران دست پیدا کند، و ایران را وادار به نوعی عقب نشینی کند، نقشه سعودی ها در لبنان در ماجرای سعد الحریری موفق عمل نکرد، اما اینک دنبال آن هستند، تا در یمن نخست به موفقیت کامل دست پیدا کنند، و آنجا را تبدیل به دومینوی نخست فروپاشی مرحله به مرحله نفوذ و حضور منطقه ای ایران بکنند.

ایران نیز در 2018 در تلاش است اولاً موفقیت های سال 2017 خود را در سوریه و عراق به نوعی تثبیت کند، اما در سوریه رقبای جدی با دیدگاههای متفاوت و متضادی وجود دارند، و مشخص نیست، سناریوی اول ایران در حمایت از بشار اسد و یا یک فرد نزدیک به او برای آینده سوریه مجال عملی شدن بیابد، در این زمینه توافق یا عدم توافق مسکو -واشنگتن فاکتوری بسیار تاثیرگذار است. در عراق ایران می کوشد در وهله نخست ائتلافی با محوریت نیروهای بدر و حشدالشعبی در قالب سیاسی و با همراهی رهبرانی نظیر نوری مالکی به پیش ببرد، و در حالت میانه روانه از تداوم نخست وزیری حیدرالعبادی دفاع خواهد کرد.

انتخابات 2018 عراق، به نوعی یادآور انتخابات سال 2010 این کشور و رقابت کشورهای مختلف منطقه با یکدیگر در زمین عراق خواهد بود. موضوع مهم دیگر برای ایران مساله اقلیم کردستان است، به نظر می رسد پس از رویدادهای کرکوک پس از رفراندوم، تهران -اربیل در دورترین وضعیت ممکن قرار دارند، و هنوز خود کردها هم موفق نشده اند از زیر ضربه سختی که در کرکوک خوردند، بیرون بیایند و به نوعی به هدف گذاری جدید دست زنند. همچنین ایران می کوشد در یمن قافیه را به عربستان سعودی واگذار نکند، لذا تنش در این منطقه جدی تر خواهد شد.

ترکیه در 2018 همچنان مساله کردهای سوریه را خطر جدی و فوری خود می داند، اما بر سر سرنوشت آتی سوریه، تا آنجایی با ایران همراهی خواهد کرد که مانع از تشکیل یک سیستم فدرالی در این کشور شود اما برای آنکه چه فرد و گروهی در دمشق قدرت را بدست گیرد محتملاً مسیری دیگر در پیش خواهد گرفت مسیری که ممکن است منجر به نزدیکی با ریاض و ائتلاف عربی شود.

اما موضوع دیگر این است، که مجموعه تنش ها، بحران ها و تقابل های فوق باعث میشود که هزینه های همه این کشورها بیش از پیش شود. به یاد داشته باشیم به نظر می رسد استراتژی امریکا هم در منطقه در مهار ایران، تکرار همان استراتژی مهار اتحاد جماهیر شوروی در دهه های 1970 و 80 است، یعنی افزایش فشار (پرونده هسته ای و...)، رقابت منطقه ای و ائتلاف سازی علیه تهران از یکسو که منجر به افزایش هزینه ها و فشارها بر این کشور و در نتیجه افزایش نارضایتی درونی در سایه افزایش بار تعهدات منطقه ای و ناتوانی برای پاسخگویی مناسب به مطالبات داخلی شود؛ موضوعی که شاید بتوان گفت شمه ای از آن را این روزها در تجمعات اعتراضی شهرهای مختلف ایران به نحوی می توان دید!

 

اردشیر پشنگ پژوهشگر مسائل خاورمیانه، مدیرمسئول و سردبیر فراتاب

بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است

 

نظرات
آخرین اخبار