فراتاب- گروه روابط بین الملل: طی سال های گذشته، درک تهدید مشترک از نفوذ منطقه ای فزاینده¬ی ایران، زمینه توسعه دوستی منامه – دولت یهودی را فراهم کرده است. اما خشم و عصبانیتِ جمعیتِ سرتاسر جهان اسلام و عرب ناشی از تصمیم دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا، در خصوص شناسایی بیت المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل، از چشم انداز عادی سازی روابط دیپلماتیک بین اسرائیل و بحرین جلوگیری کرده است. بحرین همراه با دیگر اعضای شورای همکاری خلیج فارس بر آرمان فلسطین تاکید کرده و هرگز درصدد برقراری روابط دیپلماتیک آشکار و رسمی با اسرائیل برنیامده اند. روابط بحرین – اسرائیل صرفاً در چارچوب ارتباط غیررسمی بوده که به اواسط دهه 1990 میلادی بر می گردد و بر خلاف دولت های قطر و عمان؛ هرگز به دولت اسرائیل مجوز بازگشایی دفتر تجاری در کشور خود را نداده است. در سال جاری، روابط بحرین – اسرائیل پس از آن که ماروین هایر و آبراهام کوپر دو خاخام آمریکایی مدیر مرکز ویزنتال در کالیفرنیا در مراسمی که شاهزاده ناصر بن حمد آل خلیفه نیز حضور داشت، مخالفت پادشاه بحرین با بایکوت طولانی مدت عربی علیه اسرائیل را مطرح کردند و خواستار مسافرت آزادانه شهروندان بحرین و اسرائیل بین دو کشور شدند، به نقطه عطفی تبدیل شده است. در این راستا بسیاری از متخصصان و کارشناسان گمان برده اند که به زودی کشور بحرین به عنوان اولین عضو شورای همکاری خلیج فارس، روابط دیپلماتیک و تجاری رسمی خود را با اسرائیل آغاز می کند.
یک هیئت مذهبی با عضویت 24 نفر از سوی بحرین در 9 دسامبر سه روز پس از اعلان شناسایی بیت المقدس از سوی ترامپ به عنوان پایتخت اسرائیل، به این کشور سفر کردند که در مورد عادی سازی روابط بین بحرین و اسرائیل بحث کنند. اگر چه در میان چهره های سیاسی و مذهبی بحرین هیج یک از اعضای جامعه یهودی این کشور کوچک ( بحرین) در این هیئت وجود نداشت، اما این امر نمایشی از تعهدات کشورهای عربی خلیج فارس به کثرت گرایی و تساهل مذهبی بود. به علاوه این کشور با جامعه یهودی کشور خود روابط مثبتی را برقرار کرده است و اعضای شورای همکاری خلیج فارس همچنین نسبت به کنیسه، تسامح نشان دادند و تا سال 2013 هدی عزرا نونو سفیر یهودی منامه در واشنگتن به عنوان اولین دیپلمات ارشد نماینده دولت عربی بوده است. در سال های اخیر مقامات منامه علی رغم انتقادات حماس به آن ها، در حنوکا (عید اخلاص یا جشن روشنایی یکی از جشن های یهودیان) با برگزاری تشریفات شرکت می کردند. اما تصمیم دونالد ترامپ در مورد بیت المقدس (اورشلیم) به شدت، تلاش و اقدامات هیئت اعزامی به اسرائیل را تضعیف کرده است. پاسداران فلسطینی مسجد الاقصی نیز این هیئت را اخراج کردند و معترضان در نوار غزه از ورود هیئت به منطقه ساحلی محصور شده، جلوگیری کردند و همچنین نیروهای ملی و اسلامی فلسطینی از بحرین به عنوان «وقیح یا بی حیا» انتفاد کرده و گفتند: « مکانی برای کسانی که در صدد عادی سازی روابط با اسرائیل در غزه یا هر بخش دیگر فلسطین هستند، وجود ندارند».
به طور کلی رسانه های دولتی بحرین تلاش می کردند که از اقدامات این هیئت مذهبی فاصله بگیرند و آن ها را نماینده رسمی دولت بحرین ندانند. همچنین، سفر هیئت مذهبی بحرین به اسرائیل زمینه اختلاف مردم با دولت را فراهم کرده که از منظر رسانه های اجتماعی بسیار برجسته شده است؛ تا جایی که سفارت آمریکا در منامه، هشداریبا این مضمون که شناسایی اورشلیم از سوی ترامپ به عنوان پایتخت اسرائیل جرقه اعتراضاتی را زده که می توانند به طور بالقوه منجر به خشونت در این کشور شوند، برای شهروندان آمریکایی صادر کرد. مقامات منامه در واکنش به این بحران، اقدام ترامپ را محکوم و اعلام کردند که این مسئله، فرآیند صلح را در خاورمیانه تهدید می کند.
اما سوال اصلی این است که آیا بحرین و اسرائیل روابط دیپلماتیک رسمی خود را در سال 2018 برقرار می کنند. در سال بعد، آینده روابط بحرین با اسرائیل به شدت تحت تاثیر واکنش دولت های شورای همکاری خلیج فارس به بحران اورشلیم است. با توجه به وابستگی فزاینده بحرین به عربستان سعودی و امارات متحده عربی برای امنیت داخلی و حمایت مالی از آغاز بهار عربی در سال 2011، توسعه اخیر روابط بحرین با اسرائیل عمدتاً می تواند مبتنی بر موافقت و رضایت عربستان سعودی باشد.
در واقع ریاض درصدد آن است که با داوطلب شدن منامه از میان دولت های عرب خلیج فارس به آرامی یک مقدمه چینی قابل توجه برای بهبود روابط با تل آویو را فراهم کند. در این راستا این کشور غالباً به عنوان اولین دولت شورای همکاری خلیج فارس به عنوان نماینده شورا عمل کرده است که برای نمونه می توان به قطع روابط دیپلماتیک و اقتصادی با قطر قبل از دیگر دولت های عرب که بیش از 6 ماه پیش به دنبال آن بودند، اشاره کرد.
دولت دونالد ترامپ درصدد فراهم کردن نزدیکی روابط بحرین و اسرائیل برای تقویت و تحکیم ظرفیت و توانایی امریکا برای مقابله با تهران به صورت جمعی است؛ اما خطرات تصمیمِ اورشلیمِ ترامپ، هر گونه اقدام برای ترویج عادی سازی روابط دوجانبه را تضعیف کرده است. با این حال ممکن است فضای فعلی تحولات سراسر جهان عرب منامه را مجبور به اجتناب از هر نشانه ای آشکار مبنی بر بهبود روابط با تل آویو کند؛ اما احتمالاً از لحاظ ژئوپلتیکی و به دلیل چالش های منطقه ای دولت های بحرین و اسرائیل پس از شکست دولت اسلامی عراق و شام، بحران فعلی قطر و تقویت بیشتر نفوذ تهران در منطقه خاورمیانه آن ها را در معرض تهدید (وضعیت) مشترکی قرار داده است.
نویسنده: جورجیو کافیرو
برگردان به فارسی: علیرضا علیپور، دانشجوی دکترای روابط بین الملل دانشگاه خوارزمی
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است.
