آینده کُردها در خاورمیانه | فراتاب
کد خبر: 6716
تاریخ انتشار: 15 مهر 1396 - 17:24
گراهام فولر

فراتاب - گروه بین الملل: از تمام اقوام خاورمیانه که از طریق جنگ های مختلف و دخالت‌های ایالات متحده و دیگر قدرت های‌ خارجی طی یک‌ قرن‌ گذشته رنج برده اند، احتمالا کردها تنها قومی هستند که اهداف ملی آنان در طول آشفتگی‌های اخیر ژئوپلیتیکی عملا بهبود یافته است. در هر موقعیتی موفق شده اند جایگاه‌ خود و آرزوهایشان را بر روی نقشه جهان محکم کنند، و در محاسبات قدرت های بزرگ مورد توجه قرار گیرند.

کردها از جنگ 1988-1980 ایران و عراق برای کسب برخی عناصر استقلال عملی موقت در شمال عراق استفاده کرند. سپس جنگ برای بیرون راندن صدام حسین در حمله وی به کویت در سال 1990 منجر به ایجاد اولین منطقه امن پرواز ممنوع برای کردها در مرز ترکیه در شمال عراق شد. و بعد از آن حمله‌ ایالات متحده به عراق در سال 2003 و پیامد هرج و مرج گسترده آن، فرصت های بیشتری برای کردها عراق برای ایجاد یک منطقه واقعی خودمختار فراهم کرد. در نهایت، جنگ داخلی در سوریه، کردهای سوریه را به سوی یک معادله ژئوپلتیک که در آن نیروهای کرد سوریه‌-در تقابل با دولت ترکیه-به عنوان متحدان مهم آمریکا وارد عمل شدند در مبارزه با تروریسم در مبارزات بین المللی علیه داعش سوق داد. در حال‌ حاضر کردهای سوریه به دنبال‌ ایجاد یک نوع حکومت منطقه ای مختص به خود در شمال سوریه هستند.

البته کردها نماینده یکی از بزرگترین گروههای قومی در جهان هستند -چیزی حدود 35 میلیون نفر- که از خود کشوری ندارند.با حدود پانزده میلیون نفر در ترکیه، شش میلیون نفر در عراق‌ و‌ ایران، و دو میلیون نفر در سوریه، کردها در سراسر منطقه خاورمیانه پراکنده شده اند.

آیا کردها می توانند متحد شوند؟

کردها هرگز به هیچ گونه همبستگی پان کردی دست نیافته اند. دلیل اصلی این است که آنها در مناطق کوهستانی زندگی می کنند که منجر به تقسیم قبایل و سنت ها می شود. مهمتر از همه، کشورهای محل سکونت کردها، مصرانه هر گونه استقلال را انکار می کنند. علاوه بر این، کردها به لحاظ تاریخی به سه فرهنگ سیاسی‌ کاملا متمایز، زبان ترکی در ترکیه، عربی در سوریه و عراق و زبان فارسی در ایران تقسیم شده اند. همه این زبان ها (بجز فارسی) متمایز و کاملا غیر مرتبط هستند. زبان کردی‌ شاخه ای را در بین زبان های ایرانی به خود اختصاص داده است. این زبان شامل حداقل سه گویش متفاوت است. با زندگی سنتی در مناطق کوهستانی که معمولا دور از مراکز شهری در ترکیه، ایران، عراق و سوریه است، کردها یک نوع ساختار اجتماعی قبیله ای، حتی بعضا فئودالی را توسعه داده اند- به استثنای کسانی که به مناطق شهری نقل مکان کرده اند.

در یک دهه‌ گذشته، در واقع این تركيه بود كه بزرگترين دستاورد را براي به رسميت شناختن كردها به عنوان يك فرهنگ و زبان متمايز به دست آورد. حتی بیست و پنج سال پیش اصطلاح "کرد" به ندرت در مطبوعات ترکیه دیده می شد؛ فرهنگ و حکومت کمالیست مدعی بود آنهاصرفا جریانی‌ از ترک های عقب مانده "کوهستان" هستند که هدفی جز هج و مرج و خرابکاری ندارند. اما امروز و به ویژه در روزهای نخستین دولت اردوغان، پیشرفت مهمی محقق شد: هویت کردی رسما پذیرفته شد و برای استفاده از زبان کردی که زمانی در محافل عمومی ممنوع بود آزادی هایی چند اعطا شد. در مدارس همراه با زبان ترکی، تجربه تدریس زبان کردی نیز وجود داشت. متاسفانه،در سال های بعد اردوغان و گروه های چریکی‌ کردی موجب‌ شدند تا این مذاکرات‌ موفق متوقف شود همانطور که اردوغان با استفاده از کارت ملی گرایی ترکی به دنبال تقویت مواضع سیاسی داخلی خود بود. و پس از آن عمده شبه نظامیان مسلح کرد مارکسیست پ.ک.ک، تحرکات جدایی طلبانه خود را در داخل ترکیه تقویت کردند. اوضاع کنونی بین دو طرف همچنان پر تنش و خشونت آمیز است،به خصوص‌ ا‌‌کنون‌ که اردوغان قدرت استبدادی خود را در تمام‌ کشور تقویت می کند اما رهبری حزب سیاسی جدید پیشرفته کرد در ترکیه، HDP را تحت فشار قرار می دهد.

امروزه کردها در عراق، به ویژه پس از سقوط صدام، به درصد بالایی از استقلال دست یافته اند. آنکارا، برای‌ حفظ اعتبار خود، در نهایت غرض ورزی را کنار گذاشته و عاقلانه هویت کردی در عراق را تایید کرد. در واقع می توان گفت آنها را به مدار اقتصادی ترکیه وارد کرده است جایی‌ که‌ در آن ترکیه، کردها را تنها شریک مهم تجاری خود معرفی می کند.

کردهای سوریه از آشفتگی این کشور سود می برند تا یک نهاد سیاسی جدید به نام روژاوا که موازی با مرز ترکیه-سوریه است را تشکیل دهند. آنها به وضوح توسط سازمان شبه نظامی متحد خود، YPG که ارتباطات قابل توجهی با چریک های ترکیه، PKK دارد، هدایت می شوند. YPG همچنین با ایالات متحده در عملیات ضدداعش همکاری می کند. در واقع، تعداد زیادی از کردهای سوریه پناهندگانی از ترکیه هستند که در سال 1937 از قتل عام ارتش این کشور فرار کردند -اردوغان سال 2011 رسما عذرخواهی کرد. اما آنکارا در مورد کردهای سوریه بسیار حساس است و از همکاری نظامی واشنگتن با شبه نظامیان کرد سوریه خشمگین است. آنکارا مصمم است اجازه ندهد هیچ هویت مستقل کردی در شمال سوریه در هر نظم سیاسی جدید این کشور تشکیل شود.

رهبران‌و سیاستمداران کرد در گذشته تا حدودی محافظه کار و سنتی بوده،با انجمن های قبیله ای و منطقه‌ای مرتبط و متمرکز شده اند. با آغاز سال 1980 حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) چهره جدیدی را به ناسیونالیسم کردی معرفی کرد، زمانی که رهبر آن، عبدالله اوجالان، برای اولین بار در تاریخ کردی دیدگاه مارکسیستی و پان کردی را اعلام کرد، خواستار آزادی ملی برای همه کردها، و در نهایت ایجاد یک دولت کردی شد. این دستور العمل بین المللی تهدیدی برای رهبران سنتی محلی کرد، به ویژه در شمال عراق بود. این امر حتی به همکاری گاه به گاه رهبران کرد عراقی با آنکارا علیه چریک های تندرو پ.ک.ک منجر می شود. این همکاری از سوی بسیاری از ملی‌گرایان جوان تر کرد پذیرفته نیست.

واقعیت این است که تمام این رویدادهای سیاسی حول محور کردها- مبارزه علیه داعش، ایجاد یک دولت جدید عراق و نظم جدید در سوریه و نقش فعال تر ترکیه در مناطق کردی خارج از ترکیه –همه اینها گزینه های سیاسی جدیدی‌ را پیش روی کردها قرار می دهد. از دیدگاه تاریخی، استقلال بیشتر برای همه کردها ممکن‌ و غیرقابل‌ اجتناب‌ به نظر می‌رسد؛ با در نظر گرفتن مفهوم استقلال واقعی، کردهای عراق طلایه دار هستند.

هیچ کس نمی تواند بگوید کردها تحت لوای یک پرچم متحد خواهند شد یا نه؟ هر قدر چالش ادغام اقلیت های بزرگ موفقیت آمیزتر باشد، یک آزمون کلیدی برای حکومت دموکراتیک آینده آنها خواهد بود. اما می توان گفت که سرکوب و خشونت هرگز مشکل کردی را حل نخواهد کرد و در نهایت درخواست کردها برای استقلال را بیشتر تشدید می کند.

 

بازگردان به فارسی: لیلا کریمی

بازنشر مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است

نظرات
آخرین اخبار