فراتاب - کامران کرمی: پیام نوروزی استاد محمد رضا شجریان که به مناسبت بهار 95 و به رسم و سنت چند سال اخیر او صورت گرفت، اینبار اما با تصویر متفاوت و دلخراشی برای دوستداران و مخاطبان آوازش همراه بود که نگرانی ها از وضعیت این استاد آواز و هنرمند محبوب و سرشناس موسیقی سنتی ایران را دو چندان کرد. اگرچه پیش از این خبرهای متفاوتی از وضعیت سلامتی او به خاطر بستری شدن در بیمارستان و سپس لغو کنسرت ارمنستان به گوش رسید، اما پیام تبریک دیروز او باعث شد تا عملا بسیاری از شک و تردیدها در خصوص وضعیت سلامتیش به کناری نهاده شود و گمانه زنی های جدید مبنی بر سرطان پیشرفته کلیه مطرح شود. پیشتر نیز ابتلای او به سرطان حنجره در برخی سایت ها نیز مطرح شده بود. شجریان که در این تصویر با موی تراشیده شده که نشان از علائم شیمی درمانی است، دیده می شود، از وجود یک بیماری 15 ساله خبر داد که تقریبا به رفیق او در این سالها تبدیل شده است.
فارغ از صحت و سقم این اخبار، حال و روحیه استاد شجریان در این کلیپ کوتاه بسیار خوب بود و خود از بازگشت زودهنگام و دوباره اش به میان علاقه مندان صدایش خبر داد. آنچه در این میان مهم می نمایاند، وزن و جایگاه محمد رضا شجریان در موسیقی دستگاهی ایران است که در طی 40 سال اخیر او را به رکن اساسی، بی چون و چرا و پیش برنده موسیقی سنتی تبدیل کرده است. این جایگاه که به واسطه قدرت صدا، تسلط بر دستگاه ها، گوشه های و ردیف ها موسیقی، تربیت شاگردان و زنده نگهداشتن آواز به عنوان رکن اساسی موسیقی سنتی صورت گرفته است، جامعه موسیقی را بیش از هر زمانی نیازمند و تشنه تجربیات او می کند. در واقع از این زاویه است که تاثیرات و لطمات ناشی از نبود شجریان و کنار رفتن او از این فضا دوچندان می شود.
این موضوع بویژه زمانی اهمیت خود را بیش از پیش نشان می دهد که باید به دو اتفاق در وضعیت موسیقی سنتی توجه نشان داد.
موضوع اول، تحول در موسیقی سنتی ایران در ساختارها، ورود سازهای جدید، اشعار و عوامل مرتبط با این تحول است که قطعا حضور و همراهی استاد شجریان می تواند مسیرهای این تحول را بهتر شناسایی و هدایت کند. بویژه با درگذشت و کنار رفتن بسیاری از اساتید سرشناس موسیقی این موضوع اهمیت ویژه ای دارد. از سوی دیگر ابتکاراتی که پیشتر شجریان به واسطه ساختن برخی سازهای جدید انجام داد، موقعیت شناسی او در ضرورت این تحول را نشان داد.
موضوع دوم کمرنگ شدن آواز و گرایش به تصنیف خوانی هنرمندان نسل جدید است که بخش زیادی از آن اگرچه با توجه به فضا و گرایش جوانان قابل توجیه است، اما فراموش شدن آواز بخصوص بداهه خوانی و مرکب خوانی که از نقاط تفاوت و تمایز موسیقی سنتی ما با هر نوع موسیقی دیگر است، می تواند خسارت های جبران ناپذیری را به کلیت موسیقی دستگاهی ایران وارد کند. موضوعی که خود شجریان بارها به آن اشاره کرده و فراموش شدن آواز را مساوی با فراموش شدن بخش اصلی و عمده موسیقی سنتی دانسته است. بنابراین انتقال تجربیات آوازی او می تواند هنرمندان و هنرجویان جدید را بهتر با فضاهای اوازی آشنا کند. از اینرو این دو موضوع مهم و پاره ای از دیگر موضوعات فرعی تر، سلامت، حضور و همراهی این استاد موسیقی را بیش از پیش در فضا و جامعه موسیقی سنتی نمایان می سازد.
