فراتاب - گروه بین الملل: مجلس نمایندگان عراق دیروز (سهشنبه) در اقدامیغیرمنتظره طرح مخالفت با رفراندوم کردستان عراق را تصویب کردند. این مصوبه در شرایطی بود که نمایندگان کرد در اعتراض به گنجاندن رایگیری در مورد رفراندوم اقلیم کردستان در دستورکار پارلمان، جلسه را ترک کرده و از سالن خارج شدند. اشواق جاف، از نمایندگان کرد پارلمان عراق میگوید رای امروز پارلمان الزامآور نیست و اصل مصوبهای که تصویب شده، خود مغایر بندهای 3 و 46 و 5 قانون اساسی است. با تمام این اوصاف، آنچه در مصوبه امروز پارلمان عراق دارای اهمیت بود این است که در بند دوم این ماده قانونی این اختیار به نخستوزیر کشور به عنوان فرمانده کل قوا تفویض شده که از هر اقدامیبرای ممانعت با تجزیه عراق به عمل آورد. این بند، به طور حتم میتواند به معنای اعلان جنگ پارلمان عراق به کردها در شرایط کنونی و آینده باشد. با نظر به این ملاحظات، برای بررسی دقیقتر موضوع «روزان» با دکتر اردشیر پشنگ، کارشناس ارشد مسائل عراق گفتگویی انجام داده و در آن جوانب و تبعات احتمالی روند کنونی مورد ارزیابی و بررسی قرار گرفته است.
موافقان و مخالفان رفراندوم کردستان عراق، بهطور صریح اعلام موضع کردهاند
اردشیر پشنگ در ارتباط با لایحه دیروز پارلمان عراق در مخالفت با رفراندوم اقلیم کردستان بر این باور است که در فاصله دو هفته به زمان برگزاری رفراندوم، این موضوع به امری جدی و حتمیبرای تمامیجناحهای کشور عراق تبدیل شده است. اگر در گذشته برخی بر این باور بودند که رفراندوم بیشتر نمادین و پروپاگاندای تبلیغاتی برای اخذ امتیاز از سوی اربیل است، اکنون آن را امری قطعی میبینند. در همین راستا، در روزهای اخیر شاهد تحرک بیشتر نیروهای غیرکرد برای سفر به اربیل هستیم که نماد آن سفر امروز ایاد علاوی، معاون رئیس جمهور عراق، برای دیدار با بارزانی است. اکنون به نظر میرسد دولت عراق تمامیابزارها و امکانات موجود خود را بهصورت مستقیم و غیرمستقیم برای ممانعت از برگزاری رفراندوم یا حداقل تعویق آن در پیش گرفته است. در ادامه همین روند، پارلمان عراق که تا کنون تصمیم داشت در موضوع رفراندوم وارد نشود، اکنون با وجود مخالفت نمایندگان کرد و خروج آنها از صحن علنی، لایحه مخالفت با رفراندوم اقلیم کردستان تصویب شد. با وجود این، نکته قابل توجه این است که لحن لایحه مصوب دیروز کاملا تهاجمی است؛ زیرا در آن به صورت جدی تاکید شده که نخستوزیر به عنوان فرمانده کل قوا باید از هر ابزاری برای ممانعت از تجزیه عراق بهره بگیرد.
در حقیقت، تصمیم امروز پارلمان عراق را نمیتوان بدون ارتباط با کنشهای چند روزه اخیر نیروهای موسوم به عصائب اهل حق در شهر مندلی دانست. عصائب اهل حق به عنوان یکی از جریانات اصلی حاضر در حشدالشعبی طی چند روز اخیر مخالت شدید خود را با تصمیم شورای محلی برای مشارکت مندلی در رفراندوم اقلیم کردستان، ابراز و در نهایت با تهدید نمایندگان حاضر در این شورا، آنها را مجبور به عقبنشینی و پسگرفتن رای خود کردهاند. در مجموع، به نظر میرسد با نزدیکتر شدن به موعد برگزاری رفراندوم گروههای سیاسی انسجام بیشتری را نسبت به این موضوع پیدا کردهاند بدین معنی که در گروه مخالفان و موافقان، همگی به نوعی جمعبندی رسیدهاند. بر همین اساس، اقدام امروز پارلمان عراق نیز قابل تحلیل و خوانش است.
پارلمان مجوز جنگ با اقلیم را بهطور غیرمستقیم برای نخستوزیر صادر کرد
این کارشناس ارشد مسائل عراق، در ارتباط با بند دوم موجود در لایحه دیروز مجلس نمایندگان عراق در مخالفت با برگزاری رفراندوم تصریح کرد: «این بند به طور صریح به کردها این هشدار را داده که در صورت برگزاری رفراندوم، سناریوی بهرهگیری از قوه قهریه و نیروهای نظامیکاملا مفتوح خواهد بود. از نظر حقوقی در کلمات بهکار گرفتهشده تمامیگزینههای ممکن و بهویژه جنگ لحاظ شده است اما با تمام این تفاسیر، در کوتاهمدت تقابل میان نیروهای ارتش عراق و حتی حشدالشعبی -که با رای خود کردها نیز در پارلمان بهعنوان نیرویی رسمیشناخته شدند- با کردها بسیار غیر محتمل بهنظر میرسد؛ زیرا این امر پیامدهای غیرقابل پیشبینی و احتمالا ناگواری را در پی خواهد داشت. با وجود این، امکان درگیری برخی گروههای شبه نظامی غیررسمی با کردها در آستانه برگزاری رفراندوم و حتی در روز برگزاری رفراندوم در سوم مهر بسیار محتمل است. به طور حتم برگزاری رفراندوم در برخی مناطق همچون دشت نینوا، کرکوک، طوزخرماتو، کلار، خانقین و شنگال احتمال برخورد نظامیرا افزایش داده است. در مجموع میتوان اظهار کرد که با وجود مصوبه امروز پارلمان عراق، بهرهگیری از نیروی نظامی علیه کردها در شرایط کنونی بسیار دشوار خواهد بود. با وجود صدور مجوز از سوی پارلمان اما باید توجه داشت که بسیاری از مصوبههای پارلمان در 15 سال گذشته هیچگاه اجرایی نشده است.»
کرکوک، قلب منازعات کنونی و آینده کشور عراق خواهد بود
همچنین پشنگ در بخش پایانی گفتههای خود در ارتباط با سفر دیروز مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان به شهر کرکوک، بر این باور است که در شرایط کنونی مسعود بارزانی بهطور قطعی در پی برگزاری رفراندوم و به طور حتم در پی جدایی از عراق در زودترین زمان ممکن است. اگر تا پیش از این گفته میشد که کردها امکان دارد روندی چند ساله را برای تجزیه از عراق در پیش بگیرند، اکنون گفتههای شخص مسعود بارزانی و دیگر مقامهای سیاسی اقلیم کردستان، این واقعیت را ایجاد کرده که احتمالا آنها در زمانی بسیار کوتاه و قبل از سال جدید شمسی (قبل از نوروز) اعلام استقلال کنند. هر چند در این مسیر بسیاری از فاکتورها داخلی است. در این میان باید به این موضوع اشاره کرد که بهطور حتم کرکوک دارای مهمترین یا بیشترین اهمیت است. برای حکومت مرکزی و حکومت اقلیم کردستان، کرکوک به عنوان مسئلهای غیرقابل سازش است؛ به گونهای که برخی نمایندگان عرب وترکمن پارلمان عراق، بارها تاکید کردهاند که بدون کرکوک حاضر به پذیرش استقلال کردها هستند. در طرف مقابل، برای کردها نیز از دهه 1970 تا کنون، جدایی از عراق بدون کرکوک غیر قابل تصور بوده است.
منبع: روزنامه روزنامه روزان - آرمان سلیمی